Kthimi nga servisi i makinës, pas mbushjes së kondicionerit me gaz ishte shumë më i pranueshëm sesa vajtja deri atje, nën përvëlimin 38 gradë të diellit mbi Tiranë. E parkova me ngazëllim të veçantë kur gjeta një vend bosh pranë pallatit. Kur gjej një vend kaq të mirë më vjen të mos e lëviz më kurrë. Golf-in tim Mk.4, e kam patur besnik. Në vite më ka shërbyer mirë, edhe pse, veç çmimit ekonomik, ka kushtuar edhe një djall e gjysmë për riparime e pjesë pas ca difektesh fatkeqe. Këtyre kostove u duhen shtuar edhe ato të mirëmbajtjes, karburanti, siguracioni, taksat, etj.
Një miku im që më do të mirën disa herë më ka cytur të blej një makinë të re, më dinjitoze se një VW 15 vjeçar për një “njeri të njohur” si unë. Puna është që makinat e reja kushtojnë mijëra euro, e ato që më pëlqejnë mua shumë, kushtojnë me dhjetra mijëra. Si investim më duket i tmerrshëm. Imagjinoj që tani sesi edhe me makinën e re shkëlqyese, do ndihesha po aq i lehtësuar tek gjej një vend parkimi, dhe do bëja çmos ta ruaja vendin sa më gjatë, duke mos lëvizur makinën. Në këtë mënyrë do isha duke stacionuar me frena dore, mijëra euro të fituara me vështirësi, që mund t’i përdor më mirë në tjetër mënyrë.
Ky është problemi kryesor që kam me shpenzimin e madh për një makinë: Jetoj në një zonë qendrore të Tiranës dhe nuk e përdor më makinën çdo ditë prej 2 vjetësh. E nxjerrim fundjavave kur duam të shkojmë diku, përndryshe, sa më pak aq më mirë. Duhet ta them, cilësia e jetës më është rritur që kur mora biçikletë. Trafiku në Tiranë është çmendarak dhe stresi në timon është diçka që çdo lexues që e ka provuar, e njeh fort mirë. Unë mund të mbërrij diku, shumë më shpejt, shumë më lehtë me biçikletën time, nuk më kushton asgjë dhe bën mirë për shëndetin.
Studime të kryera në disa prej qendrave akademike më prestlgjoze në botë tregojnë se në 15 vjetët e ardhshëm vetëm 20% e njerëzve në metropole modern do të blejnë makina personale. 80% e atyre që sot kanë makina, në të ardhmen do të përdorin shërbime si abonimet, të cilat do të lejonin dikë të paguante një shumë mujore për të përdorur një makinë vetëm atëherë kur u duhet. Shërbimi do funksiononte me paketa të ndryshme (si celularët) ku secili zgjedh atë që i përshtatet më mirë. Në këtë mënyrë njerëz si unë do kishin shansin të merrnin makinën e duhur në fundjavë, pa lidhur jetën me të, dhe pa paguar për gjithë kostot që një makinë sjell.
Në qytete të mëdha si NY apo San Francisco, të cilat ngjajnë me Tiranën kur vjen puna tek vonesat në trafik, shërbime si UBER apo LYFT lejojnë njerëzit që me anë të telefonit të thërrasin një makinë, e cila vjen brenda 3 apo 4 minutash dhe i çon atje ku duan. Hapi i rradhës do jetë eliminimi i shoferëve. Makinat autonome po vijnë. “Jemi në prag të ndryshimit më të beftë, më të thellë dhe me më shumë pasoja në historinë e transportit. Deri në vitin 2030, kur do kenë kaluar vetëm 10 vjet nga aprovimi zyrtar i mjeteve autonome, 95% e miljeve të udhëtuara nga pasagjerët amerikanë do jenë kryer nga mjete autonome elektrike të cilat klienti i thërret sipas nevojës. Pronësia e këtyre mjeteve do t’i takojë flotës që e disponon dhe jo individëve. Ky lloj modeli biznesi njihet si Transporti si Shërbim (Transport as a Service, TaaS).” - RethinkX: Rethinking Transportation 2020-2030
Mund të duket si ekzagjerim, të flasësh për Shqipërinë në të njëjtat fjali me qytetet që konsiderohen sot djepe të teknologjive të reja, por fakti është që të gjitha novacionet në transport ndodhin më lehtë atje ku nevoja është më e madhe, pra atje ku trafiku është më i rënduar. Nëse parashikimet e ekspertëve janë të sakta, makinat me pronësi të përbashkët do të bëjnë që numri i autoveturave në rrugët e amerikës të zbresë nga 247 milionë në vitin 2020, në 44 milionë në vitin 2030. Imagjinoni një Tiranë me 5 apo 6 herë më pak makina pas 15 vjetësh. Kjo jo vetëm që do të zgjidhte problemin e trafikut, po do të bënte që shumë nga hapësirat të cilat tani i dedikohen lëvizjes (rrugët) dhe parkimit të makinave, t’u ktheheshin njerëzve për përdorim të tjetër lloji. Do kishte më shumë hapësirë për transport publik dhe biçikleta. Shumë më pak smog dhe hekurishte midis banesave. Për shkak se makinat e së ardhmes do jenë në përdorim të përbashkët, ato nuk do qëndrojnë gjatë në një vend, por do jenë vazhdimisht në lëvizje. Ekspertët parashikojnë që këto modele të vetëdrejtohen dhe të jenë lehtësisht të riparueshme - pjesët këmbehen në vend - e duke qëndruar në rrugë për dhjetra milionë kilometra, përgjatë disa dekadash.
Waymo po teston shërbimin e transportit përmes mjeteve pa shofer në Phoenix, AZ.
Kini parasysh gjithashtu se 96% të kohës, një makinë e kalon e parkuar. Mjeti është në lëvizje për vetëm 4% të kohës kur e kemi në pronësi. Në 5 deri në 10 vitet e ardhshme, lëvizja me makina elektrike me përdorim të përbashkët do të jetë 4 deri në 10 herë më e lirë se blerja e një makine të re familjare. Sipas Business Insider, një familje amerikane do kursejë rreth 5600 USD në vit, duke mos blerë makinë por duke i përmbushur të gjitha nevojat për transport me modelet e reja të së quajturës_sharing economy_. Ford, autoprodhuesi i madh amerikan është përgatitur për këtë ndryshim shkëputës në transport. Që tani, Ford nuk po flet më për veten si një prodhues makinash i thjeshtë, por si një kompani që ofron “zgjidhjesh në transport”, duke ofruar mënyra të reja pronësie të përbashkët dhe abonimi për modelet e reja që po nxjerr në treg.
Në përmbledhje, shpenzimi i miliona lekëve për një makinë të re, kur ajo do qëndrojë e parkuar për 96% të kohës më duket marrëzi. Sa miliona euro shpenzojmë çdo vit për hekura luksozë e shumë të shtrenjtë nga Gjermania? Opsione të shumta në Shqipëri ende nuk ka, por problemet dhe nevojat duhet të na çojnë drejt zgjidhjeve. Në një qytet si Tirana, që e vuan mbingarkesën e makinave në rrugët e qytetit dhe rrugët e frymëmarrjes, modelet moderne të transportit që gërshetojnë risitë teknologjike dhe format e reja pronësisë duhet të vijnë sa më shpejt.
Ka endè shumë të panjohura, por një pyetje më mbetet e fundit. A do ishte në gjendje shqiptari/a (përfshirë dhe mua) të heqë dorë nga ajo ndjenja e bukur e të qënit pronari i vetëm i një makine? A nuk është automjeti gjithashtu një status dhe identitet? Po ndjesia e duarve në timon, zhurma e motorit, aroma e makinës së re a nuk janë të forta? (Kjo ndjesi ndoshta do të zbutet sepse makinat autonome nuk do kenë timon apo pedal gazi). Po a nuk është makina një hapësirë personale?
Dhe më tej, a mos ia fus kot, kur bëj argumenta ekonomike me shifra të vogla, ndërkohë që adoleshentët në bulevard ngasin Porsche që kushtojnë më shumë se një apartament? Ndoshta. Por ndoshta jo. Ndoshta ka nga ata në lexim që mund të shohin se e ardhmja e transportit mund të ofrojë për problemin tonë të madh një zgjidhje pothuajse magjike. Do ketë natyrisht vend edhe për të apasionuarit e makinave klasike dhe të ngarit të makinës manualisht, por këto do jenë artikuj luksi, siç do jetë dhe Golfi im.
Blendi Salaj
http://peshkupauje.com
Lidhur me temën:
Makinat do ndryshojnë shumë në vitet që vijnë. Njëri ndër ndryshimet më dramatike: Me gjasa, ti nuk do kesh një automjet vetjak. Për shkak të bërjes së rrugës bashkë me njerëz të tjerë dhe prezantimit të makinave vetë-drejtuese, i gjithë modeli i pronësisë së automjeteve po përmbyeset, dhe shumë shpejt nuk do ngjajë fare me atë që ka qënë për mbi një shekull. - Wall Street Journal: The End of Car Ownership
Grafiku tregon sesi mosha mestatare e atyre që blejnë makina të reja sa vjen e ngrihet. Pra të rinjtë po blejnë më pak makina se të rinjtë e 15 vjetëve më parë. - WSJ
Por makinat personale nuk do të zhduken, sigurisht. Disa kishin parashikuar se brezi i ri do të shkëputej nga zotërimi i një automjeti përfundimisht, por kjo nuk ka ndodhur. Në fakt, 30% e të gjitha makinave të reja të shitura vitin e fundit në ShBA janë blerë nga njerëz nën moshën 36 vjeçare, duke provuar se Millenials nuk janë aq të lehtë për t’u kuptuar. -
Chicago Tribune: Why aren’t millennials buying cars? They are, despite record prices