nga e ke gjetur kete histori, nga ai baca i moshuar, anonim ? -cfare jane keto marrezira qe besoni ? ti bile nuk po e citon sakte historine e baces, sepse ai thote: qe Is Boletini ishte aty i pranishem ne shpalljen e Pavaresise…__ -nderkoh qe Is Boletini nuk ka qene shpalljen e Pavaresise, por erdhi rreth 2 dite me pas ne Vlore.
nese do te dish vertet se cfare ndodhi ato dite ne Vlore, te sugjeroj te lexosh kujtimet e Eqerem bej Vlores, i cili ishte protagonist ne ngjarje, ndersa Ismail beu ka ndenjur gjithe ate periudhe ne shtepine e tij…
-vetem nje keqkuptim ka ndodhur kur mberriti Is Boletini, thote Eqerem bej Vlora… ato dite ne Vlore u krijua nje si tip garde e armatosur qe do te mbronte qeverine e sapokrijuar… por keta nuk ishin ushtare profesioniste, por ishin vullnetare te zakonshem nga Vlora dhe fshatrat. dhe meqe ishte krijuar nje si atmosfere entuziaste, keta gjithe naten qellonin me pushke ne ajer nga gezimi… Isa Boletini qe sapo kish ardhur ne Vlore nuk ishte ambjentuar me gjendjen akoma dhe kur degjoi krismat gjithandej, u thirri burrave te tij te dalin te luftojne sepse kujtoj se kishin ardhur greket ne Vlore… Ok. ja spjeguan Ises qe nuk ishin greket… edhe Isa u qetesua. kjo ishte e gjitha.
Tani une nuk mund te bej nje panorame te detajuar te situates ne Ballkan (besoj se e ke patur rastin ne shkolle ) por mund te te them qe viti 1912 ishte viti i “kapitullimit” te ushtrise osmane ne Ballkan. Terheqja e tyre (si ushtri e rregullt dhe si asministrate) krijonte nje vakum ne trojet ku ata qene pushtues, nje rast i arte ky per gjithe shtetet fqinje per ta mbushur. Po te shtojme ketu dhe nderhyrjen e Rusise per te patur nje bregdet sllav ne Adriatik eshte mese e kuptueshme qe jo vetem ditet por dhe oret ishin te cmuara. Do te ishte Austro-Hungaria e atehershme qe do te dilte me korridorin dalmacien duke perfshire dhe pjesen katolike te Shqiperise si zone te saj te influences qe do ti vinte fre perkohesisht serbeve dhe malazesve. Ne ate kohe Austro-Hungaria e shikonte teper te rezikshem fuqizimin e faktorit sllav ne ballkan dhe ishte kategorike kunder daljes se tyre ne Adriatik. Kjo ishte dhe arsyeja pse I. Qemali stacionin e fundit e pati ne Vjene. Dhe ishin Austriaket ata qe i vune ne dispozicion anijen e tyre me keshillen qe shpallja e pavaresise te behej sa me pare, pa humbur kohe. Kjo sa per nxitimin e shpalljes se pavaresise.
Ndersa per vendin, pse Vlora dhe jo nje vend tjeter, @BeluliXVI e ka dhene ne nje fare mase nje shpjegim. Nuk duhet te harrosh se vetem 5000 km2 ishin te papushtuara dhe se familja Vlora ishte me ndikim teper te madh(zoteronin cifligje ne tere krahinen e Vlores) ne zonen e Vlores dhe siguria e delegateve dhe qeverise dukej me e forte se diku tjeter .
Vlonjat, per kete pjese te historise, ne, te gjithe, sillemi e pshtillemi, por nuk shkojme dot pertej filmit “nentori i dyte”. Dhe kjo nuk eshte aspak reale. Sepse, edhe filmi u be pas pilafit. Dmth futi sa te duash lajle lule patriotike filmit dhe kenaq popullin qe ha dhe bar.
Ismail Qemali shpalli nje shtet çiflig. Pike. Ashtu si u shpall, ashtu mbeti. Ciflig i bejlereve te vlores njehere, pastaj ciflig i zogolleve te matit, pastaj ciflig i klanit te ngushte te enverit, pastaj ciflig i klanit te tropojes sali berishe azem hajdar e futja kot, pastaj ciflig i nanos e edi rames.
Sepse kurre nuk u mendua si shtet i shqiptareve. Per 100 vjet te ekzistences se vet, shteti i shpallur nga ismail qemali kurre, dmth kurre nuk pati asnje gjysme tentative te vetme per mesymjen e trojeve etnike. Kurre.
Me vjen keq por ne gjithe cfare permenda jane lexime nga autore te huaj qe me perjashtim te “xha cenit” perputhen shume mire dhe me dramatizimin “Nentori i dyte” . Ne mund te kemi plot mllefe dhe denesa pse atj e jo ketu, pse ai e jo une etj etj. Ajo eshte historia e shkuar. A mund te bejme ndonje gje per kete te sotmen? Ketu mund te argumentojme sa te duash.
Nga i lexon këto marrëzi që këput se jam kurioz. Edhe kushëriri i tij Merke Jeb Arolv në kujtimet, edhe pse nuk e kishte shumë qejf dhe do të donte që këtë meritë historike ta merrte i jati si përfaqësues oxhaku, nuk shpifte ligësi të pabaza.
Situata doemos ka qënë komplekse dhe padyshim se është menduar mirë, por është vepruar shpejt. Natyrisht që ndihmë mund të na japin shkrimet, kujtimet që kanë lënë njerëzit më të besuar dhe që i kanë qëndruar pranë Ismail Qemalit. Që gjithsesi nuk do të mjaftonte. Duhen parë dhe lëvizjet e këtij njeriu të rëndësishëm të administratës, të brishtë, otomane. Marrëdhëniet me Austro-Hungarinë, mbështetjen si oxhak i madh në popull, situatën jo të mirë në trevat e banuara nga shqiptarë (muslimanë thuhej në kancelaritë perëndimore). Jo më kot ishim fortesa e fundit e perandorisë sepse kishim lidhjet më të forta me ta. Pjesë e karakterit tonë kompleks mesaduket, që jemi të angazhuar gjithmonë në luftëra (si ajo e kriimit të shtetit Helen apo në Egjipt e në perandorunë Otomane) por, kur erdhi puna për të qënë të pavarur vetë, s’ishim dhe aq gati. Logjikisht, afrimi me Austro-Hungarinë ishte lëvizje e zgjuar mendoj unë, nuk kishte mbështetës më kredibël për momentin, me aq sa ishte lobuar. Plus që edhe A-H I intetesonte për interest e veta.
Prandaj them se po te kemi parasyshe fatin e trojeve etnike qe mbeten ne duar te kasapeve etj, pavaresia e kosoves eshte mrekullia e zotit, dhe si arritje eshte me e madhe dhe me e vlefshme se ajo e vitit 1912.
kur shikoj emrat e shqitarve sot, ergys, Vladimir, suela, kristaq, noa , Mario, jimmi, izaura, belul, maringlen, , lizander e idriz, toko e paloma. …
s’ them gje fare
Nuk do te thote gje emri. Shqiptaret qe u konvertuan ne Islam moren emra e mbiemra te tjere. Jo te gjithe jane te ardhur nga malet e Anadollit. E njejta gje edhe ne Bosnje e Kosove.
Ashtu mendoja edhe une por kur shoh dashurine e madhe per Turqine dhe deshiren e shfrenuar per mercenarizem,mendoj se nje pjese e konsiderueshme e Abdurrahmaneve dhe Abdullaheve jane kopila te osmaneve jo pasardhes te arberve.
