Mbretërit e Francës bënë Francën. Është krijimi i tyre artificial.
Sa më shumë që fuqia e tyre afirmohej, shpallej dhe përsosej, aq më pak i mundshëm ishte krijimi individual.
Nuk është parë formimi i qendrave të ndryshme të pasurisë, lirisë, prodhimit origjinal, si në Fiandre, në Rin, në Itali.
Ata shfuqizuan komunat mesdhetare, zotërinjtë e mëdhenj; gjuhët e ndryshme; format natyrore të qenies;
Gjithçka prej tyre dhe për ta.
Pushteti nuk kishte vetëm se një kokë, të prerë me një goditje.
Demokracia është vepra e tyre.
Si një anije tepër e madhe. Përmbyset dhe e ulta bëhet e lartë.
Mblodhën toka dhe njerëz, me forcën dhe avantazhet e rendit të imponuar;
Përdorën ligjvënës dhe juristë, shkrimet e shenjta, milet bujarisht të poshtër, për të rrëzuar gjithçka që binte në sy, të zgjedhur.
Rafinuan kështu punën e tyre të admirueshme,
Unitet dhe autoritet;
Bukuria e një piramide.
Francezët kanë humbur natyrën;
duke krijuar një botë abstrakte, një kthjelltësi, një vullnet.
Jo më zogj në gjuhë, dhe pemët iu bindën arkitektit, dhe arkitekti arsyes. Nga Dekarti te Robespieri.
Ndodhi që fuqia e përqendruar te një njeri dhe në ndonjë tjetër, te një pallat dhe në disa ndërtesa të tjera, u hodh në erë menjëherë.
Ishte Revolucioni, i cili birnoi bija përgjatë XX viteve rrjedhës së shekullit.
Revolucioni ndodhi sepse u bë i mundur. Ai u bë i mundur dhe i përfytyrueshëm, deri edhe lehtësisht i bëshëm, sepse gjithçka ishte jashtëzakonisht e rregullt, deri në atë pikë sa që në pak orë, kapur disa njerëz dhe pushtuar disa pallate, një mbretëri e madhe e tëra u mor dhe një pushtet u zëvendësua. Ky rend ishte vepër e tre mbretërive dhe e Rishelie + Luigj XIV.
Paul Valéry
