Por diçka e mirë do të ketë bërë: për shembull Deklarata e të drejtave të njeriut dhe të qytetarit.
-Ky ka qenë mashtrimi më pervers. Dy Kushtetutat më demokratike që janë bërë ndonjëherë janë: ajo sovjetike e Stalinit e vitit 1936, dhe ajo e gijotinuesve francezë e vitit 1793. Frytet e tyre kanë qenë të tmerrshme. Përkundrazi, vendi që themeloi lirinë, Anglia, nuk ka pasur kurrë Kushtetutë. Për Deklarata nuk pyes fare! Nga ana tjetër liria, vëllazëria dhe barazia ekzistojnë vetëm para Zotit. E ju them se gjykimin më të mirë për Deklaratën e të Drejtave të Njeriut e formuloi Fustelle de Coulange, historiani më i madh francez i 800-tës dhe paraardhësi im i Akademisë të shkencave morale dhe politike. Ai tha: këto parime kanë një mijë vjet, e shumta Deklarata i formulon në një mënyrë disi abstrakte. Por një gjë është e re: kanë shitur parime të lashta si zbulim të tyre dhe i kanë përdorur si një armë kundër të kaluarës. Kjo është perverse.
Nuk ka pasoja politike të Filozofisë së Iluminizmit?
-Jo. Iluminizmi ka qenë në të gjithë Evropën. Kant sigurisht nuk ishte më pak se Volter. Por Revolucioni ka ndodhur vetëm këtu tek ne. Sigurisht nuk mund të besohet se francezët ishin të vetmit që mendonin, në Evropë. Pra, nuk ka asnjë lidhje historike. Është gjithashtu një gënjeshtër të folurit për fatalitet të pashmangshëm historik. Persekutimi kundër Kishës dhe projekti për zhdukjen e krishterimit nga Franca, kishte si shkak kryesor interesa financiare, jo çështje metafizike.
Na e shpjego, profesor.
-Në shekullin XVII të gjitha shtetet evropiane kanë institucione përfaqësuese. Por Franca, pak nga pak, i la të dilnin jasht përdorimit. Për këtë arsye u bë një lloj parajse tatimore, sepse - dihet - taksa tnuk mund të rriten pa institucione përfaqësuese. Një shembull: ngarkesa tatimore midis 1670 dhe 1780 në Francë mbetet me indeks 100, ndërsa në Angli rritet nga 70 në 200, në proporcion. Franca gjëndet kështu në një situatë: ka një shtet modern, një ushtri moderne me 450 mijë burra, një fuqi të klasit të parë, por me burime financiare në prag falimentimi, për shkak se, për t’i mbajtur tërë këto si Anglia, duhet të rrisë taksat 100%.
Prandaj u bë thirrrja që të përballonte çështjen përfaqësia e popullit, Shtetet e Përgjithshme.
-Po, përfaqësuesit e zgjedhur, megjithatë, janë mbledhja më kolosale e të marrëve që historia ka parë ndonjëherë. Krejt të papërgjegjshëm. Pa asnjë fre, kishin vetëm pretendime, sepse askush nuk donte të mirrte përgjegjësi për të bërë sakrifica (mjafton të shohësh se midis deputetëve të Shtetit të Tretë ishin: 1 bankier, 30 sipërmarrës dhe 622 avokatët pa çështje penale në duar). Këta nuk kuptojnë asgjë nga ekonomia, kanë të qartë vetëm se janë të tjerët që duhet të paguajnë. Kështu fillojnë të shikojnë se çfarë mund të konfiskojnë: së pari shfuqizuan të dhjetën e Kishës, që askush në popull kërkonte të shfuqizohej, pasi do të thoshte te shfuqizoheshin fondet për shkollat dhe spitalet. Konfiskohen pronat e klerit, të dhuruara Kishës përgjatë shekujve, që arrinin në fakt vetëm 7-8% e tokës. Fillohet të përhapet fjalë se Kisha fsheh thesaret e saj, konfiskohen pasuritë e Abacive.
Dhe operacionit i jipet edhe një maskë ideologjike.
-Sigurisht. Imponohet Kushtetuta civile e klerit, sepse pa modifikuar dhe çoroditur strukturën e Kishës, nuk mund të vidhnin. Prona e Kishës, e cila për shekuj mbante shkollat dhe spitalet, u kap nga një bandë kusarësh prej 80 mijë familjesh, aristokratike dhe borgjeze, majtas dhe djathtas: kjo është arsyeja pse Revolucioni në Francë është akoma i paprekshëm! Sepse u bë një Hajdutëri e Madhe në dobi të klasës sunduese. Vjedhja ka nevojë për gënjeshtër dhe persekutim, sepse nuk ishte e lehtë të imponohej abuzimi në priftërinj dhe popull. Për këtë arsye ju imponua betimi priftërinjve, dhe kush nuk u betua, u masakrua. Revolucioni ishte një luftë e religjionit.
Po në Vandea çfarë ndodhi?
-Populli u rebelua për të mbrojtur besimin e vet. Direktorati kërkoi të impononte rekrutimin e detyrueshëm ushtarak (kjo është një shpikje e tyre, sepse deri atëherë vetëm fisnikët shkonin në luftë, dhe për pagesën e gjakut përjashtoheshin nga taksat). Të njëjtën ditë mbyllin të gjitha kishat e tyre. Fshatarët vendea-n u rebeluan: atëherë le të vdesim për të mbrojtur lirinë tonë. Detyruan fisnikët, mjaft të pabindur, të vihen në komandë të ushtrisë katolike të Vandea-s, dhe arritën në masakër, sepse përgatitja e tyre nuk krahasohej me atë të ushtrisë së Clèbert. Kështu Vendea u shtyp pa mëshirë. Por dua të përmend se nën flamurin e Zemrës së Shenjtë luftuan edhe batalionet e vendeve protestante të Vandea. Katolikët, protestantët dhe hebrenjtë u përballën së bashku me gijotinën, për shembull në Montpellier, për të mbrojtur lirinë.
Por Vandea nuk mori fund me kaq.
-Ky është kapitulli më i tmerrshëm. Në dhjetor 1793, qeveria revolucionare dha urdhër që të shfaroset popullsia e 778 famullive: “Duhen masakruar gratë që të mos pjellin fëmijë, sepse do të jenë banditët e ardhshëm”. Këtë shkruan. Nënshkruar nga Ministri i Luftës i kohës Lazare Carnot. Gjenerali Clèbert refuzoi të zbatonte një urdhër të tillë: “Por për kë po më merrni? Unë jam një ushtar, nuk jam një kasap”. Pastaj ata dërguan Turreau, një hajvan, një alkoolik, me një ushtri maskarenjsh.
U bë masakër?
-Nëntë muaj më vonë gjeneral Hoche, i emëruar komandant, mbërriti në Vandea. Mbeti i tmerruar. Shkroi një letër të paharrueshme dhe të admirueshme, drejtuar qeverisë Konventës: “Kurrë nuk kam parë ndonjë gjë kaq të tmerrshme. Keni çnderuar Republikën! Keni turpëruar Revolucionin! Ju njoftoj se duke filluar nga sot, do t’i pushkatoj të gjithë ata që do të zbatojnë urdhrat tuaja …”. Çfarë kishte parë? 250,000 të masakruar në një popullsi prej 600,000 banorësh, qytete dhe fshatra rrafshuar me dheun dhe djegur, gratë dhe fëmijë të torturuar egërsisht. Në Evreux dhe Les Mains viheshin në gijotinë me dhjetëra, fajtorë vetëm se kishin lindur në Fontaine au Campte. Ky ishte gjenocidi Vandean. Këtë festojmë?
Plasi skandali në vitin 1983, kur ju për herë të parë përdorët fjalën genocid, duke akuzuar Revolucionin. Përse?
-Faktet flasin vetë. Askush nuk ka mundur t’i mohojë. Dhe asgjë nuk mund të justifikojë një tmerr të tillë. Por para meje, në vitin 1894, ishte një revolucionar socialist, Babeuf, i cili denoncoi “popullvrasjen e Vandea-s” (në një libër që nuk gjëndej më, e që ne e kemi ribotuar). Nuk ka dallim midis asaj që ka bërë qeveria revolucionare në Vandea dhe çfarë bëri Hitleri. Në të vërtetë ka një dallim. Hitleri ishte dinak, kurrë nuk dha urdhër me shkrim për shfarosjen e hebrenjve. Këta të vitit 1789, përveç se kriminele, ishin edhe budallenj; dhanë urdhër me shkrim dhe madje e botuan në Le Moniteur.
Disa përndjekje kanë forcuar besimin e popullit. Por përndjekja frënge duket se ka asgjësuar krishterimin.
-Po, kështu është. Për 15 vjet u bë i pamundur përcjellja e besimit fetar. Një brez i tërë. Mendoni se Michelet u pagëzua në moshën 20 vjeçare, dhe Victor Hugo nuk e mësoi kurrë nëse ishte pagëzuar apo jo. Kishat u mbyllën. Priftërinjtë vriten ose detyrohen të heqin rason, martohen ose dëbohen dhe emigrohen. Sinqerisht nuk e kuptoj se si sot katolikët mund ta lavdërojnë Revolucionin. Tjetër gjë është falja dhe tjetër gjë solidariteti me xhelatët, duke mohuar viktimat dhe martirët. Unë mendoj se Kisha ndruhet të flasë keq për Revolucionin, i duket se bëhet antimoderne, se i kundërvihet modernitetit. Unë besoj përkundrazi. Dhe jam krenar që ishte një vend protestant si Anglia që i dha strehë priftërinjve katolikë të përndjekur. Në të vërtetë, nuk ekziston liri më themelore sesa liria fetare.
FUND
pjesën e parë të shkrimit e gjeni këtu
intervistën në origjinal e gjeni këtu