kesaj here u ka prezantuar me emer ndryshe, duke ia shtuar dozen e helenizmit, nga Giorgios (te Dhembet e qenit) ne Yorgos
Jorgos vetem emri i ka mbetur grek, sepse ‘produktet’ e tij (edhe pse duhet pranuar qe, ne pergjithesi, filmat duan parà per tu realizuar, pra kane vertet diçka prej produkti -nuk thuhet kot production, producer etj etj, por nê kete rast, fjalen produkt po e perdor ne kuptimin me te keq te fjales), pra produktet e tij jane pa nenshtetesi, pa origjine, pa… pa… pa… .
Ne princip, jo se ka ndonje gje te keqe ne kete mes. Problemi eshte tek ‘moda’ e nje productioni te tille, tek regjistrimi automatik i filmave te tille (dhe ky nuk eshte i vetmi !!) ne festivale prestigjioze filmi si ai i Kanës. U be i dyti rresht (pas “The Lobster”)qe Jorgosi proçedon ne kete menyre. Pra ja ka marre doren 
Sigurisht, filmave-produkte te tille vjen nje moment dhe u del moda (behen démodé -sic thuhet ne shqip), por nje “mode” e tille, per momentin, eshte fatkeqesi per kinemane (ne vitet '90, kinemaja autoriale ka qene prekur nga nje tjeter semundje e cila ka kaluar tashme; ndofta flasim per te nje here tjeter)
Cdo epoke semundjet e saj…
meqe kesaj rradhe (apo kohet e fundit?) je zhytur ne etimologji (saqe edhe titujt, te dalin paragrafe ), ‘produkt’ ka te beje edhe me paketimin, dhe marketimin, e tregetimin, si forme shperndarjeje per akses ne mase. Do kisha paragjykimin qe filmi i Jorgos eshte i tille, i paketuar (sic e perdore vete kete fjale) me cmim festivali prestigjioz, me emra aktoresh kryesore mainstream, me subjekt global (i cili tinez mbeshtjell embrionin grek ne thelb), etj. Personalisht prova per film produkt (pra konsensuale) nga keta te Kanes, e kam, kur gjenden ne sitin e filmave ku une kerkoj. Filmi i mire zakonisht nuk gjendet aty. Dhe normal, filmi i mire s’i ka interesuar paketimi, marketimi, tregetimi i tij si forme per t’u aksesuar nga publiku. Ai e sheh ndryshe rrugen e mbertitjes tek spektatori, prandaj s’ka te beje me te qenit produkt. Pervecse produkt pune.
Lanthimos i gjenden tre filmat e pare pra, te cilet do ia shoh (por pa ngut).
p.s. Gjeta aty edhe “Loveless” te rusit Andrey Zviaguntsev, qe ti e permende ne listen e filmave te mire, pare kete vit. E kisha lene pergjysem por ky Vrasja e Drerit… me shtyu ta mbaroj dje. Gjysma e dyte krejt ndryshe nga e para, nderron rregjister dhe keshtu i jep kuptim te pares, dhe tere filmit, ishte vertet film i mire.
sa per etimologjite, “dummies” perkthyer “duduma” eshte perkthimi me i sakte shqip qe mund te behet, pervec qe edhe ngjasojne fonetikisht.
“Theror” natyrisht ka lidhje me “therje te njeriut”, por nuk shkon kollaj mendja sepse dhuna e kohes moderne nuk e pranon aq therjen e njeriut. Duke lexuar mbi filmin e animuar ne kinoditar mesova se kisha harruar fjalet shqip “vogelush /e” dhe sic e natyrshme kur takon te panjohuren, interesohesh nga vjen ajo, dhe kjo fjale qe dikur s’me vriste veshin me zbuloi te jete formuar thjesht por pazakonshem, nga mbiemri ‘i/e vogel’. Ja kaq ky muhabet se vajti gjate dhe pa ‘buke’.
Jo, nuk kam thene qe me ka pelqyer, por thjesht e permendja si film ne listen e atyre qe kam pare kete vit. Nuk jam bere mbare te ulem te shkruaj diçka per te (po a meriton vertet me harxhu kohen??), por konstatimi yt eshte i sakte në nje pike: po, gjysma e dyte e filmit nderron totalisht regjister (ama gjysma e pare, eshte nga më ciniket e mizantropet parë ne keto vitet e fundit).
Po ulem te bej nje liste me filma-kamzhik (ose filma-predikues, eshte e njejta gje ne thelb) te ketyre viteve te fundit, por duhet me qene mazohist qe te perpilosh nje liste te tille
ps: vetem ta shihje se si i tharton turinjt rusi Zviaguntsev ne ceremonine e mbylljes se festivalit te filmit ne Kanë kur meson se i kane akorduar Cmimin e Jurise (çmimin e 3)
ishte pref per Palmen e Arte
eh…
me sa duket nga niveli i reagimeve (xhelozi, konkurrence e ulet, etj. ) nuk do jete e larget dita kur pjesmarresit atje t’i ngjajne atyre te nje forumi si ky peshku i tanishem.
Rrofsh per listen.
p.s. prandaj e kisha lene pergjysem filmin e Zviaguntsev ka mundesi.
p.s. Albano-id a do vish ti ketu, se t’u bene goxha mungesa…
Po, por ka dhe medie te tjera sociale (sikurse ka edhe festivale te tjera - psh Venecia ose Locarno, ediconet e te cileve keto vitet e fundit kane qene nganjehere më te mire se ato te Kanes)
top-20 produkte-autoriale-te-Kanës-kamzhik-fshikullues :
kronologjikisht:
- Happy-End (Michael Haneke, 2017)
- The Square (Ruben Östlund, 2017) - Palme e Arte
- Loveless (Andreï Zviaguintsev, 2017) - çmimi i Jurise (çmimi trete)
- The Killing of A Sacred Deer (Yórgos Lánthimos, 2017) - çmimi i skenarit
- The Salesman (Asghar Farhadi, 2016) - çmimi i skenarit
- Graduation (Cristian Mungiu, 2016) - çmimi i mizaskenes me te mire
- Dheepan (jacques Audiard, 2015) - Palme e Arte
- Chronic (Michel Franco, 2015) - çmimi i skenarit
- The Lobster (Yórgos Lánthimos, 2015) - Cmimi i Jurise (çmimi trete)
- Son of Saul (László Nemes, 2015) - çmimi i Madh (çmimi dyte)
- Youth (La giovinezza) Paolo Sorrentino 2015
- Back Home (Joachim Trier, 2015)
- Leviathan (Andreï Zviaguintsev, 2014) - çmimi i skenarit
- Winter Sleep (Nuri Bilge Ceylan, 2014) - palme e arte
- Amour (Michael Haneke, 2012) - Palme e arte
- Reality (Matteo Garrone, 2012) - Cmimi i madh (cmimi dyte)
- Beyond the Hills (Cristian Mungiu, 2012) - çmimi i skenarit
bo bo Loveless - vendi i 3te, megjithqe s’eshte se vjen keq. Mjaft emra ne liste jane lakuar ne kete menyre goxha vitet e fundit, te gjithe jane te njohur per ne, Ke te drejte qe kjo dege e kinemase europiane eshte harlisur ca si shume.
Surpriza me e keqe qenka ajo e Mungiut. Nuk e dija qe ai shenjat i ka pas te hershme. Gjynah se Rumania ka nje shkolle, nje ambient, te veten. Megjihate kur humbin rrugen emra te medhenj si Terrence Malick, a Tarantino, etj,…
Duket si nje liste egosh te ngushta ambicioze gati te kafshojne njera tjetren nga zilia.
Keshtu e kane keta dy filma i bejnw per te tjeret, nje per per vete, sa te fitojne dorw tw lire nga produksioni.
Jo jo, eshte pa vende lista, s’ka pse merzitet asnje Predikues 
I rendita thjesht sipas vitit
Kshu ka qene. Tani i bejne TE TRE per te tjeret
Malick (per mendimin tim modest, por te siguroj qe NUK eshte vetem imi) do duhet te reshtë se beri filma. Eshte evidente. Ka plot regjizore te kalibrit te tij qe kane vepruar tashme keshtu. Ja nje gjení: spanjolli Victor Erice, regjizori i perles « El espiritu de la colmena » (The Spirit of the Beehive » - e ke pare ?). Por dhe Tsai Ming Liang ka bere te njohur publikisht se nuk do beje më filma (dhe ç’regjizor !!).
Bruno Dumont eshte nga te rrallet qe, pasi dha shenja perseritjeje të vetvetes, ka nderruar pothuaj krejt regjister (humori !! - e kush e priste nga ai ??!) dhe eshte perseri fort interesant !
Ajo qe eshte komike eshte fakti qe edhe ata kritikë kinemaje qe mbaheshin si te pakushtezuar ne dashurine e tyre per Haneke, me kete te fundit (Happy-end) jane dorezuar.
Më ne fund !! Budallejt
Regjizori rus i «Loveless » hiqet si ultra-cilesor: ai me mendjen e tij eshte i bindur se eshte trashegimtari me i denje i Tarkovskit (ne kete prizem, spiritualiteti i keqkuptuar i Tarkovskit, po aq sa dhe i Pasolinit, ne fakt, më shume i ka prishur se sa i ka ndrequr pune kinemase autoriale).
E megjithate (meqe e ke pare filmin), sikur qofte dhe ne rrafshin skenaristik, filmi ka nje ‘detaj’ qe e tradheton rendshem hilenë e tij. Konkretisht: ne gjysmen e pare të filmit ( djali i vogel eshte ende gjalle), ai shfaqet ne disa skena, ose vetem ose me te jemen. Ama KURRE me e atin !! Lind pyetja: po ça raportesh kish i ati me te birin ?? Se kshu, në teori, e morem vesh qe prinderit jane dy qelbesira qe nuk u behet vone fare per djalin e tyre (deri ne momentin qe… - nuk po e them). Se me te drejte lind pyetja : i ati takohej me te birin, perderisa ende jetonin te tre nen nje çati !! Por cuditerisht, regjizori nuk shfaq asnje skene ku do shihnim babe e bir ! Rastesi ??
Doemos qe nuk eshte rastesi, por eshte thjeshte nje hilé skenaristike, me qellim qe regjizori të dale aty ku do te dale (klasa e mesme e sotme ruse eshte rendshem e ç’humanizuar). Dhe nuk po flas se si ai i paragjykon dy prinderit permes kameres se tij (rralle me ish dhene te shihja nje skene dashurie - ajo e skenes se seksit të héroïnes kryesore me te dashurin e saj- qe te jete filmuar ne menyre te tille paragjykuese sa te jep pershtypjen se dy personat ne fjale jane dy pornostare, dmth dy ‘kafshe’), por po mbahemi thjesht tek skenari dhe te mungesa e nje skene babe-bir.
Qe nga ky moment, eshte évidente qe «Loveless » eshte film-teoreme ne te cilin, pesonazhet trajtohen si kavie per eksperimente, ne te njejten menyre qe konsiderohet dhe spektatori. Vetem e vetem qe regjizori-fshikullues tja arrije qellimit të tij!! Me çdo çmim !!
Sigurisht, pjesa e dyte nderron goxha regjister por duke qene se ajo eshte ne funskion te pjeses se pare (teresisht e pamoralshme per nga pikeshikimi regjizorial!!), une si spektator nuk kam si tu jap asnje gram kredibilitet! Dhe pikerisht ne ate moment, çaj ferren dhe dal nga salla e kinemase (dhe ashtu bera vertet)
Gjene mire qe jane dorezuar kritiket, fitore per kinemane eshte, dhe pse dëmi u be.
Bruno Dumont sepse me duket se i hyn gjithnje rrugeve te veshtira, jo aq te mundshme per te tjeret, dhe qe kerkojne vullnet te madh. Opsionet nuk duhet t’i kete te shumta per zgjedhje, por he per he ia ka dale mbane.
E kam pare El spiritu de la colmena , se bashku me tjetrin te Victor Erice. Me ka pelqyer mjaft atehere por do pare perseri.
Edhe une ashtu mendoj per Malick. Problemin mesiguri e ka sepse i ka hyre vetja ne qejf nga lavderimet (e merituara) te hershme. Qe i ka hyre vetja ne qejf e provon fakti i prodhimtarise se shpeshtuar, vit per vit. S’duhet t’a kete te veshtire ta rimarre veten Malick nese pushon ca kohe te mira. He’s been there, done that.
paske shkruar me poshte.
ky brez kineastesh akademike prepotente ka nje keqkuptim me tere kinemane me duket. Sepse ashtu sic keqkuptojne Kineastet e medhenj, duke idolizuar e ngritur ne kult dicka qe faktikisht madheshtia i buron nga thjeshtesia, liria e thellesia e atyre qe per kete arsye mbeten te medhenjte e kinemase, dmth ashtu sic i keqkuptojne te medhenjte si kult te individit dhe idhuj/perendi te pagabueshem, Ne te njejten menyre ndertojne marrdhenien e tyre me spektatorin, si akademike te pagabueshem qe ka detyre te edukoje spektatorin nxenes. Qe eshte metode anakronike mesimdhenieje sepse e shekullit XVIII - XIX e perpara, nje metode dhunuese e cila eshte flagrante e papranueshme per nivelin e kohes.
Per “Loveless” jam me se dakord cfare argumenton, faleminderit. Eshte kamere qe paragjykon, sigurisht, Por eshte i mbushur me dredha dhe ngaterresa ai film. Edhe pjesa e dyte megjithe permiresimin ka plot ku mund te ngaterrohesh. E kemi thene qe filmat e mire nuk ka medyshje dhe eshte e thjeshte me ta. “Loveles” qysh me planet gjeometrike te hapjes nga dimri, me tha se do ishte edhe pozant si Sorrentino.
Kritiket dorezohen heret a vone sepse sic shkruaja më lart, kjo eshe pune mode. Por modat vijne e shkojne, vetem kinemaja e mire mbetet! Lum kush e kupton s’en ne fillim
Mos”dorezimi” i Malick besoj se lidhet dhe me faktin qe e ka filluar vone kinemane pra ai po e ben si puna e atij që filloi 40 vjec me bo kalamoj, EDHE pse disa nuk I dolen sagllam
une them Malick ka edhe problemin e botekuptimit konservator, vec atij te krijimtarise artistike, meqe se filozofia e tij lidhet fort me teologjine
edhe nese frenon prodhimtarine pa kuptim te shpeshte te tij, uroj te na thote gjera qe ia vlejne (se me Song to song e nxori koken hapur duke thene: “it’s wrong”)
(pershendetje albano-id, meqe gjeti kohe erdhi)
Muhabet i ngaterruar ai i teologjise ne filmat e tij por ne princip, nuk e ke hic keq
Sa per “Loveless”, ne nje fare menyre, rusi ben filma per publikun perendimor per tu treguar atyre se ku eshte katandisur popullli I sotme rus (pa din e pa iman, me demek), njesoj si ata pseudo-regjizore shqiptare qe bejne filma ekzotike shqiptarë per publikun oksidental qe ende nuk eshte fryre me filma me temen e gjakmarrjes ose me demek mafjes shqiptare.
Sa te “fryhen” dhe do kaloje edhe kjo ‘mode’