nga FRANC KAFKA
PARA LIGJIT
Para ligjit qëndron një portier. Te ky portier vjen një burrë nga rrethet dhe lutet
për hyrje në ligj. Mirëpo portieri thotë që nuk mund t’ia miratojë hyrjen. Burri
mendohet dhe pyet pastaj, në i lejohet të hyjë më vonë. "Ka të ngjarë”, thotë
portieri, "mirëpo tani jo.” Meqenëse porta për te ligji rri hapur si gjithmonë dhe
portieri mënjanohet, burri përkulet, për të parë brenda nëpërmjet saj. Kur portieri
e vë re këtë, qesh dhe thotë: "Nëse të ndjell kaq shumë, provoje atëherë të
futesh brenda, pa çka se ta kam ndaluar. Ki parasysh sidoqoftë: unë jam i
fuqishëm. Dhe unë jam veç portieri më i fundmë për nga rangu. Nga salla në
sallë bëjnë rojë po ashtu portierë, njëri më i fuqishëm se tjetri. Vetëm pamja e të
tretit prej tyre në radhë më bën të dridhem.” Kaq koklavitje nuk i ka llogaritur
burri nga rrethet; ligji duhet të jetë për këdo dhe gjithnjë sidoqoftë i hapur,
mendon ai, porse kur sheh tani më shkoqur portierin me pallto gëzofi, hundën
majuce të këtij, mjekrën e gjatë, të hollë, të zezë tartare, vendos që të presë më
mirë, gjersa të marrë lejen për hyrje. Portieri i jep një stol dhe e lë të ulet para
derës. Rri ulur aty me ditë e vite. Bën shumë përpjekje për t’u lejuar dhe e lodh
portierin me lutjet e tij. Portieri e merr shpesh në pyetje, e pyet mbarë e prapë
për vendlindjen dhe për shumë gjëra të tjera, porse janë pyetje anashkaluese,
të ftohta, ashtu siç i shtrojnë zotërinjtë e mëdhenj, dhe në fund i thotë gjithnjë e
përsëri që nuk mund ta lerë të hyjë. Burri, i cili është pajisur për udhëtimin e tij
me shumëçka, i përdor të tëra, qofshin këto edhe shumë të vlefshme, për ta
korruptuar portierin. Ky i merr gjithçka që i jepet, porse thotë ndërkaq: ”Po e
marr vetëm që të mos besosh se ke dalë ndoshta huq.” Përgjatë shumë viteve
burri e vëzhgon portierin gati pa ndërprerje. Ai harron portierët e tjerë, ndërsa ky
i pari iu duk pengesa e vetme për hyrjen në ligj. Mallkon rastësinë e pafatë, vitet
e para pa bërë kujdes fare dhe me zë të lartë, më vonë, kur plaket, vetëm
murmuron gjithë zhurmë me vete. Bëhet si kalama dhe, meqë e ka diktuar edhe
pleshtin në jakën e portierit, i lutet deri edhe pleshtit që ky ta ndihë dhe ta bëjë
portierin të ndërrojë mendje. Më në fund i dobësohet drita e syve dhe nuk e di
nëse përreth tij errësohet edhe më, apo në e mashtrojnë sytë. Mirëpo dallon
tanimë në terr një ndrimë, e cila futet e pashuar nga dera e ligjit. Tani nuk do të
jetojë më shumë. Para se të vdesë i bëhen bashkë në krye të gjitha përjetimet e
tërë kohës në një pyetje, të cilën nuk ia ka shtruar akoma portierit. I bën një
shenjë këtij, ngase nuk mund ta drejtojë më trupin e ngrirë. Portierit i duhet të
përkulet kah ai, sepse dallimi i lartësive trupore ka ndryshuar në favor të burrit.
"Çfarë po kërkon të dish akoma tani?” pyet portieri, "ti je i pangopur.” "Të gjithë
duan drejtësi, duan ligj, apo?”, thotë burri, "për çfarë arsyeje nuk ka kërkuar
askush përveç meje hyrje?” Portieri e vë re që burri tashmë po merr fund, dhe,
për t’ia mbërritur dëgjimit të këtij, i gërthet: "Këtu nuk do të mundej askush të
merrte leje, mbasi kjo hyrje ishte e përcaktuar vetëm për ty. Po iki tani dhe po e
mbyll.”
LAJM PERANDORAK
Perandori - kështu flitet - të ka dërguar ty, të vetmit, nënshtetasit të humbur,
vocërrakes hije që ka marrë arratinë para diellit perandorak në më të largtën
largësi nga të tëra, pikërisht ty të ka dërguar lajm nga shtrati i vdekjes perandori.
Lajmësin e ka lënë të bjerë në gjunjë dhe ia ka pëshpëritur në vesh lajmin; ka
qenë aq e rëndësishme për të, sa ka lënë t’ia përsërisin në vesh. Ka pohuar me
tundje koke saktësinë e fjalëve. Dhe mu para të pranishmëve që e shohin kur
po jep shpirt - kanë prishur muret bezdisëse ndarëse dhe shkallareve që bëjnë
përpjetë qëndrojnë përreth të mëdhenjtë e perandorisë - në sy të tyre ka kryer
punë me lajmësin. Lajmësi është nisur menjëherë për udhë; burrë i fuqishëm, i
palodhur; herë me njërin krah, herë me krahun tjetër, i hap shteg vetes nëpër
turmë; kur has pengesa tregon kraharorin, ku është shenja e diellit; ecën lehtë
përpara, si askush tjetër. Mirëpo turma është e madhe; banesat e gjindjes nuk
kanë fund. Po të hapej fushë e lirë, si do të merrte krahë e do të fluturonte dhe
shpejt atëherë do të dëgjoje trokitjet e mrekullueshme të grushtave të tij në
derën tënde. Por në mungesë të kësaj, si rropatet pa dobi; ende po shtyhet
nëpër odat e pallatit të brendshëm; nuk do t’i kalojë dot kurrë; edhe sikur t’ia
dilte, nuk do të kishte fituar asgjë; do t’i duhej të luftonte shkallëve përposhtë;
dhe po t’ia dilte kësaj, asgjë nuk do të fitonte; do t’i duhej të rrethkalonte oborret;
dhe pas oborreve do të ishte pallati i dytë rrethues; dhe përsëri shkallë dhe
oborre; dhe prapë një pallat; e kështu me radhë për mijëvjeçarë; dhe sikur të
turrej më në fund prej portës së jashtme - porse kurrë, kurrë nuk mund të ngjajë
kjo -, shtrihet qyteti i rezidencës para tij, mesi i botës, me pirgje të larta përplot
me hedhurina dhe mbetje. Asnjëherë nuk e përshkon dot këtu edhe më pak
akoma me lajmin e një të vdekuri. - Porse ti rri ulur ndanë dritares tënde dhe ia
ëndërron vetes lajmin, kur vjen mbrëmja.
ANASHKALUESIT
Kur shkon të shëtisësh përmes një rrugice, dhe një burrë, i cili shihet prej së
largu - se rrugica bën përpjetë dhe është hënë e plotë -, një burrë të vjen
përkundër, nuk do ta kapësh atë, edhe në qoftë i dobët dhe i rreckosur, edhe
nëse e ndjek duke rendur dikush nga pas që klith, por do ta lësh të shkojë tutje.
Sepse është natë dhe nuk është faji yt që rrugica bën përpjetë kur është hënë e
plotë - dhe për më tepër: ndoshta këta të dy e kanë sajuar përndjekjen për t’u
zbavitur, ndoshta ndjekin të dy një të tretë, ndoshta i pari përndiqet ndërkohë që
është i pafajshëm, ndoshta i dyti mëton të vrasë, ndoshta të dy nuk kanë të
bëjnë me njëri-tjetrin e secili mban përgjegjësi vetëm për vete kur rend për te
shtrati i vet, ndoshta janë somnambulë, ndoshta i pari ka armë.
Dhe, fundja, a nuk të lejohet të jesh i lodhur, a nuk ke pirë goxha verë? Je i
kënaqur pra që nuk e shikon dot edhe të dytin.
BISEDË ME TË DEHURIN
Kur dola prej prej portës së shtëpisë me hapa të vegjël u mbërtheva prej qiellit
me hënë dhe yje dhe kupolë të madhe dhe sheshit qendror me bashki, prej
kolonës së Maries dhe kishës.
Dola i qetë nga hija në dritën e hënës, kopsita pardësynë dhe u ngroha; pastaj
bëra të përheshtet zhaurima e natës duke ngritur duart e nisa të përsias:
›E pse bëni njëherë sikur të qenkëshit vërtet. Doni të më bëni të besoj që
qenkam i pavërtetë, qesharak, tek po qëndroj mbi kalldrëmin e gjelbërt? Porse
ka shkuar shumë kohë kur ti ishe vërtet; ti o qiell dhe ti o shesh qendror nuk
keni qenë në të vërtetë kurrë.‹
›E vërtetë është, akoma vazhdoni të jeni më sipër se unë, por sidoqoftë vetëm
atëherë kur unë t’ju lë të qetë.‹
»Falë Zotit, Hënë, ti nuk je më Hënë, mirëpo ndoshta është e pakujdesshme
nga ana ime që ty të sapoquajtërën Hënë ta quaj ende Hënë. Pse nuk je më aq
e mbizellshme kur unë të quaj: › fener prej letre i harruar me ngjyrë të
çuditshme‹. Dhe pse thuajse zmprapsesh kur unë të quaj ›Kolona e Maries‹ dhe
nuk e dalloj më qëndrimin tënd kanosës o kolonë e Maries kur unë të quaj
›Hënë që hedh dritë të verdhë‹.«
›Ngjan tani vërtet që nuk ju bën mirë kur njeriu përsiatet rreth jush; juve ju
zbehet zelli dhe shendi.‹
›O Zot, sa e rëndë duhet të jetë kur përsiatësi mëson së pari prej të dehurit!‹
›Përse gjithçka është e kapluar nga heshtja. Besoj që s’ka më erë. Dhe
shtëpizat që rrokullisen shpesh mbi rrota të vogla mbi shesh janë ngulur fort me
këmbët në tokë - heshtje - heshtje - nuk duket fare viza e hollë, e zezë, që i
ndan ato përndryshe nga dheu.‹
Dhe nisa të rend. Renda pa pengesa tri herë rreth e përqark sheshit të madh
dhe, meqë nuk hasa asnjë të dehur, renda, pa e ndërprerë shpejtësinë dhe pa
ndier mundim, drejt rrugicës Karlsgasse.
Hija ime rendte shpesh më e vogël se unë vetë përndanë meje nëpër mur,
si në një hulli midis tij dhe truallit të rrugës.
Kur kalova pranë godinës së zjarrfikësve dëgjova zhurmë që vinte përkëtej nga
unaza e vogël dhe pasi ktheva atje pashë një të dehur që po qëndronte ndanë
kangjellave të shatërvanit duke mbajtur krahët horizontalisht dhe duke i rënë
tokës me këmbët e ngulura në pantofla druri.
Fillimisht ndalova për ta lënë frymëmarrjen të qetësohej, pastaj shkova drejt tij,
hoqa cilindrin nga kryet dhe u paraqita:
»Mirëmbrëma, zotëri i fismë zemërbutë, jam njëzet e tre vjeç, por nuk kam
akoma emër. Ndërsa ju vini me siguri me ndonjë emër habingjallës - me ndonjë
emër këngëtor po - prej atij qyteti të madh: Parisit. Era tërësisht e panatyrshme
e oborrit flirtrrëshkitës të Francës ju mbështjell të tërin.«
»Me siguri ju kanë rënë në sytë tuaj të ngjyrosur ato zonjat e mëdha që
qëndrojnë tashmë në terracat e larta e të ndritura, teksa kthehen me ironi ndër
fustanët e prerë ngushtë, ndërsa bishti i tyre i ngjyer shtrihet edhe mbi shkallaret
dhe dergjet akoma mbi rërën e kopshtit. - Apo jo, nëpër shtyllëza të gjata, të
shpërndara kudo, ngjiten shërbëtorë me frake të prerë thuajse me përbuzje në
ngjyrë gri dhe pantallona të bardha, me këmbët që kapen rreth shtyllëzës,
mirëpo me bust shpesh të përthyer përpas dhe përanash ngaqë u duhet të
ngrenë përdheut dhe të tendosin lart nëpër litarë pëlhura të stërmëdha gri,
ngaqë kryezonja dëshiron një mëngjes të mjegullt.« Meqenëse ai gromësiu
thashë gati i tmerruar: »Vërtet, a është kështu zotëri, vini ju nga Parisi ynë, nga
Parisi i stuhishëm, ah, nga ai mot i breshërt përmallues?« Kur ai gromësiu
prapë, thashë i menduar: »E di: po më bëhet nder i madh tani.«
Dhe kopsita me gishtërinj shpejt pardësynë, pastaj fola me zjarr dhe drojtur:
» E di, ju nuk më përfillni të denjë për ndonjë përgjigje, por mua do të më duhej
të çoja një jetë të dënesshme, nëse nuk do t’ju pyesja sot.«
»Ju lutem, aq i stolisuri zotëri, a është e vërtetë çfarë më kanë treguar. Ka në
Paris njerëz që përbëhen vetëm nga tesha të ojnisura dhe a ka atje shtëpi që
paskëshin veç portale dhe a është e vërtetë që ditëve të verës qielli është
endshëm kaltër, i zbukuruar vetëm prej resh të vockëla e të bardha e të
ngjeshura, që kanë të tëra forma zemrash? Dhe a ka atje një panoptikum që
vizitohet shumë, ku ngrihen veç pemë me tabela të vogla me emrat e herojve
më zulmëmëdhenj, të kriminelëve dhe të dashuruarve?«
»Dhe për më shumë pastaj ky lajm! Ky lajm i gënjeshtërt, i gënjyer hapur!«
»Apo jo?.. Ato rrugë të Parisit degëzohen papritur, janë të degëzuara; janë të
shqetësuara, apo jo? Nuk është gjithnjë çdo gjë në rregull; e si mund të ishte
edhe nëse?! Ndodh ndonjëherë një aksident tek vjen rrugëve anësore me hap
qytetëmadh që cik kalldrëmin veç paksa; ndonëse të tërë janë në kureshti, janë
poashtu në frikësim nga zhgënjimi; marrin frymë shpejt dhe zgjasin krerët e
vegjël telart. Mirëpo kur prekin shoshoqin përkulen thellë dhe kërkojnë ndjesë:
›Më vjen keq, - ndodhi pa dashje - shtyhen njerëzia, kërkoj të më falni, ju lutem -
ishte goxha e pasjellshme nga ana ime - e pranoj vetë këtë. Unë quhem -
quhem Zherom Farosh, jam shitës erëzash në Rue du Cabotin - më lejoni që t’ju
ftoj për drekë nesër - edhe ime shoqe do të gëzohet shumë.‹ Kështu llomotisin,
teksa rrugica është e mpirë dhe tymi i oxhakëve bie mes ngrehinave. Kështu
është, do-s’do. Dhe nëse do të ishte e mundur që të ndalonin përnjëherë në një
bulevard të rrahur nga gjindja të një lagjeje të fisme dy pajtonë: së pari hapin
sejmenët dyert. Tetë qenujqër siberianë lazdrohen përposhtë dhe turren për
gjah duke lehur në shpurën ku vozitet me hove kërcyese. Dhe atëherë flitet që
janë të rinj parizianë të uniformuar që s’para kuptojnë shumë.«
Sytë e tij ishin të mbyllur fort. Kur unë heshta, ai futi të dyja duart në gojë dhe u
shkul në nofullën e poshtme. Veshja e tij ish e tëra e pisët. Ndoshta e kishin
hedhur nga ndonjë pijetore vere përjashta dhe akoma nuk kish marrë veten nga
kjo.
Ishte ndoshta kjo pauzë e vogël, plotësisht e qetë, mes ditës dhe natës, kur
na varet kryet, kur nuk e presim, nëpër zverk dhe kur gjithçka, kur nuk e vëmë
re, bie në qetësi, ngase nuk e vëmë re, dhe pastaj përshuhet. Teksa mbetemi
me kurm të harkuar të vetmuar, pastaj hedhim sytë përreth, porse nuk shohim
më asgjë dhe nuk ndjejmë as kundërshtinë e ajrit, ndërkohë që mbahemi nëpër
kujtesë, e cila qëndron në një largësi të caktuar ndër shtëpi me çati dhe
fatmirësisht nëpër oxhakët me kënde, nëpër të cilët rrjedh e errëta teposhtë
ndër shtëpitë, nëpërmjet papafingove teposhtë në odat e ndryshme të
sojsoshme. Dhe është fat që nesër do të bëhet ditë, përgjatë të cilës, sado e
pabesueshme na qenkësh kjo, do të mund të shohim gjithçka.
Atëherë i dehuri ngriti vetullat aq lart, sa mes tyre dhe syve u sajua një
shkëlqesë, dhe sqaroi copa-copa: » Kjo është me një fjalë kështu - unë jam me
një fjalë përgjumësh, prandaj do të vete të fle. - Kam, me një fjalë, një kunat në
sheshin Vencel - atje do të shkoj tani, se atje banoj, se atje kam shtratin tim. -
Po Iki. - Vetëm se nuk e di si quhet, me një fjalë, dhe se ku banon - mua më
bëhet se paskam harruar - mirëpo kjo nuk luan rol, se vetë nuk di as në kam
ndonjë kunat. - Tani po shkoj, me një fjalë. - Çfarë besoni ju, do ta gjej atë
vallë?«
Iu gjegja pa u menduar: »Me siguri. Porse ju vini nga larg dhe shpura juaj
rastësisht nuk gjendet pranë jush. Lejomëni t’ju heq udhën.«
Ai nuk u përgjigj. Atëherë i zgjata krahun që të mund që të mbahej gjëkundi.
përktheu Arb Elo