Ke te drejte e paska thene Marksi…
“ Sapo shpërndarja e punës vjen në jetë, çdo njeri ka një sferë të veçantë, ekskluzive të veprimtarisë, e cila i detyrohet dhe nga e cila ai nuk mund të shpëtojë. Ai është një gjuetar, një peshkatar, një bari ose një kritik, dhe duhet të mbetet i tillë nëse nuk dëshiron të humbasë mjetet e tij të jetesës; ndërsa në shoqërinë komuniste, ku askush nuk ka një sferë ekskluzive të veprimtarisë, por secili mund të realizohet në çdo degë që dëshiron, shoqëria rregullon prodhimin e përgjithshëm dhe kështu më mundëson të bëj një gjë sot dhe një tjetër nesër, të gjuaj në mëngjes. , peshku pasdite, ruajtja e bagetise në darkë, kritikoni pas darkës, ashtu siç e kam mendjen, pa u bërë kurrë gjahtar, peshkatar, bari e kritik.
ja vetem per kete arsye un kam qene dhe jam marksist, bile me teper se Marksi qe ka thene “une nuk jam marksist” (sepse ka qene edhe ai intelektual i mdh qe konsideronte Promete hajdutin heroin perfaqsues te historise, dhe jo Jezuin). Si marksit i bindur me teper se Marksi dhe Enveri (edhe ky artist qe ka pallu Edi Pjafin ne Montpelje), jam edhe fuks i bindur qe kam spijuar te tere ata artiste t’mdhenj qe benin zanatin e artistit intelektual i modh pa bere zanatin e njeriut me pare, pastaj te benin zanatit e gjahtarit, peshkatarit, bariut, kritikut, traktoristit ne Frosinone, shkencetarit, artistit, lexuesit te Jungut ne Detroit etj. Por ata preferonin t’i hanin mutin Enverit si njerez me pare, ne menyre qe me pas te benin zanatin artistin e modh. Per kete shkak nuk dijne te bejne tjeter veçse te rrotullojne ne goje mutin e Enverit duke e share Enverin per 30 vjet me radhe ne menyre qe te jene artiste te medhenj edhe ne liri-demokraci si dikur ne tirani-domosdoshmeri.
Ha mut te fresket dikur, ha edhe mut te thate sot, dmth ne thelb intellektualet e mdhenj dijne te bejne vetem zanatin e mutngrenesit ne jete te jeteve, nuk ka Spaç t’i shpetoje.
-O jeee! - hanno approvato con clamore i discepoli dissidenti il discorso del Maestro prima di morire come eroe sdraiato nel letto con pigiama.
Platone ha detto - infatti ho detto io a Platone ma si sa come fanno i grandi intellettuali dissidenti, ruba ruba idee degli altri - che le piante hanno una vita propria come animali e sono organismi vivi come gli animali, sentono e soffrono come gli animali, dunque i vegetariani sono lo stesso criminali che torturano le vigne mettendoli in fila come soldatini, trattandoli con sostanze chimiche tossiche, ammassano l’uva, lo spremono, lo distillano ecc., e altre mille diavolerie infami per accontentarsi dei lori piaceri. E non basta questo, ma vicino il loro stomaco contento hanno inventato la coscienza che accompagna l’apparato digestivo migliorandolo con i fluivi dei rimorsi, chiedendosi con rammarico: “Come mai l’uomo è una creatura cosi infame che si crede chi sa che in universo dove nessuno conta nulla?” O l’uomo, creatura spregevole con stomaco pieghevole secondo i casi di coscienza, chi ti dà il diritto di causare sofferenza in un modo così spudoratamente gratuito per un tuo bisogno? Perciò io vi dico: non preoccupatevi per la vostra coscienza, di quello che mangerete o berrete, né per il vostro sentimenti, di quello che ammazzate e torturate; la vita non vale forse più del vino dove si trova il veritas senza vanitas? Chi conta più di aver vescica piena o aver la moglie ubriaca?
Guardate gli orsi nel bosco: non seminano e non mietono, né raccolgono nei granai; eppure la loro pancia e piena di mille delizie, anche della carne deliziosa umana. Non valete forse più di loro, non siete degni di frequentare il loro stomaco con il vostro Se Stesso di Jung? E chi di voi, per quanto si preoccupi, può ingrandire anche di poco il proprio stomaco?
E per l’organo sessuale, che è sotto lo stomaco, perché vi preoccupate ? Una volta che avete riempito lo stomaco, non preoccupatevi potete usare liberalmente, potete far sesso anche con orsi se volete gente di poca fede nella vostra sessualità!
Futbolli qenka opium per popllin .Habi e madhe me gjithe kete orgji qe po bejne pepinot ne Napoli i cili duket si vorri i bomit .qenkan popull i ngeshem e s’paskan pune tjeter ?!!!
Intervista me disa nga komentatoret e blogut
1 Dhjetor 2014 - 19:57
Te gjitha pjeset
Ilir-Jani; une qe nuk e kam lexuar VQ do te bej vetem 1 pyetje, allashqiptarce!
Me kete VQ a ke nxjerr ndonje gje ne shesh per veten tende ? , fjala vjen ke kaq kohe ne emigracion c`pasuri te tundshme apo te patundshme, ke bere per vete dhe familjen tende? E kuptoj qe deshira per ti sherbyer atdheut eshte shume madhe brenda teje dhe po ben perpjekeje te medha qe VQ te lexohet me cdo kusht nga te gjithe shqiptaret intelektual per nje kohe te gjate qe kur libri doli ne qarkullim, ketu dhe nja 2 vjet perpara, me duket . Flm. ne advance. sidoqofte.
Pergjigje; ilir-jani, po pse, te besh nje liber, eshte e thene te besh diçka vetem per veten tende. Ka njerez qe bejne liber per nje njeri, ia kushtojne nje njeriu, ka qe ia kushtojne nje qyteti apo nje fshati, ka qe ia kushtojne nje shteti, apo nje organizate, ka qe ia kushtojne nje ndjenje, dashurise, e plot e plot. Pse une duhet te pretendoj se mos nxjerr ndonje gje per vete.
Persa i perket pasurive te tundeshme e te patundeshme, kjo tregon se sa pak rendesi i ve anes shpirterore. Ku hyjne keto, para pasurise se madhe shpirterore. Edhe sikur te mos kisha pasuri, kjo nuk perben problem per mua, ndonse kam shtepi, studio, dhe ca para per te jetuar. Ne kete bote une njoh njerez te pasur, qe jane bosh nga brenda.
(shenim; arshivoje kete pyetje - pergjigje per ta nxjerre me vone, kur te dali intervista e madhe. meqe i je i pari dhe e shoh qe pyetja ishte e nje rendesie te vogel, po te jap mundesine te besh edhe nje pyetje tjeter me vone. )
Bama; “… Pjer, Doja tju pyesja per dicka elementare besoj, per ju, por qe po me lodh fort mua. Nje miku im qe do te bleje bono me pyeti a ka nje formule bazike qe lidh interesin real, ate te bonos dhe inflacionin bashke. Ketej spekullohet per nje rritje drastike te inflacionit ne vitet e ardhshme. Thone kaldajat nuk do punojne me me vaj, por me dollar. I ke parasysh ti, ato sobat e drurit etj. Jam lodhur shume per ta gjetur por gjer tani asgje. Ndonese si ne rastin me siper, kam degjuar se egziston. Tani qe me dole ne shteg, te lutem me ndihmo!!!..”
Pergjigje; Bamke, ne te gjitha marrveshjet qe individi ben me banken, shit-blerje bonosh, marrje kredie, depozitim kursimi, fiton banka, pikerisht tek kjo diference qe ekziston ndermjet % reale/momentale me % e pas nje viti, sepse ndikon inflacioni. Psh, une fus 1000 euro ne depozite kursimi me 3% , nderkoh qe inflacioni deri sa une te marr %, ka qene po 3% , ne kete rast, % apo interesi qe marr, eshte aluziv. Ti apo miku yt blen bono thesari ne vlere 1000 euro me 6% dhe kur kete 6% e merr ne momentin e blerjes se bonove, (siç thone se ndodh ne Shqiperi) je i “fituar” . E futa ne thojza , sepse inflacioni ne fund te vitit ka bere punen e vet, por konsumatori e ndjen vetem tek produktet qe blen. Nje njeri qe blen shum paisje elektronike, nuk para e ndjen se ato nuk para rriten perkundrazi nje pjese e tyre pesojne dhe ulje çmimi, si telefonat, tv, etj. Ka bono shteterore psh, qe jane me afat 5 vjeçar, te cilat ti i blen neper posta apo dhe bankat e nivelit te dyte, te cilat e kane interesin apo % pak me te madh se ato vjetoret, dhe ketu shteti (me sakte ministria e Finances) ka fituar 50% te interesit (e ndoshta edhe me shume) per shkak te inflacionit, renies se vleres. Por ketu, nuk eshte e rendesishme se sa fiton banka apo qeveria, e rendesishme eshte qe ti kapitalin tend e merr kur te duash, e diç me teper (interesin) , vlera e se ciles mund te kete rene, por sidoqofte ti merr diçka. Dhe kjo eshte e rendesishme. Se sa ti mbash leket ne shtepi, ku mund te mbash pak , me mire i fut ne pune vete ose ia le bankierve (bankes) te kujdeset per to. Ai miku jot, nese do te blej obligacione shteterore, te cilat i hedh qeveria amerikane apo FED, te mos kete frike se ato jane te sigurta, ne kuptimin qe edhe sikur % e interesit te jete e vogel, me e vogel se % e inflacionit qe mendohet ne fund te vitit apo vitin tjeter, ne fund te fundit ai merr kapitalin e vet.
Bama; Konkretisht cfare do ta ndihmonte qepen e Korces per mos tu mbytur ne lum?
Pjer; Qe qepa e Korçes te mos hidhej ne lume, siç jane hedhur edhe patatet e Korçes, etj, apo te mos kalbej siç po kalben edhe kete vit (2013-14), do ishte e mira qe keto produkte (qe jane te shportes) te subvencionoheshin (ne menyre aktive ose pasive) dhe te mirreshin ne dorzim nga kompani tregtare qe do operonin me kete sistem, kompani qe mund te jene edhe private edhe shteterore, ose me sakte komunare/lokale, te varura nga komuna. Tek VQ une kam dhene disa zgjidhje, dhe gomeret drejtues mund te zgjidhnin ndonjeren prej tyre.
Per te kuptuar se ç’eshte subvencionimi aktiv dhe pasiv, po e shpjegoj shkurtimisht.
Subvencionimi pasiv eshte kur qeveria nuk iu merr tvsh/btv apo taksa te tjera, pra produkti del ne treg pa ngarkersa fiskale. E ne te shumten e rasteve perdoret per produktet e femijve, bebeve, me qellim qe te shiten sa me lire.
Ndersa subvencionimi aktiv eshte ku qeveria, e subvencionon nje produkt apo nje aktivitet ekonomik, me paketat e tjera fiskale, pra me te ardhurat e mbledhura apo nga paketat qe gjenerohen, dhe ketu mund te permendim nje aktivitet per mbrojtjen e mjedisit, riciklimet e ndryshme, e deri tek subvencionimi i nje shoqerie fluturimi per te mbajtur te ulura çmimet e biletave per sa me shume turiste, dhe ketu marrin pjese edhe paketat nga aktivitetet private, hotelerie etj, apo fonde te ndryshme.
Qepa dhe patatja, mund te kalonin ne shkallen e dy produkteve te subvencionimit pasiv.
Tafuti; Pjer, kam degjuar qe e perdor shpesh kete fjalen peco-gros, ca do te thote? apo eshte fjale qe e perdorin belgjit aty dhe e ke huazuar dhe ti!
Pergjigje; Kete fjale e perdorin ne Shqiperi dhe kudo ne bote. E perdorte nganjehere i ndjeri Ligor (Grigor Zaharia), nje shoku im, sa here qe bisedonim per politike dhe ekonomi. Ne pergjithesi, kjo fjale ka kuptimin kur do te percaktosh, nje njeri apo grup njerzish, qe zoterojne jo vetem fonde te medhaja por edhe fate njerzish, me vendim-marrjen e tyre.
Gjembi; Faleminderit Pjer!
Pra juve e keni studuar kerkesen dhe oferten dhe perspektiven e punes ne Shqiperi. Bravo! Mund te ma shpjegoni kete pak me mire se s’e kuptova “Sa me e madhe rroga, aq me e madhe edhe % e brutos.”
Pergjigje; Rrogat ne Shqiperi, kane filluar te aplikohen/behen sipas sistemit te zhvilluar perendimor, ku ndahen ne Neto (ajo qe merr ne dore) dhe Bruto (ajo qe mbahet per taksa dhe sherbime te tjera), gje per te cilen kam folur edhe tek letrat drejtuar qeveritarve te ndryshem shqiptare, letra qe ua rekomandonin kete lloj sistemi pagash, pasi ne ate kohe, Shqiperia akoma nuk e kish ne sistem. Tani, nese rroga bruto eshte 200 euro (po marr kete njesi monetare si me e kuptueshme edhe per emigrantet) dhe puntori merr 150 euro ne dore (netoja) i bie qe rroga bruto qe i mbahet eshte 25% , ose anasjelltas, per nje perqindje 25% te rroges 200 euro, puntori do marri 150 euro dhe shteti 50 euro. Ndersa per nje rroge 400 euro, puntori, punonjesi do marri 300 euro, ndersa brutoja qe i ngelet shtetit eshte 100 euro, pra me e madhe si shifer. Apo per nje rroge 300 euro, shteti do mbaje 75 euro dhe puntori 225 euro. Pra ketu ta kisha llafin. Kuptohet qe qeveria, si çdo qeveri, kur sheh rroga te medhaja i takson jo 20-25% por 30-40%, siç eshte rasti i rrogave shum te medhaja.
Roni; Kush do ti nxjerre ne treg keto bonot e ushqimit dhe kush do ti blej dhe cili do te jete mekanizmi i fitimit nga keto bono ushqimesh?
Pergjigje; Bonot e ushqimit, i nxjerr qeveria per shtresat ne nevoje (te varferit) apo edhe per ata qe punojne ne punera publike, ne ndihme te komunitetit, bono qe administrohen nga komunat, minibashkite, dhe qe vene ne levizje ushqimet e shportes ne radhe te pare. Keto lloj bonosh, nuk shiten, keto jane perfaqesuese te nje pjese te ushqimit/prodhimit vendas qe hidhet ne treg dhe qe rrezikohet te ngelet pa shitur, te kalbet, pikerisht nga mungesa e parase ne treg, mungese qe nuk vjen per faj te qeverise. Per fitim nga keto bono, nuk flitet, se keto jane nje mekanizem ndihmes per ekonomine per te varferit. I vetmi fitim ketu eshte se xhirohet malli, vilen taksat, tvsh, etj, % e se ciles mirret si pakete me vehte per llogaritje te tjera ne burse ne lidhje me keto produkte, vlera e se ciles llogaritet duke zbritur vleren e kesaj pakete, per ti nxjerre ne treg me çmim te ulet. Kjo metode mund te aplikohet edhe per produktet jo te shportes, por te nevojshme per shoqerine.
Profili-im; Pjer si ekonomist qe je, a di te me thuash sesi prodhohet leku ? mbi çfare baze ?
Pergjigje; Paraja, ky mjet kembimi, prodhohet mbi bazen e e asaj qe prodhon. Te mos harrojme se ajo qe prodhohet, eshte nje mjet/prone e levizeshme ose e palevizeshme, siç jane psh, ushqimet, rrobat, etj, mjete te levizeshme, dhe shtepiat, fabrikat, etj, te palevizeshme. Ndodh, qe ne treg shihet mungese te parase, per shkak se shum tregtare, prodhues, etj, e spostojne/bllokojne kete para ne shtepi, jashte shtetit, para qe mungon ne treg, gje qe sjell nje fare kolapsi. Dhe ketu duhet te nderhyje qeveria me mekanizmat e saja ekonomike per zgjidhjen e ketij kolapsi qe vihet re pak nga pak, dhe qe rendohet dalngadale.
Shtetet perendimore e prodhojne parane çdo dite mbi bazen e zgjerimit te prodhimit dhe kapitaleve, sepse kane instrumentat e duhura per kete pune, maqinerite dhe regjistrimin e ter prodhimit, kapitaleve, transaksionet qe kryehen, etj. Ndersa Shqiperia e hedh lekun ne treg me kolpo, mbi baza te peraferta.
Keshilltar; Pjer, nuk te kam pyetur se cfare mendimi keni ju per artin ne kohen e diktatures (koleres). Pergjigjia juaj Pjer i dashur, pritet me padurim jo vetem nga une, por edhe shume te tjere.
Pjer; Arti ne kohen e socializmit, fatkeqesisht ishte futur nen disa parametra kufizuese, ku shkrimtari, skluptori, piktori, muzikanti, projektori, etj, etj, nuk mund te dilnin jashte ketyre parametrave. E kane shpjeguar filozofet e shekujve te 18-19, se nen nje sistem te socializmit shteteror, edhe arti kufizohet, se eshte vete centralizimi i ter mjeteve te prodhimit ne duart e shtetit, qe ben qe ter punet te mos kene frymemarje te gjere, dhe ketu nuk ka asgje per tu shpjeguar se i kane shpjeguar pikerisht keta filozofe qysh para 200 vjetesh.
Njerzit veç duhet te lexojne keta filozofe per te kuptuar me shume mbi dialektiken qe zhvillohet ne kete fushe.
Gaia; Une kam te drejten vetem te nje pytje te perbere: sipas jush, pse politikanet shqiptare e kane te veshtire te kuptojne strategjikisht se ne do ishim me mire te fundit te fshatit te madh europian sesa te paret per droge, prostitucion dhe papunesi me kryeqitetin tone me te njohur me bote: lazaratin. thua ti kene rene lapsit dhe llogaria ju del ndryshe?
Pjer; Pyetja eshte vertet e perbere, e komplikuar. Ajo qe une kam kuptuar nga politikanet shqiptare, eshte se, ata jane te paafte ne drejtimin e ekonomise se vendit. Pastaj se, a duan te jene te paret e fshatit, si gjeli ne maj te plehut, apo se jane te perfshire ne afera te dyshimta e te paligjeshme, kjo eshte fatkeqesisht e vetmja moto tyre, nderkoh qe duhej te ishin vizionar te kombit te tyre, sherbetor te kombit te tyre.
Per llogarira, ata fatkeqesisht njohin vetem llogarine e firmave te tyre private, dhe kjo eshte nje fatkeqesi kombetare, ku drejtuesit e kombit tone, ekonomise sone, mirren me firmat e tyre dhe bizneset e tyre dhe jo me ekonomine e Shqiperise.
Emigranti; - c’duhet te bejme ne bujqesi? ne plan te afert, te mesem dhe afatgjate. ne zone fushore, kodrinore dhe malore (pra 3x3=9 rubrika).
Pjer; Pyetja juaj i dashur, eshte me shum interes, se te zgjidhesh çeshtjen e tokes, ne radhe te pare, e me pas çeshtjen e bujqesise, ne radhe te dyte, eshte si te zgjidhesh çeshtjen e koklavitur te ekonomise shqiptare. Ju e keni llafin per bujqesine me teper, per prodhimin ndoshta, mirpo pa zgjidhur çeshtjen e tokes, nuk ka bujqesi te perparuar. Kjo çeshtje, ndarja e tokes sipas frymeve ose siç quhet ndyshe ligji i Buall Mavrise, ne Shqiperine e mesme, thuajse ka gjetur karar, njerzit jane pajtuar me kete lloj ligji, kuptohet qe edhe perqendrimi me i madh i njerzeve tashme eshte ne Shqiperine e mesme dhe nuk nderhyn dot per ta ndryshuar kete ligj. Ngelet Shqiperia e veriut, ku njerzit nuk e kane pjerdhur fare ligjin e Buall Mavrise, dhe Bregu i Detit, siç quhet zona nga Dukati deri ne Sarande poshte. Bregdetasit po presin te marrin ngastrat e tyre denbabaden, dhe kjo duhet bere menjehere. Ne Shqiperine e veriut, njerzit le te marrin ato ngastrat e tyre, kuptohet duke perjashtuar latifondistet te marrin 100% te pronave te tyre. Ketyre (qe jane me kokrra) mund tu japesh me pak nga ç’kan patur, por jo me pak se nje i thjeshte qe ka me shume. Pra nese ka 100 dynym, mund ti japesh nje pjese dhe pjesen tjeter e ben publike, toke komune ne interes te saj. Kjo toke publike, mund te sherbeje per shum gjera ne interesin e pergjithshem te komunes. Jo si sot, ku te gjithe vijne verdall si pordha neper breke, se nuk ka toka te lira. Pasi ke rregulluar keto dy zona, nxjerr ligjin e takses se tokes, pemeve, sipas asaj qe une iu kam rekomanduar ketu e 10-15 vjet, te cilet qeveritaret e sotem m’duket se kane filluar ta aplikojne. Ata qe s’duan te punojne e te fitojne, jane te detyruar ta shesin, ose ne tregun e lire ose ne shtet, i cili ta merr diç me lire se tregu, por me pagese te menjehershme dhe pa tatim. Pagesa qe une do rekomandoja ne kete rast, do ishte diçka mbi 50% e nen 75% te vleres se tregut, pagesa qe do ishin nga obligacionet qe ajo hedh ne treg. Obligacionet e tokes psh, qe jane te vazhdueshme dhe qe varen (mbeshteten) nga vlera e takses se tokes dhe pemeve, e çlirojne shtetin (qeverine me sakte) nga çdo borxh ne kete rast. (e kemi thene dhe tek VQ, se borxhet e brendeshme, jane me te kontrrollueshme e sfumohen me shpejt se borxhet e huaja). Ketu, dihet qe do kete zera kundra (me te drejte) qe mund te thone; pse ta shesin token, pse s’kane mundesi financiare, apo, pse s’kane mundesi shitje, apo, pronar, por qe çdo toke te kete vleren e vet te pasqyruar ne Hipoteke dhe Burse.
vazhdo, intervista e 2014
Beluli; 1) Keni thene se pushtimet ushtarake, jane zevendesuar me pushtimet ekonomike. Si realizohet kjo?
Pergjigje 1) Kjo realizohet pa shkrehur as edhe nje pushke. Dikur, vendet e pasura, per te marre lendet e para, detyroheshin te pushtonin, te vendosnin qeveri kukulla, marioneta ne interes te tyre, ndersa sot nuk ka nevoje per trupa ushtarake. Perdoret korruptimi i zyrtarve, bisedimet gjoja si miq, ndihma, mbeshtetje politike, mbeshtetje asistuese, ku per çudi kjo asistence nuk rezulton ne shtytjen tej te ekonomise por ne tkurrjen e saj. Ekonomia fillon e mbyllet, nderrmarje te ndryshme falimentojne, nderpritet subvencionimi per shum aktivitete, kerkohet ndihma e huaj, biles ofrohet kjo ndihme, se kapitali i huaj perendimor, ka me teprice kapitale te fjetura qe rizgjohen kur shifet nje treg i ri per investime.
Praktika e ketyre viteve, besoj se e ka treguar kete qe them une. Shifni levizjet e kapitalit, dhe do bindeni per kete. Luftrat pushtuese sa vijne e paksohen, se pushtimi sot realizohet nepermjet posedimit te aseteve te atij produkti, firme, vendi, nepermjet kapitalit tend. Ndersa lufterat lokale do mbeten gjithmon, per shum arsye.
Beluli; 2) Kredite e keqia zene rreth 400 milion euro dhe qe mund te rriten, si mund te zgjidhet ky problem?
Pergjigje 2) Ky ngerç mund te zgjidhet me disa menyra. Njera menyre eshte qe qeveria tu ktheje borxhet disa kompanive/firmave qe u ka borxhe te prapambetura dhe qe po realizohet nga kjo qeveri e re, borxhe qe natyrisht edhe keto firma u kane bankave. Veç ketu duhet te kemi parasysh se jo i gjith 400 milionçi eshte i ketij zinxhiri, keshtu qe ka firma qe nuk kane fare lidhje me qeverine apo banken, apo pjeserisht, por qe ndodhen ne veshtersi financiare nga kriza dhe nuk iu kthejne dot leket bankave. Ketu bankat mund te manovrojne duke e quajtur fitimin e nje viti a te 1 muaji a te 6 muajve (m’varet nga fitimet ne raport me keto kredit e keqia) si larse/mbeshtetese te ketij badvuil/dushi te piset. Pra fitimet e kesaj periudhe lajne/pastrojne kete ngarkese te piset, dhe fshihet nga regjistri si fitimi ashtu dhe kredia e keqe, dhe kur fillon (vazhdon) kthimi i çdo centi te kredise se keqe ne banke, ky cent shenohet si fitim. Kjo eshte metoda me e thjeshte, qe edhe bankieret e kane ne mendje, se metodat e tjera jane me te sofistikuara dhe luhen ne burse, ku shlyerja behet duke lozur me asetet e kolateralit. Edhe kjo kerkon kohen e fushen e vet dhe jane manipulime te justifikuara ne ekonomi.
Vete fakti qe ky problem ka muaj qe po zvarritet, tregon se sistemi yne ekonomik nuk eshte i liberalizuar dhe i modernizuar, thjesht nuk eshte bashkohor, gjersa po presin seç do vendosi politika, qeveria. Une po te isha kryeminister a qeveritar, nje nga gjerat qe do beja, do ishte dhenia/lenia e nje frymemarje me te madhe dhe vetiinisiative ndaj bankave. Politikanet nuk jane me te mençur se bankieret, bankieret e zgjidhin vete kete problem, por i kane te lidhura duart nga rregulla dragoniane, metoda privitive qe aplikohen akoma si relike te se kaluares.
Beluli; 3) Kam hasur shpesh, qe ju i meshoni zerit, ndarjes se tokes publike nga ajo private, ku komunat, thoni ju, duhet te kene hartat e tyre dhe regjistrimin e kesaj prone publike ne Burse. Per ç’arsye kjo gje?
Pergjigje 3) Ky problem eshte akut dhe duhej te ishte bere me kohe. Sistemi i meparshem, ai socialist qe e hodhem me neveri, kish nje te mire (ne fakt shum te mira) se i kishte te regjistruara çdo gje, sinoret shteterore dhe private. Shteti i sotem, apo me sakte Buall Mavria, kur ndau tokat me ligjin e tyre te 7501 (sipas frymeve) duhej te linte pjese edhe per komunat, edhe per infrastrukturen qe mendohet (gjithmon) se do bejne me vone. Mirpo siç e kam thene edhe tek VQ, Buall Mavria e kish zerin dhe forcen si te gomarit ndersa trurin si te pules, dhe nuk e llogariste dot se do beheshin rruge, shtoheshin njerzit, hapeshin aktivitete ekonomike qe kerkonin toke te lire, etj. Per keto gjera atij i ra ndermend, me vone, por ishte teper vone. Ai e qeveria e tij u perball me probleme te shumta qe vete i kishin krijuar me qeverisjen e pare (1992-1997). Deri diku ai e kuptoi dhe e pranoi pjeserisht fajin, por ç’fajde bente kur ai e kish bllokuar ekonomine me drejtimin e tij si i paafte. Tani seç kane gjetur ca toka te lira per kompesime, por qe nuk e plotesojne ate qe kerkojne pronaret apo te shpronesuarit. Prandaj duhej qe ne fillim qe komunat te kishin te regjistruar ne menyre te sakte pronat publike te tyre, menjane, dhe tokat private menjane, dhe ti regjistronin keto ne Burse e ku automatikisht edhe ne Hipoteke, apo anasjelltas.
Me tokat e privateve dihet qe nuk mund te lozesh ne Burse, po me tokat publike po. Ajo eshte nje vlere, nje pakete, e percaktuar mbi te ardhurat qe mund te gjenerohen prej saj. Ketu nuk duhet te kesh frike se çdo levizje ekonomike qe ti ben ne burse me kete vlere, eshte e mbeshtetur nga pjesa tjeter (toka private e regjistruar) e cila eshte tamam si ajo kredia/kolaterali/ndihma/fondi qe akordohet per te mbeshtetur ne fillim. Psh, peco-groset e aplikojne kete metode me fondet e tyre shteterore, bankare, ku nje X shume depozitohet sa per garanci, sa per te krijuar besim (gje qe eshte e domosdoshme ne ekonomi) dhe me vone kjo X shume ose perdoret vetem pjeserisht, sa per te shmangur oshilacionet e tregut ne fillim te operacionit/aktivitetit ose edhe s’perdoret fare, se tregu shtrohet menjehere nga besimi i krijuar. Pra ne kete rast, ne loje kemi vleren jo PARA por TOKE, si garanci, si mbeshtetese.
Beluli; 4) Kam lexuar nga ju, nga shtypi, rreth disa Fondeve, çfar jane keto, ku i gjejne parate?
Pergjigje 4) Fondet, me se shumti jane inisiativa private por ka dhe shteterore. Jane forma me e larte e regjistrimit dhe llogaritjes se aseteve, kapitalit, nga ku dhe perfitohet prej tyre, ne kuptimin qe çdo aset te mos ta shohin si diçka statike por si nje produkt qe gjeneron/çliron te ardhura te tjera per investime. Forma e llogaritjes se tyre, eshte shume e sofistikuar, duke i ndare ne paketa/vlera per te hyre me kollaj ne trasaksionet financiare me vlerat/paketat e tjera. Autoritet mbikqyrse te tyre, te pakten kendej ne perendim, (ne disa bursa kryesore) i lene te lira keto fonde, jo vetem se japin nje impakt zhvillimi e investimi, por edhe mesojne prej ketyre. Nuk eshte si ne Shqiperi, Afrike ku politikane, autoritete mbikqyrse financiare, te cilet ngjajne me dragoniane dhe gardiane burgu, nuk lejojne asigjo, hidhen perpjet kur dikush sjell nje risi ne makro-ekonomi. Nje rob i trashe, nuk e pranon kurre se eshte i trashe, i paafte. Ai perdor autoritetin, pushtetin e tij per te mbytur çdo ze, çdo mendim, qe mendja e tij nuk e kupton. Krejt ndryshe eshte ketu ne zemer te Europes apo bursat kryesore perendimore. Shihni Londren, ku e kane kthyer ne qendren kryesore te biznesit apo levrimit te parave. Ata jane liberale ose me sakte te lire, ne pranimin e regjistrimin e ter agjenteve tregtare e financiar nga bota, fondeve te ndryshme investuese apo regjistruese, dhe pse e bejne kete, per syte e bukur te atij tjetri/re, jo, e bejne se kane interes, zgjerojne aktivat e tyre e shohin se ç’ben ky fond, apo axhent tregtar, financiar, si loz, deri ku shkon mendje e tij, manovrimet e tij/saj. Pra mesojne nga njeri-tjetri. i shton tjetri kapitalet, nuk behet njeri xheloz, hallall, do paguaje taksat, por mesuan edhe ata te autoriteteve financiare se si gjenerohen kapitalet. Ata dine disa forma, por ekonomia eshte e pafundeme, ka me qindra e mijra forma.
Keta toçat tone, nuk duan te mesojne, iu duket vetja te zgjuar. Vazhdoni ju themi neve, rrini ne ate llumin tuaj, ne ate llucen tuaj, mos shihni me shume hapsire.
Fondet kryesisht mbeshteten ne resurset e ndryshme qe permban toka, nentoka, ujti, deti, hapsira, por tre shtyllat kryesore ne te cilat mbeshteten ato jane Toka, Nentoka dhe Deti, apo me sakte rreth ketij trekendeshi makro-ekonomik. Ka fonde qe bazohen tek aktivitetet nentoke, tek minierat dhe mineralet psh, ashtu siç ka disa qe bazohen tek energjia dhe hidrocentralet, apo tek aktivitetet ne det, transporti dhe mallrat.
Beluli; 5) Kam pare qe ne shum komente, i merrni ne mbrojtje disa figura te se majtes, apo simpatizante te saj, si Rexhep Qosja, nderkoh qe hiqeni si asnjanes.
Pergjigje 5) Me gjithe te metat qe mund te kete Rexhep Qosja, te cilat mund te jene te karakterit emocional, te cilat i ka çdo njeri, Rexhepi mbetet njeri i madh per mendimet e pjekura qe jep. Njerzit, kam vene re rendom, kapen gjithmone pas vogelsirave, pas te shkuares se tjetrit, deri edhe se me ke ka biseduar, nderkoh qe harrojne kryesoren, idete dhe projektet qe hedh ky njeri ne treg. Eshte si ti thuash nje shitesi ne treg, qe ka veshur nje çallme, por qe shet piktura moderne, libra filozofik bashkohor, projekte kombetare, etj, se; ti je taliban, se; ti je ekstremist. A shkon kjo. Nuk shkon. Po keshtu edhe per figura te tjera te PS, te cilet disa i quajne marksiste, te vjeter, etj, nderkoh qe keta te vjeter e kane mendimin me te pjekur se keta qe i shajne. A mund te hidhet poshte me nje te rene te lapsit, Rexhep Mejdani apo Servet Pellumbi. Jo. Po keshtu edhe Rexhep Qosja. Keta kane te metat e tyre, se nuk ka njeri pa te meta, por duhen pare ne radhe te pare idete qe ata percjellin.
Beluli; 6) Keni thene se taksa e shtepise paguhet mbi bazen e metrave, katit, zones, dhe te ardhurave. Me qarte per kete problem.
Pergjigje 6) Taksa e metrave qe posedon, objektit qe posedon, paguhet 1 here ne vit dhe ndryshon nga taksa e regjistrimit te prones qe behet ne fillim. Kjo takse bazohet ne fillim mbi metrat qe disponon, pastaj mbi te ardhurat, pastaj mbi zonen ku jeton dhe pastaj mbi katet, se ai i katit te 5 psh, qe ka tarrace, ka me shume shpenzime se katet e tjera, por edhe keto shpenzime zbriten, prandaj mblidhen keto taksa qe tu vije ne ndihme banorve te nje objekti kur ka probleme te jashteme. Kjo takse vjetore, nuk mund te jete me e vogel se 25% e rroges mujore neto dhe jo me e madhe se 50% e rroges mujore neto. Ketu mirret rroga neto, ndryshe nga disa taksa te tjera qe mirret per baze rroga bruto. Ka dhe raste te taksave sociale, qe vendosen per ata qe jane te papune provizor apo kane te ardhura te vogla, apo shume pjestare te papune, shum fryme per te ushqyer, dhe kufiri 25% prishet, ai ulet edhe me.
Percaktimi i zonave, behet nga ekspertet e ministrise se Mjedisit ne bashkpunim me punonjesit e mini-bashkive dhe komunave, krejt ndryshe nga percaktimi i zonave qe bejne ekspertet e ministrise se Ndertimit per taksen e regjistrimit. Ekspertet e mjedisit, verejne ndotjen, zhurmen, llojin e bllokut/nderteses, shtepise. Psh, marrim nje ndertese buze rruges se Dibres, ku kalojne me qindra makina e autobuze, dhe nje ndertese tjeter po aty por jo anash rruges por pak me thelle. Ai qe eshte pak me thelle, me te njejten m2 e te ardhura njesoj si ai anash rruges, paguan pakez me shume se ai anash rruges. Psh , Altini nr;1 me 200 euro rroge, buze rruges, paguan 50 euro takse vjetore, ndersa Altini nr;2 pak me thelle, paguan 60 euro takse vjetore. Behija pensioniste tek rruga me 100 euro rroge, paguan 25 euro ne vit, ndersa Behija tjeter pensioniste po me 100 euro pension qe banon pak me thelle (larg zhurmerave) paguan 30-35 euro, por nese kemi nje Behije tjeter me thelle, ne shtepi private po me 100 euro pension, asaj mund t’ia caktojne 40-50% , pra 40-50 euro taksen vjetore, gjithmon duke i llogaritur metrat e banimit dhe jo metrat e kopshtit. Nese kjo Behija me kopesht, e cila parakuptohet psh, sikur banon ne fshat me 50 euro pension, athere kesaj i bie te paguaje 20-25 euro, qe i thone 40-50% . Kuptohet qe ketu hyjne edhe faktore te tjere, se nese Behija jeton vetem me 50-100 euro pension, vetem, pa pjestare te tjere te familjes, llogaritja e saj behet tek minimumi qe eshte 25% e rroges, dhe ne kete rast minimumi i 50 euroshit eshte 12,5 euro qe ajo duhet te paguaje ne shtet, me sakte ne komune apo minibashki. Nese nje Altin, apo Behije, ka dhe pjestar te tjere qe i punojne, athere rritet koifiçenti i %, nga 25% i behet, 30-35-40% e deri 50% te rroges se kryefamiljarit. Psh, Altini qe njihet si kryefamiliar, e ka rrogen 200 euro, e direkt i llogaritet 25%, qe eshte 50 euro, mirpo i punon edhe gruaja qe i merr 100-200 euro, athere i rritet % e pageses (m’varet sa te ardhura merr gruaja, apo te tjeret) dhe mund ti shkoje 30-35% , mirpo pas ca vjetesh i futet edhe çuni ne pune, dhe perseri rritet koifiçenti i %, i shkon te paguaje 40-45% te rroges mujore te veten, e pas ca vitesh i futet edhe goca ne pune, 4 rroga, marshallah, i rritet perseri koifiçenti i % (si ketu ne perendim) dhe i bie te paguaje 50% qe ne kete rast i thone 100 euro takse vjetore shtepie.
Si i behet pageses kur kryefamiljari eshte i papune. Edhe keta nuk i shpetojne dot kesaj takse. Llogaritjet behen mbi bazen e koifiçentit te asistences/socialit qe merr. Psh, sociali eshte 30 euro ne muaj, dhe ky eshte i detyruar te paguaje 25% e 30 euroshit qe i bie aty tek 7,5 euro ne vit. Nese 1 pjestar i familjes i punon, dhe merr psh, 100 euro, koifiçenti i % rritet dhe percaktohet nga asistentet e minibashkive, jane keto qe kryejne gjithmon kontrrolle neper shtepiat e atyre qe marrin asistence, si ne gjithe boten. (As policia nuk e ka kete te drejte qe kane punonjeset e socialeve). S’duhet harruar se jane keto punonjese qe vendosin edhe per tarifat sociale, pra per nje ulje te takses, poshte 25% , kur shohin qe jeton ne varferi te skajshme.
Per shtepiat qe jane bosh, pra jane ne emigracion, llogaritjet behen sikur kryefamiljari eshte i papune, por koifiçenti i % llogaritet me lart, m’varet nga shtepia, nese shtepia eshte e rrenuar, llogaritet me 25% e 30 euroshit, nese shtepia eshte super, llogaritet me lart, deri 50% e 30 euroshit, pra 15 euro ne vit. Nese eshte mesatare, llogaritet aty tek 10 euroshi ne vit, 30-35% e socialit. Kuptohet qe emigranteve mund tu llogaritet edhe koifiçenti me i larte, ai i 50% te socialit ne Shqiperi, qe i bie aty tek 15-20 euro ne vit.
Beluli; 7) Kam lexuar qe keni folur edhe per domaten, si nje aset i rendesishem, edhe per supermaketet, çfar ka te rendesishme apo interesante ketu?
Pjer 7) Per disa produkte apo aktivitete, shihet ecuria vjetore e tij, behet bilanci vjetor, ndersa per disa produkte (behet vertet bilanci vjetor) shihet rezultantja e koh-berjes se saj. Eshte nje favor i madh qe disa produkte behen brenda vitit, dy-tre here, pra del prodhimi dy-tre here si domatja, kastraveci, sallata etj. Dihet se ky prodhim regjistrohet, flitet per fermat, serat qe bashkpunojne me bankat, belegersit, apo fondet e ndryshme. Megjithse, edhe kur ka ferma, sera qe nuk bashkpunojne me keto qe permenda, jane dyqanet, supermarketet (me sakte) qe bashkpunojne me keta, dhe çdo prodhim i shitur, regjistrohet automatikisht. Ashtu siç belegersit/brokersit ndajne nje njesi ekonomike, asetet, ne copeza/vleraze, per te kapur kohen e shlyerjes se investimit (borxhit ne kete rast), po keshtu ndahet ky prodhim ne vlere-kohe, dhe paketa/vlera e dyte (prodhimi i dyte) shlyen shpenzimet paketes tjeter.
Ndodh qe supermarketet, perdorin edhe paketen e fitimit nga prodhimi i pare apo i dyte, per te ulur çmimin e prodhimit pasardhes, ashtu siç e perdorin edhe serat kete pakete per te ulur shpenzimet e prodhimit pasardhes. Kjo behet per te qene me konkurrent me prodhuesit e vegjel, te cilet e thyejne shpesh here tregun, çmimin e produktit.
vazhdon, intervista e 2014
Bredharaku 1; Plazhi administratohet nga bashkite dhe komunat siç ke thene ne nje koment, mirpo kur mbytet nje anije apo ngec mu ne rere, siç kemi pare ne Durres, Vlore etj, kush duhet te merret me to.
Pjer 1; Pyetja eshte interesante, dhe hyjme ne çeshtjen delikate te prones publike komunare dhe prones publike shteterore, qe nuk eshte diskutuar asnjehere ne Shqiperi. Plazhi eshte gjithmon prone publike nen administrimin e bashkise apo komunes, kur eshte ne fshat. Mirpo deti eshte po prone publike shteterore, nen administrimin e ministrise se Mjedisit, dhe kur mungon kjo ministri eshte nen administrimin e nje ministrie tjeter. S’duhet harruar edhe kjo tjetra, se kontrrollin ne ujrat e detit e ka ministria e Mbrojtjes, dhe lind me te drejte pyetja se kush do e zgjidhi kete problem, te anijeve te mbytura apo qe ngecin gjate vijes bregdetare. Kemi te bejme me nje kontradite ligjore ne aparence, gje qe ndodh edhe ne vende te tjera, ku anijet qendrojne me vite ne breg te detit. Ministria e Mjedisit, mund te heqi dore nen pretendimin se ajo ka nen zoterim ujrat e lumenjve, kanaleve, liqeneve e rezervuarve, dhe t’ia lej topin ministrise se Mbrojtjes apo asaj te Turizmit. Dhe dihet qe ne kohe krize, topi per kete zgjidhje kalon sa nga nje dikaster ne tjetrin, prandaj mendoj se duhet kapur ky problem nga ana ligjore, dhe Shqiperia mendoj se ka plot ekspert per kete çeshtje, qe mund ta ndajne shapin nga sheqeri.
Megjithate, nese do te me pyesnin mua se kush duhet ti heqi ato anije, qe mund te perbejne rrezik per plazhistet, une do te thoja se duhet ti heqi ministria e Mbrojtjes, reparti i xhenjos. Bashkia, komuna, nga ana juridike ka te drejte te kujdeset per plazhin, plazhistet, pislliqet, deri tek vija e ujtit, pavarsisht se ata kujdesen edhe per me tej, por per gjera te medhaja si kjo qe thoni, duhet te kujdeset ministria e Mbrojtjes.
Bredharaku 2; Dikur para ca viteve kam lexuar nje artikull te Nazarkos, ku flitej per sistemin anakronik te investimeve nga taksat ne Shqiperi, pikerisht ate qe ju e keni ngritur me te drejte ne letrat tuaja drejtuar qeveritarve socialiste, bankierve shqiptar, para shum viteve, para se letra e Nazarkos te dilte ne shtyp. Pyetja qe do te deshiroja te beja ishte;
A jane mendime personale, origjinale te Nazarkos ato ide, apo te nxjerra nga leximi i letrave tuaja apo i VQ?
Pjer 2; Nuk mund te hyj dot ne mendjen Nazarkos, por vertet ato teza qe ai ngrinte aty ne ate artikull, ishin tezat qe une kisha shkruar disa vjet perpara tij, artikullit te tij. Mendoj se nuk ka shum rendesi se, a i ka kopjuar ai nga une apo jo, se sa tezat ku flitet per investimet anakronike qe ben qeveria vetem nepermjet sistemit te taksave. Si qeveria e Buall Mavrise, ashtu dhe kjo e Palloshit, perdorin taksat dhe borxhet/huan per investime, ne nje kohe kur gama e investimeve eshte shum me e gjere se keto dy forma. Qeverite perdorin edhe formen e konçensioneve, por ketu dalin me shume te fituar, firmat dhe kompanite e huaja. Ndonse per shtratin e prapambetur shqiptar, konçensionet jane prape mire, sjellin zhvillim.
Bredharaku 3; Nuk me hiqen nga mendja Pjer, ghith ato ide-projekte per rruget qe ju i derguat socialisteve kur ishin ne pushtet (2000-2005), nderkoh qe keto projekte i realizoi (ndonse jo te gjitha dhe jo plotesisht) PD kur ishte ne pushtet (2006-2013).
Pjer 3; Me vjen mire qe Buall Mavria, e kapi me rruget ne kohen kur ishte ne pushtet, dukej sikur e kish kapur amoki ate, dhe shyqyr qe ter vemendja e qeverise u kthye nga rruget dhe infrastruktura e Shqiperise. Pa nje infrastrukture moderne, Shqiperia nuk mund te zhvillohet. Ne disa vende, cilesia ishte e mire, por ne disa vende te tjera, cilesia e rrugeve le per te deshiruar. Thone se disa firma, politikane kane vjedhur fondet, kane abuzuar me parate e taksa-paguesve shqiptare apo te huaj, por kjo eshte çeshtje e drejtesise, e cila per fat te keq çalon rende ne Shqiperi. Nese qeverite Shqiptare do te mundnin te aplikonin edhe metodat e tjera te investimeve, apo te lejonin, te liberalizonin tregun e investimeve, me siguri qe do ishte bere me shum pune, mirpo me aq mend sa pushtetaret kishin, po aq pune bene, dhe kam frike se dhe keta te sotmit po aq pune do bejne, per te mos thene me pak.
Sidoqofte une uroj qe vemendja ndaj rrugeve, sistemit hekurudhor, te mbetet edhe tek Rilindja, dhe me aq pak buxhet sa kane, se aq mend kane, te pakten ti kushtojne vemendje infrastruktures shqiptare, se vetem keshtu do te hyjme ne ne radhen e vendeve te zhvilluara.
Bredharaku 4; I qendroni idese se kriminaliteti mund te marre zgjidhje njehere e mire permes politikave sociale? Te mos harrojme se krimi i organizuar ka hedhur rrenje ne Shqiperi.
Pjer 4; Natyrisht, para se kriminalitetin ta luftosh me arme, si ne Meksike, Salvador, RioDeZhaniero, Johanesburg, ku çdo nate vriten nga 10-20-30 deri ne 50 veta nga te dy palet, eshte e mira te fillosh politikat sociale, te cilat e zbusin varferine. Qeveria e Rilindjes, edhe sot pas 8-9 muajsh drejtimi, nuk ka filluar nga reformat sociale, siç jane subvencionimi pasiv i bizneseve sociale, siç jane ato te riciklimit te produkteve, strehimit te shtresave te varfera, ushqimit te shtresave te varfera, punesimit te tyre, etj, nepermjet bonove te ushqimit dhe obligacioneve te CO2. Duke filluar kete reforme, athere qeveria po, perdor forcen ndaj kriminelve dhe hajduteve. Po nuk i sigurove tjetrit/njeriut buken e gojes, natyrisht qe ai do vjedhi ose grabisi, ose do e bej nje gje te keqe, te kundraligjeshme. Prandaj kjo reforme sociali duhej filluar menjehere, biles nder reformat me te parat, mirpo siç duket Rilindja ka halle me te medhaja se kjo, lufta ndaj varferise. Per mua, lufta ndaj varferise eshte e para, mirpo siç duken bathet, per qeverine eshte reforma e fundit qe do filloje.
Nje gje dihet, e kane thene dhe filozofet e shekujve te kaluar e pranojne edhe sot politikanet dhe elitat, se Krimi nuk luftohet vetem me force e me arme, por me politika Sociali.
Bredharaku 5; Ne kushtet e krizes ekonomike dhe varferise, ka ide “te cmendura” qe qarkullojne si rrugezgjidhje. E kam fjalen per Shqiperine si parajse fiskale per kompanite e lojrave te fatit, legalizimin e marijuanes, njohjen e marteses se homoseksualeve dhe legalizimin e shtepive publike si nxites I turizmit seksual. Ju vete, I besoni ndonjeres prej ketyre me lart?
Pjer 5; Eee, pyetje me spec, e keni futur ne thojza fjalen; “te çmendura” qe parakupton se nuk jane dhe aq te çmendura, mund te jene teza te nevojshme per tu pare dhe studiuar. Le ti marrim me radhe, lojrat e fatit do ishte mire qe te mos ishin kaq shume, ne qytet te kishte me shume librari se lojra fati. Keto mund ti lesh te lira ne plazh, se kuptohet qe aktiviteti aty eshte 3-4 muaj, ndersa persa i perket krijimit te nje vendi si puna e Makaos, Las Vegas apo ndonje vendi tjeter me parajse fiskale per lojrat e fatit, une kam hedhur para shum viteve nje ide te tille, e keni tek Vizione te Qarta, ku u rekomendoja qe nje vend i tille te behet pak tutje, ne mes Tiranes dhe Elbasanit pak me nga lindja, ku jepja edhe skemen se si mund te financohej ky park i madh dhe modern, ku te kishte edhe lodra per femijet, mirpo siç duket nuk u kuptua nga mendjet e asaj kohe. Njeriu kupton aq sa mend ka.
Per legalizimin e marijuhanes, kjo mund te disiplinohej nje here, te shifej sa prodhohej e per ke treg eshte. Mundet te legalizohet ndoshta vetem neper disa pika bregdetare, per turistet, per terheqjen e tyre, veç ketu duhet te kemi kujdes se krahas tregut formal, do te ekzistoje edhe tregu informal. Pra do vije turisti, dhe para se te shkoje tek dyqani apo kafeneja ku lejohet, do i afrohen tregtaret e palinçensuar te cilet mund ta ofrojne me nje çmim me te lire. Pra eshte nje thike me dy presa. Nisesh per mire e del keq, nga çdo ane qe ta shohesh, edhe nga krahu i moslegalizimit, prap tregtaret informale lulezojne. Mendoj se mendimi i eksperteve te fushave te tjera, do t’mund te sillte nje debat me te frytshem e nje zgjidhje me te mire.
Njohja e martesave se homoseksualve po diskutohet akoma ne mos gaboj, dhe une mendoj se per kete stad qe ndodhet Shqiperia, psikollogjia e shoqerise, gjerat le te rrijne keshtu siç jane, pra njohja e homoseksualeve, mos burgosja e tyre, mos diskriminimi i tyre, trajtimi njesoj si te tjeret ne marrdheniet me punen, pensionet, etj, dhe martesa le te shqyrtohet e aprovohet nga parlamenti i vitit 2020-25 e mbrapa, ku deri ne ate kohe edhe shoqeria ka hecur me perpara.
Legalizimi i shtepive publike, me duket ide interesante, dhe mendoj se do ta shtonte numrin e turisteve, vetem se edhe ketu duhet marre parasysh psikollogjia e popullit. Nese populli e pranon mund te eksperimentohet me to, per nje 5-vjeçar. Megjithse me rendesi eshte ti jepet prioritet vlerave te femres shqiptare, ku dhe anxhensi martesash duhet te stimulohen. 1 i/e martuar jashte, sjell njerez te tjere, turiste te tjere, familjare e miq te familjes se huaj, plus valuten.
Keto gjera per te cilat ne flasim ketu, ndikojne ne rritjen e turizmit, por jo se jane vendimtare. Vendimtare jane, siguria e jetes, mos shqetesimet gjate vakancies, pastertia ne rruge e ushqime, çmimet, infrastruktura, mirsjellja apo vrindellejk siç i thone ketu, se nese turisti, emigranti ka shqetesime, njerzit qe e rrethojne jane harbut, te ftohte, ai nuk vjen me, dhe i ngelen ne mendje pamjet me te shemtuara.
Bredharaku 6; Nqse nje dite fati do e sillte qe ju te qeverisni ne Shqiperi, ku do kerkonit t’I perqendronit energjite e qeverise tuaj per nje periudhe te shkurter, psh 3 mujore? Dmth cfare konsideroni emergjente sot per sot?
Pjer 6; Ah i dashur, Shqiperia vuan nga shum gjera, dhe ka kaq shum probleme sa s’di ke te vesh ne radhe te pare. E para, qe pranohet nga te gjithe, eshte Varferia dhe Padrejtesia, pra keto te dyja duhen kapur ne fillim, por qe ta fillosh nga varferia, duhet ta fillosh nga shum gjera, nga Bursa, per ti dhene nje impuls ekonomise, nga Bonot e Ushqimit dhe Obligacionet e CO2 si te vetmet (ose me sakte jo te vetmet, por si me te shpejtat dhe te gateshme) per tu hedhur ne treg, ku brenda 3-6 muajsh, varferia bie ne kuotat e 50%, pra zhduket nga vatrat shqiptare. Keto i japin edhe nje impuls punesimit, ku brenda 6 muajve kemi perafersisht, rreth 100-150 mij te punesuar te perhershem e rreth 100 mij te tjere te punesuar sezonal, kryesisht ne muajt e ngrohte. Ky numer te punesuarish, i jep nje akses ekonomise ne pergjithesi dhe tregtise ne vençanti.
Tek Padrejtesia, do kete vertet pak pune, se eshte nje pune specifike, se duhet te studiosh rastet e padrejtesive nga “drejtesia”, dhe ketu duhet te marresh ca masa vertet. Populli thot, haka duhet te shkoje tek i zoti. Te zbutesh padrejtesite qe kane ndodhur gjate ketyre viteve te tranziscionit, i ke dhene nje shprese popullit per dite me te mira, fillon e sherohen njerzit nga sindromi i babezitjes, mashtrimit, perfitimit, hedhjes, rreshqitjes, perkuljes, arrogances, etj, etj. Dhe kjo gje kerkon ca kurajo, vizion dhe paanshmeri, le te jete vellai, motra, babai, nena jote, nese kane shkelur rregullat dhe ligjet, duhen denuar, administrativisht, penalisht ose me heqje nga puna.
Kjo fryme e re, krijon nje mentalitet dhe psikollogji te re. Heq te pakten 50% e te keqes nga njeriu, ose me fjale te tjera e sheron 50% njeriun nga sindromat negative, se per ta sheruar edhe me teper duhet shum pune, shum muaj e vite.
Bredharaku 7; Monedha shqiptare eshte shfaqur mjaft e stabilizuar vitet e fundit. A i dedikohet kjo qendrushmeri ecurise ekonomike ne vend apo eskluzivisht hyrjes se monedhes se huaj nga imigrantet?
Pjer 7; Po edhe hyrja e monedhes se huaj ne Shqiperi, eshte nje garanci per stabilizimin e ekonomise, eshte nje garanci edhe per stabilitetin e lekut. Ketu kemi edhe levizjet qe BQ ben per ta ruajtur kete vlere te lekut stabil. Dhe fale ketyre remitancave, BQ ka manovruar mire gjer me tashti per ruajtjen e statu-quose. Ketu te vetmen kritike qe une kam per BQ dhe biznesin shqiptar, eshte qe te mos jene kaq pasiv por me aktiv, me agresiv ne futjen e teknollogjise se re bashkohore. Valuta ekziston, kjo pakete ekziston, le ta kthejne ne nje vlere tjeter kapitali, ate teknollogjik, fabrika e mini-fabrika per prodhimin dhe perpunimin e produkteve shqiptare. Nje monedhe qe nuk leviz, qe nuk hyn ne transaksione me monedha te tjera, eshte si nje gur dominoje dopio-gjashta.
Bredharaku 8; Cilat jane disa nga format e investimeve, perveç atyre qe permendet me siper?
Pjer 8; Format e investimeve jane sa te shumllojshme aq dhe te larmishme, sa te hapura aq dhe te mbuluara. Nje nga format me te vjetra dhe qe mendohet akoma ne mendjet primitive te njerzeve te sotem, eshte investimi nga taksat. Ne fakt kjo forme primitive, kish kohe qe ishte zhdukur nga skena financiare moderne, por qe u rifut perseri ne skene pas krizes se Madhe siç u quajt kjo e ketyre viteve. Ne fakt kjo skeme vazhdonte dhe vazhdon akoma ne vendet e botes se trete e te prapambetur siç eshte Albania dhe disa vende te Afrikes.
Format e tjera te investimit, dhe qe vendet e zhvilluara nuk jane te interesuara qe keto te aplikohen ne vendet e botes se trete, jane; investimet nepermjet aseteve, ku vlera e tyre zbritet ne ate mase qe e kerkon investimi. Psh, firma e kepuceve do te zgjeroje kapacitetin prodhues, te hapi nje linje tjeter, por s’ka aq te ardhura. Athere ajo merr nje pjese te vleres se aseteve te saja, e cila ne kete rast ka ikur nga vlera totale, Teresia, gje qe parakupton se kjo Teresi eshte zvogluar ne kete rast. Vlera e aseteve te hequra nga Teresia, ne kete rast mbeshtetet nga nje fond, thjesht si garanci, dhe ky veprim behet brenda per brenda me nje banke a fond. Prandaj dhe quhen veprime te mbuluara ose jo publike. Kur firma e kepuceve fillon e fiton nga investimi i ri, athere ajo fillon e riblen asetet e saja te “ngrena” per efekt investimi apo zgjerimi. Ne fakt, ne Teresine e vet, edhe ajo “ngrenie”, pra zbritje e vleres se aseteve, nuk eshte se ka humbur, ajo thjesht ka kaluar ne krahun tjeter, investimin tjeter.
Nje forme tjeter investimi, eshte kur firma nxjerr ne shitje aksionet e saja, pra ndan pronesine me te tjeret, veprim ky qe behet nepermjet bankes e ne lidhje me bursen. Kjo eshte forma me e perhapur, por qe morri goditje nga Kriza e Madhe e 2008, ku shum njerez humben aksionet e tyre, pra parate e tyre. Deri diku, keto para, iu rikuperuan njerzeve me vone, diku 25%, diku 30%, diku 40% e diku 50%. Flitet se disa (flitet per dhjetra e qindra njerez) i humben perfundimisht parate e tyre, dhe po luftojne akoma dhe sot e kesaj dite neper gjyqe. Sidoqofte, besimi tek ky treg, qe i ka interesat vjetore diç me larte se bankat, po rritet dalngadal.
Nje forme tjeter investimi eshte ajo nepermjet hedhjes ne treg te obligacioneve, pra te asaj qe do ndertohet, prodhohet e me vone edhe mund te shitet apo te futet ne transaksione te tjera qe e justifikojne kete shume obligacioni. Kjo forme perdoret me shume nga qeverite, nga bankat, apo kompanite e medhaja. Psh, KESH do te investoje ne firmen e vet per rregullim apo zgjerim, dhe hedh ne treg obligacionet e energjise, se energji prodhohet vazhdimisht. Apo qeveria hedh ne treg obligacionet e rrugeve, transportit, per te bere nje autostrade a rruge, se rruga do shfrytezohet per transport mallrash e njerzish, pra do e nxjerri nje fare te ardhurash, qofte edhe nepermjet takses se transportit, apo fitimeve nga levizja e njerzeve e te mallrave.
Nje forme tjeter investimi eshte ajo nepermjet nje kombinimi te aksioneve me obligacionet. Firma, kompania, nxjerr ne treg nje pjese te aksioneve te saja dhe nje pjese te obligacioneve te energjise, duke i ndare keto (ashtu siç ndahen ne pjeseza edhe aksionet, per transaksione te brendeshme, per te shlyer vetvehten me shpejt) ne vlera te barabarta. Kushdo qe ta kete shitjen me te madhe, kompania i investon keto ku e sheh ajo te arsyeshme, i vetmi rrezik per klientet mbetet tek manovrimi qe ben ajo me vlerat e aksioneve, ndekoh qe obligacionet e kane interesin standart, por firma edhe ketu luan me kohe-zgjatjen e mbledhjes/rritjes se vleres se obligacionit duke ua vonuar klienteve kthimin e interesave. Obligacionet e qeverive jane me korrekte ne kthimin e interesave, keshtu qe njerzit nuk kane pse te kene frike te investojne ne obligacionet shteterore.
Nje forme tjeter investimi eshte kur Teresia/Kapitali/Brutoja e kompanise, ndahet ne pjeseza, dhe vlera e se ciles mbulon nje aktivitet jo rentabel, apo edhe kur njera pjesez/vlere mbulon pjesezen tjeter per te shlyer borxhin e asaj pjeseze. Keto pjeseza/vlera, asete statike, ndaheshin ne pjeseza edhe per tu shlyer sa me shpejt nga borxhi nepermjet nje aktiviteti te saj, produkti te saj qe i nenshtrohej shitjes tek nje pjesez/aset tjeter e barabarte me kete vlere. Keto metoda mund te perdoren tek kompanite e mediave, imobilare, minerare, energjitike, impulseve, etj.etj. Keto metoda i perdornin djemte e LB, B, BG, AE, GS dhe agjensive te tjera financiare te lidhura me kompani prodhuese e jo prodhuese, te listuara ne bursen e Wall Street-tit, nje pjese e se cilave falimentuan.
Format e investimeve te tjera, jane pak a shume te ketij lloji, rrotullohen rreth ketyre mekanizmave kryesore qe permendem, dhe jane pak a shume manipulime/makinacione te justifikuara ne ekonomi, persa sa kohe mbeshteten tek ndonje paketez/vlere apo fond.
Bredharaku 9; Neper komente kam hasur qe keni folur diçka per asetet individuale apo vlerat individuale te njeriut ne burse, çfare jane keto.
Pjer 9; Dikur keto kane qene vetem per nje grup te kufizuar njerzish, artiste, prezentatore, vlera e te cilave rritej per çdo sukses te tyre, me vone gama e ketyre paketave eshte rritur edhe ne drejtim te drejtuesve te bankave, manaxherve, drejtuesve te firmave e kompanive te ndryshme, doktore e specialiste te ndryshem, ndersa tani gama e ketyre paketave eshte rritur/zgjeruar edhe me tej tek politikanet, shefa, kryepuntore, etj, vlera e te cilave m’varet nga pozicioni qe kane ne marrdhenie me punen apo prodhimin. Vete bonuset qe marrin (edhe une marr bonuse) jane nje vlere e ketyre obligacioneve individuale qe mbeshteten tek aktiviteti ekonomik i realizuar, po e theksoj; i realizuar, pra ajo qe eshte kryer. Keto lloj paketash/vlera nuk duhen ngaterruar me ato qe hidhen mbi bazen e asaj qe do realizohet, te cilat anojne nga obligacionet e tipit; Kambiale.
Obligacionet individuale, nuk e kane shum te luhateshme vleren e tyre, ato jane gati/thuajse “statike”, kane ngritje e ulje te lehte, perveç rasteve kur individi terheq vemendjen e nje pjese te madhe te publikut, shoqerise, kolegeve, apo kur (pasi eshte vene nje bast apo shume) ky individ (sportist apo politikan) e ka realizuar ate, dhe ne kete rast kjo shume/vlere, shton vleren e obligacionit te tij/saj.
Ne burse, apo agjensi prane (prane jo ne kuptimin e metrave) bursave, qe bashkpunojne me bursen, regjistrohen keto asete/vlera te cilat mbeshteten edhe nga rroga bruto e tyre, thjesht si garanci, si justifikim, flas per firma e kompani prodhimi e sherbimi, se per sportistet, psh, kane limite te tjera.
Do ishte me interes qe ky treg te fillonte te zhvillohej edhe ne Shqiperi, pra te liberalizohej, te kalonte ne duart e atyre bursisteve qe kuptojne nga keto lloj obligacionesh.
vazhdon, intervista e 2014
Grava 1) - Ne librin tuaj verehet nje gjuhe e ashper ndaj E. Hoxhes, nderkoh qe nga fundi i librit verehet nje gjuhe me e bute ndaj tij, biles duket sikur e rehabilitoni kur nuk e quani me diktarori i eger apo diktatura me e eger siç verehet ne fillim te librit, por nje diktatur shum me bute se ca vende te tjera, siç thoni dhe ne fund te librit qe e quani; Tigri prej letre diktaturen e E. Hoxhes. Si shpjegohet kjo, ka ndryshim mendimi nga ju per ate periudhe te socializmit te kryesuar nga E. Hoxha, apo ndonje gje tjeter.
Pjer 1) - Ke te drejte dhe me vjen mire qe e ke vene re kete gje, por kjo ka ardhur per shkak se shum vende, diktatura te tjera, diktatore te tjere, ne nuk i njihnim. Njihnim vetem vendin tone. Dhe shum shkrime te fillimit i perkasin momentit kur une nuk kisha dale ne emigracion, kisha shum pak te dhena per vendet e tjera, dhe duke u njohur me historine e vendeve te ndryshme, sidomos ne emigracionin e dyte (i pari ishte ai i Gjermanise, 1992-1994, i dyti i Belgjikes, 1999, tashme edhe qytetar belg perveç atij shqiptar) ku hulumtimet e mija ishin me te vemendeshme, arrita ne nje konkluzion se regjimi qe ne kaluan nen drejtimin e E.Hoxhes, ishte nje regjim disiplinor, por jo dhe aq diktatorial, kishte siptoma berihaj, sepse nuk kish dhe aq kontrroll siç ka biles edhe ne vendet perendimore, kishte siptoma varferie se te gjithe thuajse vidhnin neper ndermarrje, ferma e kooperativa, ishin te gjithe njesoj per nga standarti, kish siptoma rregulli se ishte vendosur orari dhe kuadrot/administrata qe verenin per nje fare rregulli si ne pune e ne shkolle, kish siptoma parregullsie sepse shum shqiptar nuk e kishin edukaten dhe ndergjegjen te larte, kish siptoma padrejtesie se e hanin ca kot me kot, mirpo kish edhe siptoma drejtesie se kur behej ankesa çoku leviznin aparetçiket e ndryshem per te pare shkeljen qe ishte bere, e plot e plot siptoma qe i kane patur dhe kane edhe vendet e tjera. Pra pernga siptomat, ne ishim aty-ketu me vendet e Bllokut Lindor dhe vendet e tjera te varfera jashte Europes. Veç vendet e Bllokut ishin pak me larte se ne, edhe per vete faktin se pas luftes se dyte boterore, ishin me lart se neve ne shum aspekte. Shqiperia e nisi jeten pas L2B shum-shum e prapambetur, dhe me duket se beri disa hapa perpara, ndonse me dhimbje te madhe, dhimbje qe i kaluan edhe vendet e tjera socialiste, dhe pikerisht ketu ka ngjashmeri te madhe ndermjet vendeve socialiste, burgosje, vrasje (me gjyq), internime, gjurmime, padrejtesi ne denime, kurbane, dhe kuptohet edhe rritje te GDP, zhvillim, biles nje rritje e mahnihteshme, ndoshta nga centralizimi i mjeteve te prodhimit siç qe parashikuar nga babai i Socializmit Shteteror, z.Shtainer.
le te qendrojme pikerisht tek Dhimbjet qe kaluan keto vende socialiste ne gjith boten. Shohim se Shqiperia (regjimi i E.Hoxhes) nuk eshte se ka vrare e prere ne perpjestim me popullaten shum me teper se vendet e tjera, jo. Aty-aty, luhaten te tera vendet, diç me pak e diç me shume, me perjashtim te ndonje vendi qe e ka kaluar gjemen ne disa here, si Kamboxhia e ndonje vend tjeter. Ne kete Dhimbje, shohim se edhe vendet e ashtuquajtura demokratike, si vendet perendimore, kane patur gjemat e tyre, biles edhe e ashtuquajtura kampioni i demokracise Amerika, ka patur periudha shum te errta, biles me te errta se ajo e regjimit te E.Hoxhes, siç qe ajo e Markatizmit, ku çdo njeri qe ndigjonte muzik ruse, apo radiot e Bllokut Lindor, gjurmohej, arrestohej e deri zhdukej, diçka e rende kjo, se flitet per vrasje pa gjyq, qe sherbimet e fshehta qeveritare amerikane kane ushtruar vazhdimisht ndaj kritikeve dhe kundershtarve te politikes amerikane. Fale hapjes se dosjeve, fale investivigimit te gazetarve e avokateve te shquar, kemi mesuar se pikerisht ne vendin e “kampioneve te demokracise”, jane vrare njerez ne grup, qe do te thote genocid, dhe ketu nuk flitet per vrasjen e puntorve me 1 maj ne Cikago qe e kemi bere ne shkolle, por per vrasjen e fshatarve/fermerve qe nuk donin te paguanin taksa, per vrasjen e grupeve fetare te cilet i quanin sekte, pra nuk flitet per vrasje individuale, per gjurmimin e individeve, arrestimin e individeve, gjera qe kane ndodhur me shumice ne te gjitha vendet, te pasura e te varfera, por flitet per genocid, gje qe tek regjimi i E.Hoxhes mungon. Ajo qe kam vene re ne Shqiperi, ne te dy periudhat, edhe ate te Socializmit edhe ate te Kapitalizmit tani, eshte se ne shqiptaret jemi shum te eger me njeri-tjetrin, dhe, ne detyra delikate, poste drejtuese, veme (apo ngjiten me sakte) njerez nallbane, te paafte, plot ego, pa gjykim te thelle, dhe dihet seç pasoja vijne me mbrapa, pasoja qe i vuajme edhe sot.
Nuk dua te mbroj E. Hoxhen dhe regjimin e tij, pikerisht njeriun dhe regjimin qe kam urryer me shume dikur, qe kam luftuar kundra tij, por per hir te vertetes duhet thene se ai regjim dhe njeri, nuk ka patur diçka negative me teper se te tjeret, sepse ato qe kane ndodhur ne Shqiperi, kane ndodhur dhe ne vende te tjera lindore dhe perendimore, apo dhe ne vendet arabike, biles ne keto vende shum me teper se ne Shqiperi. Ne kemi te dhena nga emigrantet e ndryshem te ketyre vendeve mbi torturat çnjerzore, vrasjet pa gjyq, qe kane bere sulltane dhe qeveri te ndryshme ndaj qytetarve te tyre, deri ne hedhjen e trupave te gjalle tek krokodilet apo luanet, gje qe ne regjimin e E. Hoxhes nuk kane pas ekzistuar.
Flitej se tortura ka patur dhe ne kohen e E. Hoxhes, se me ka treguar babai dhe shum shoke te mij, nje nder te cilet Hysen Shoshori disident i vjeter, ku hetues Haznedari, nje nga me çnjerzoret ne Shqiperi, e fuste ne arkivol dhe e hidhte nga fillimi i shkallve deri ne fund. Ky ishte aq çnjerzor sa thuhej se vet “diktatura” e hoqi qafe, me nje koqe plumbi.
Tortura dhe vrasjet pa gjyq, apo gjyq te pershpejtuar (qe parakupton se vendimi per fatin tend eshte marre me kohe) per fat te keq kane ekzekutuar edhe ne Europen e pas luftes se dyte boterore. Me keto fakte, ne shqiptaret, per fat te keq tani jemi njohur, fakte qe na bejne te mendojme se ai sistem, se ai drejtues i saj, nuk paskan qene dhe aq mizore sa na dukeshin neve. Eshte e vertete se E. H. nuk ishte noi filozof a shkrimtar i shquar, nuk ishte se ishte noi ekonomist a vizionar i shquar, ai ishte thjesht nje njeri me shkolle te mesme, me perpjekje per te larten por qe thone se nuk e mbaroi, nje njeri me gjykim tek mesatarja e elites se asaj kohe, diç me teper se shumica e popullates, njeri i pregatitur per politike e ndoshta edhe per miza-skena politike, njeri me eksperience nga jeta, i afte per ta kontrrolluar situaten politike, por jo ate ekonomike, njeri patriot por aspak komunist, dhe ketu kjo gje eshte nje teme me vehte.
Prandaj dhe gjuha ime eshte zbutur ndaj E.Hoxhes dhe atij regjimi, pikerisht se keto vite mjaftuan, per ta pare boten, sistemet e tjera, vendet e tjera, historine e tyre qe kane kaluar, histori e mbushur me vrasje, tortura, survejime, e gjera te tjera negative dhe te denueshme nga ligji dhe morali njerzor.
Grava 2) Ndermjet qindra çeshtjeve qe ke trajtuar ne VQ, eshte ajo ku flet per leje-qendrimet dhe nenshtetesine ndaj te huajve ne Shqiperi, kosovarve, arberesheve, arvanitasve, se si mund te jepet ajo, duke sjelle edhe shembuj perendimore, mirpo ne ate kohe qe ju keni folur per kete problem (2002-03-04-05) nuk ka patur shum te huaj ne Shqiperi, perkundrazi kishte shum shqiptare qe largoheshin. Duket sikur i keni paraprire ketij problemi, apo keni dashur qe Shqiperia te hapej me shume. Si mund ta shpjegojme kete problem qe ne ate kohe mund te qeshnin njerzit, ndersa sot eshte aktuale, ne kemi me mijra te huaj. Ajo qe nuk ndihej dhe nuk ishte aktuale, nuk ishte problem ne ato vite (2002-2005) sot eshte nje problem per Shqiperine.
Pjer 2) Vertet ne ate kohe kur u kam shkruar autoriteteve shqiptare, nuk ishte dhe aq problem, por e parashihja se fluksi i te huajve, deshira e kosovarve, arberesheve, e te tjereve shqiptare, do rritej nga viti ne vit, siç dhe po ndodh, ku per çudi nuk mungojne te vijne edhe te huaj te punojne ne Shqiperi. Sot jo dhe aq shume, por numri rritet nga viti ne vit. Dhe ketu duhet te kemi parasysh dhe aksiomen e njohur ekonomike, se; Kapitali leviz atje ku krahu i punes eshte i lire dhe i shkolluar. Keshtu qe pritej nje gje e tille. Kapitali terheq edhe forca pune. Siç eshte vene re ne Brazil e vende te tjera, ku jane investuar miliarda kapitale, dhe kane emigruar (per atje) edhe me mijra specialiste.
Une me rekomandimet qe kam dhene, kam dashur qe Shqiperia te ishte e gateshme ne aspektin ligjor ndaj ketij fluksi apo deshire. Njekohesisht edhe te mos rreshqiste ne vorbullen e disa pseudo-patrioteve qe po rekomandonin dhenien e shtetesise shqiptare/albaneze ter kosovarve qe e kerkonin ate. Seç dolen disa teori qe kosovarve tu jepej shtetesia shqiptare, gje qe do te thonte te pregatitej terreni per te larguar ter kosovaret drejt Shqiperise. Pra nje kaos, qe çonte uje ne mullirin serb. Prandaj hodha idene qe shtetesia te mos jepej ne mase siç trumbetohej me entuziazem nga disa leshko, por vetem atyre kosovarve (apo dhe te tjerve) qe kishin nje aktivitet ekonomik, sportiv apo nje prone ne Shqiperi, dhe kjo me proçedura, 1-2 viteshe, 3-5 viteshe e 5-7 viteshe qe e kane shumica e vendeve tashme, por qe e shtyjne nganjehere deri ne 10-11 vite per marrjen e shtetesise. Pra, me rekomandimin qe iu jepja une, krijohej nje klime serioze ne kete çeshtje.
Grava 3) Si ta kuptojme ate, qe E. Hoxha nuk ka qene komunist, qe i thoni jo vetem ne fund te pergjigjes se pare, por e trajtoni edhe ne VQ.
Pjer 3) Per nje njeri qe e njeh doktrinen e Marksit dhe te Engelsit, e jo vetem te ketyre por edhe te Fojerbahut, Hegelit, Shtainerit, etj,etj filozofeve, do te vej re, se te gjitha broçkullat qe thuheshin athere nga PPSH, ishin e kunderta e atyre te Marksit me Engelsin. Psh, M+E, thonin se; nese ne pushtet vjen klasa puntore, perfaqesuesit e saj, lufta e klasava vjen ne ulje dhe duhet te vij ne ulje deri ne shuarje. Ata thonin edhe kete tjetren, se; nese nje qeveri puntoresh, nje klase drejtuese puntoresh, çirren per mbajtjen dhe forcimin e luftes se klasave, ata nuk jane gje tjeter veç ca borgjeze me masken e klases puntore. Dhe ketu, vete fakti qe PPSH-ja, nomeklatura e larte e PPSH, çirrej per forcimin e luftes se klasave, tregon se ishin e kundra doktrines se Marksit dhe Engelsit. Biles habitem, se, kush ua shtiu atyre trute e gomarit, duke ju thene se forcimi i luftes se klasave ishte doktrina marksiste.
Enveri, ka qene nje nacionalist, nje produkt i kohes, por aspak nje komunist. Per ate qe e njeh doktrinen komuniste, filozofet e shekujve 18-19, e kupton menjehere se sa “komunist” ishin E.Hoxha e nomeklatura e larte e PPSH. E kam shpjeguar edhe tek ‘Vizione te qarta’ me shembullin e atij qe nget nje kaçator, qe udheton me nje kaçator, dhe qe kujton se nget nje anije kozmike apo udheton me te.
Ne kaluam socializmin shteteror, qe nuk eshte gje tjeter veçse nje forme prodhimi i kapitalizmit, sipas M + E. Perallat per ndertimin e sistemit komunist apo socialist, ishin nje opium per turmat, perralla qe M+E i kane denuar para se E.Hoxha te lindte. Nuk mund te ndertosh kurre socializmin shkencor, pa kaluar disa faza te larta/fundit te kapitalizmit, thonte Marksi me Engelsin, apo tjetren, se nga feudalizmi apo format e ulta, format e fillimit te kapitalizmit, kalohet vetem ne socializmin shteteror, e cila eshte nje lloj sistemi me i keq e shfrytezues se kapitalizmi privat, dhe keto i thonin dy kolloset e filozofise ekonomike. Dhe tamam me vendin tone, ndodhi pikerisht kjo gje, kaluam nga feudalizmi apo sapo fillonte kapitalizmi (format e ulta/te parat) ne socializmin shteteror, nje sistem -sipas M+E- qe sjell zhvillim te shpejte nepermjet shfrytezimit te masave, por qe falimenton nje dite, siç dhe ndodhi sipas parashikimeve te tyre.
Grava 4; Ke folur per dosjet, qe duhen hapur per rangjet e larta, qeveritar, parlamentar, kryetar bashkish e komunash, drejtor dikasteresh, por jo qe te hapen ne mase te madhe.
Pjer 4) Per rastin e Shqiperise, ku fajtoret me te medhenj te sistemit qe kaluam ishin drejtuesit e saj, ku kriminelet apo thyesit e ligjit dhe te rregullave ishin nje pjese e sigurimit, hetuesis, them se te ndeshkosh si te keqen me te madhe pikerisht keta te mjere me dosje, “spiuna”, mua me duket si hipokrizi, apo si loje qe te largosh vemendjen nga e verteta e hidhur, se kush ishin ata qe e pregatiten kete te keqe.
Nese ne quajme te keqe, pikerisht keta “spiuna”, athere i bie qe edhe spiunat ne vendet e tjera, perendim-lindje-veri-jug, ti cilesojme keshtu, mirpo a ndodh keshtu ne vendet e tjera. Jo, perkundrazi, ne shum vende informatoret mbrohen e ruhen, biles edhe une qe jam shprehur me kohe kundra sherbimeve te fshehta qe ngaterrojne njerzit dhe boten, po te isha drejtues i shtetit apo qeverise, do i ruaja keta “spiuna”, se pa njerzit e informimit, pa informacionin e duhur, nuk parandalohet e keqja. Keto sherbime duhet te disiplinohen e kontrrollohen, por jo te suprimohen apo diskreminohen.
Per kete teme, une kam lene shum komente tek faqja e diaspores, peshkupauje, ku noi koment mundet te jete edhe e botuar tek VQ. Aty kam shpjeguar dhe kam shprehur keq-ardhjen per amokun qe i ka kapur disa per hapjen e dosjeve, per lojen qe luhet nga pushte-taret me keto dosje, per terheqjen e vemendjes ndaj problemeve me te mprehta. S’duhet harruar se nje pjese e dosjeve jane bere thjesht edhe per presion ndaj disa njerzeve, qe ata te ulnin kokat e te mos ngrinin krye ndaj “pushtetit popullor”, sikunder s’duhet harruar se shume nga ata qe kane nenshkruar (qe jane bere me dosje), sapo kane dale nga arresti apo izolimi, nuk i kane sherbyer sistemit apo nuk kane spiunuar njeri. Tani pse duhet qe emri i ketyre duhet te dali per keq, nderkoh qe kjo gje ndikon edhe ne psikollogjine e njerzeve sot qe punojne ne sherbimet e informacionit, ndikon ne njerzit qe punojne me policine per parandalimin e veprave penale, prandaj dhe jam kundra per hapjen masive te dosjeve, dhe kete e them une, nje njeri qe e ka urryer dhe luftuar regjimin e asaj kohe me shume se keta qe pellasin sot.
Mundet te kete njerez qe nen presione psikollogjike te kene nenshkruar per te spiunuar shokun, shoqen, njerzit e familjes, tani pse duhet qe keta ti kundervesh perball pikerisht ndaj ketij/ketyre shokut/ve, shoqes/ve, nderkoh qe ata mund te kene vuajtur shpirterisht shume me teper se te tjeret. Pra jane penduar. Pse duhet ti konfrotosh dy grupe njerzish, nderkoh qe duhet te perpiqesh ti afrosh, tu japesh mundesine te hecin ne jete se bashku pa konfrontime. Ai qe kerkon perçarjen dhe konfrontimin e shoqerise shqiptare, mua me duket se çon uje ne mullirin e armiqve te Shqiperise. Pak halle ka Shqiperia, edhe kjo i duhet qe te perçahet e fundoset me keq.
Grava 5) Ke folur miku im, per nje ekspansion ekonomik qe duhet te kete Shqiperia jashte saj, duke u lidhur me komunitetet shqiptare ne Ukraine, Turqi, Egjypt, duke kapur fort tregjet europiane, e deri ne Afrike e Azi, ku dhe rekomandoni per nderhyrje deri ne Kashmir. A nuk duket pak si utopike, se ja shih Ukrainen dhe Egjypnin, se si u katandisen, dhe a kemi force ekonomike ne ti realizojme ter ato rekomandime qe ju jepni per kete ekspansion.
Pjer 5) Shum e drejt pyetja i dashur, marrim nje femije te dobet dhe te semure, e vezhgojme dhe studiojme, i bejme analiza e psikollogjisim, e shohim nga te gjitha anet. Ne kete studim marrin pjese shum doktore, dhe shum prej tyre thone se ky femije nuk sherohet, disa thone se mund te jetoje por i semure, ndonje thote se me disa ilaçe mund te permisojme disi, ndersa une them se me disa ilaçe qe kane dhene rezultat tek femijet e tjere qe tashme jane berre burra te fuqishem, ky femije jo vetem qe sherohet, por arrin e behet nje burre i fuqishem, njesoj si ata qe e kane provuar kete lloj medikamenti, kete lloj sistemi, kete lloj rruge.
Une nuk them te bejme çudira magjike, se ato edhe nese behen, nese ekzistojne, jane te çastit, aty dalin e po aty zhduken. Une them te ndertojme nje sistem ku te prodhojme e te eksportojme, e te kapim tregjet, tregje qe nuk eshte e lehte ti kapesh, se te mbysin produktet e tjera. Prandaj i kam meshuar tezes se bashkpunimit me keto komunitete kudo ku ndodhen. Ne VQ, jane shum te qarta rekomandimet, pavarsisht se jane me nota naiviteti, ato jane mese te realizueshme, biles edhe per Kashmirin qe kam folur, po te kishim punuar me kohe, tani do kishim nje treg, jo vetem per shkembim mallrash, por edhe treg te regjistruar ne bursen tone, ne regjistrat dhe buxhetin tone. Aq me teper qe gati te tera vendet aziatike, tashme jane fokusuar edhe tek permisimi i infrastruktures se tyre. Tek kapja e Kashmirit, une nuk pretendoja ndonje vellim te madh produktesh, se sa hyrja e atij tregu ne regjistrat tone, e me vone kapja e tregut te fiseve ilire qe jetojne ne Pakistan, fiseve Hundeza, qofte edhe ne bilancet tona.
Per shkembime produktesh apo magazinimin dhe percielljen ne tregjet e tjera, une kam rekomanduar kapjen e tregjeve ketu afer, te komuniteteve shqiptare rrotull nesh, si ato te Ukraines, Rumanise, Sanxhakut, Turqise, Egjyptit, Kalabrise. Mirpo qe te nisej kjo pune, duhej qe instancat e shtetit shqiptar, te kishin filluar me kohe kontaktet me keto komunitete. Keshtu forcohen edhe keto komunitete edhe ne, ekonomia e Shqiperise.
vazhdon, intervista e 2014
ALPHA 1. Teza me joshese ne gjithe botimin tuaj eshte: bursa. Ju predikoni me tone te flakta: anët pozitive, si mund të sigurohet mirëfunksionimi, akuzoni për lënie pas dore të këtij mekanizmi “mbajtës të gjithë prodhimit bruto kombëtar”. Kanë kaluar 4 vjet nga botimi i librit tuaj, 11vjet nga kritika në VQ që ju i lëshoni një artikulli mbi bursën, e sërish Bursa e Tiranës mbetet institucioni fantazaëm. Nën këtë kontekst, une po e shtroj pyetjen dhe duke shprehur dhe një qënrim timin.
A nuk mendoni se përgjegjësia më e madhe është në krahun e investitoërëve? Janë këta të fundit që parimisht do të ishin më të interesuarit pëe listimin në bursë. Tek e fundit bursa është aty, egzistente; por asnjë investitor a biznes nuk ka shkruar kurrë emirn në të.
A janë ata vetë shkaktari kryesor i avantazheve të munguara (avantazhe që do siguroheshin po të listoheshin në bursë) nëpërmjet pasivitetit të tyre? Cilat janë, arsyet pse bizneset nuk nërmarrin hapa për tu bërë pjesë e bursës?
Pergjigje 1) Parimisht, keta (investitoret, prodhuesit, firmat, etj) duhej te ishin te interesuar per listimin ne burse, mirpo duke pare kete handikapt, mosafrimin e tyre ndaj Burses, te lind pyetja; Ku qendron e keqja qe nuk afrohen, çfar ka ketu diçka qe nuk shkon. E kam shpjeguar edhe tek Vizione te Qarta, se inisiativen ketu ne kete fushe, duhet ta marri Bursa, Shteti, Qeveria. Jane keta qe ofrohen ndaj biznesit, aq me teper qe klima ndermjet dy paleve (biznesit dhe shtetit) ka qene disi mosbesuese ndaj njeri-tjetrit. Pa u afruar njera pale, nuk afrohet tjetra pale, pa mesuar dhe pragatitur njeren pale, nuk afrohet tjetra pale, pa u ndergjegjesuar njera pale, nuk ke si te ndergjegjesosh tjetren pale, dhe me kete dua te them se eshte pala shtet, bursa dhe qeveria qe akoma nuk jane ndergjegjesuar, akoma nuk jane mesuar e pregatitur, per tu afruar ndaj biznesit. Si do afrohet ky (biznesi), kur bursa, qeveria nuk i ofrohet me opsione zhvillimi dhe zgjerimi. Qe edhe kur i afrohet, biznesin e ze tmerri nga zgrapsja. Prandaj dhe qeveria, nje qeveri qe mendon per vendin dhe jo xhepat personale, fton ter ekspertet, liberalizon tregun, heq barrierat, per te hapur nje faqe te re ne zhvillimin e vendit. Persa kohe, nuk ndergjegjesohen ata qe drejtojne vendin, ata qe bejne politikat ekonomike, kjo gjendje keshtu do vazhdoje, hiq e mos e keput, duke ia hedhur fajin njeri-tjetrit, shteti biznesit dhe biznesi shtetit, apo dhe pozita opozites dhe opozita pozites.
Kur ndermirret nje projekt, nje aktivitet ekonomik i nje fushe jo shum te qarte per shum biznese, kerkohet garanci nga investitori, biznesi ose banka, dhe kete duhet t’ua ofroj shteti shqiptar nepermjet mekanizmave te vet financiar. Gjithmon ne fillim ka ngurrim, prandaj ofrohet nje krah mbeshtetes per nje fare kohe, se menjehere bizneset, bankat, etj, do ta kuptojne se ky treg nuk eshte fundi i tyre por zgjerimi i produktit dhe kapitalit te tyre.
ALPHA 2. Si do i kundërpërgjigjeshit argumentit se: Bizneset shqiptare janë aktualisht në situata të mashtrimit kontabël (rasti më i rëndomtë: egzistenca e bilanceve të trefishta për të manipuluar detyrimet fiskale). Sikur të futej edhe bursa do të nënkuptonte shumëfishim të mashtrimit. Firmat (për shkak të kulturës së mjedisit të biznesit për të gjetur hendekë që të nxjerrin fitim me rrugë të lehta) do iu dukej parajsë fenomeni Enron (fryrja artificialisht e vlerës së biznesit të tyre, për një listim më të mirë në bursë). Sipas këtyre argumentave bursa do ishte një armë e rrezikshme në duart e bizneseve shqiptare, në këtë kontekst të mjedisit të biznesit që mbizotërin në Shqipëri.
Pergjigje 2) Po te hecim nen kete fryme, nuk behet asgje, nuk niset gje. Sikur te kishin menduar keshtu vendet perendimore, nuk do ishin ketu ku jane, por do ishin si ne akoma. Pikerisht se ne mendojme te keqen dhe jo te miren, ngecemi ne vend.
Piksepari, ne çdo burse ka nje roje, wak-hond/qen-roje i thone, ka folur per kete problem edhe Rexhep Mejdani ne nje artikull te tijen para shum vitesh. Dhe eshte ky organizem qe sheh difektet, abuzimet, fryrjet, çpuarjet e shifrave. Piksedyti, shteti sheh çdo veprimtari ekonomike nepermjet levave te saja, organizmave te saja, dhe kur nje diçka ben buje, e kalon masen, mirren masa. Nga Bursa, edhe vet shteti meson, se aty mblidhen ter truri i financave. Pra duke hecur, duke mesuar, duke pare difektet dhe zhvillimin, duke u perplasur, duke u ferkuar, çohet perpara puna. Eshte nje teze e filozofeve te medhenj, se; pa perplasje (ku futen, verejtja, investigimi, bashkpunimi, ferkimi, shmangia, etj) nuk ka zhvillim.
ALPHA 3. Dogana shqiptare, siguron 60% të buxhetit të shtetit në një kohë kur edhe në vendet më të pazhvilluara 30% është pesha relative që të ardhurat doganore zënë në buxhetin total. Sipas jush, ky është një tregues i pastër i mungesës së prodhimit “Made in Albania” apo i politikave të detyrimeve doganore që Dogana Shqiptare aplikon? Cili ëështë pra shkaktari kryesor dhe cilën sugjeroni si rrugën më të mirë për ta ulur këtë tregues? (Kam patur mundësinë të shoh personalisht shifrat reale të të ardhurave të doganës, shuma marramendëse. Të cilat sigurisht do i bënin mirë ekonomisë tonë por që tkurren tek një grykë e ngushtë: sistemi tatimor Shqiptar. Këto janë fjalët e një eksperti me shumë përvojë në administratën qëndrore doganorë, sipas të cilit cikli i të ardhurave të doganës nuk mbyllet pikërisht prej keqfunksionimit të sistemit tatimor. Dhe sërish, me këtë keqadministrim, buxheti i shtetit varet nga të ardhurat doganore)
Pergjigje 3) Ky tregues, tregon jo vetem mungesen e prodhimit “Made in Albanie”, por tregon paaftesine e shtetit dhe qeverise sone, tregon vegjetimin qe ata bejne, tregon se edhe pikat e marrveshjeve nderkombetare nuk i respektojne, pikat e marrveshjeve qe bejne me biznesin shqiptar nuk i respektojne.
Me nenshkrimin e marrveshjes MSA qe u be qysh ne 2005-2006, une (dhe shum ekonomiste te tjere) kisha parashikuar se te ardhurat nga dogana do binin, se ishte vendosur taksa 0, dhe do rriteshin te ardhurat nga tatimet, kryesisht nga btv/tvsh. Mirpo ç’shohim ne tani pas 9 vjetesh, asgje nuk ka ndryshuar, ose fare pak. Vazhdon qe te ardhurat nga doganat te jete e larte, ndersa nga tatimet te jete e ulet.
Mundet qe Dogana te justifikohet, duke thene se nje % e madhe e produkteve, vjen nga vendet jashte EU, vende me te cilat nuk ka lidhur marrveshje. Mundet, por ne statistika shohim se % me e madhe e produkteve, vjen nga EU, e sidomos nga Italia. Pra kuptohet qe pala jone, nuk e respekton marrveshjen me EU.
Eshte e ligjeshme qe disa produkte shqiptare duhen mbrojtur, prandaj dhe fuksionon sistemi doganor, mirpo ketu me duket se ka vend akoma per tu pare ulja e disa taksave doganore per disa produkte.
Dy partite kryesore, akuzojne njera-tjetren politikisht, por nuk mirren me gjera serioze, ato qe prekin biznesin, konsumatorin dhe marrveshjet e ratifikuara. Dogana kendej ne perendim, fuksionon me shume per produktet jashte EU, apo me sakte qe nuk ka marrveshje doganore te takses zero. Se tashme edhe shum produkte nga Turqia, Kina, etj, jane brenda nje marrveshje te perbashket me EU ku taksa eshte zero, produkte qe konsiderohen si “nacionale” tashme e ju merret vetem tvsh/btv (kam folur per kete problem tek Letrat, jane te botuara tek Vizione te Qarta)
ALPHA 4. Obligacionet e CO2, tema e disertacionit tuaj. Një punim që ende nuk është publikuar, pavaarësisht se ju vazhdimisht keni qene entuziast në trajtimin e çështjes së Obligacioneve të CO2. A mund të na e thoni se cili është thelbi i disertacionit tuaj? Në të ju e keni trajtuar këtë temë në mënyrë shteruese apo jeni fokusuar tek strategjia e maksimizimit të përfitimit nga emetimi io këtyre obligacioneve? Cili është lajtmotivi i disertacionit?
Pergjigje 4) Kjo teme, eshte jo desirtacioni im, por nje fushe/burim ku shihet se duhet shfrytezuar ne drejtim te mjedisit, ashtu siç po e shfrytezojne vendet perendimore. Dhe te investosh ne drejtim te mjedisit, eshte gjeja me fisnike qe ti ben ne drejtim te njerzimit dhe ketij planeti te ndotur tashme. EU, dhe shume vende te tjera, po marrin masa ne kete drejtim, biles edhe Kina (vendi me ajrin me te ndotur) vendosi keto dite (nendor 2014) ti bashkohet projektit; “Per nje planet te paster”, duke premtuar se nuk do ndertonte tec me qymyrguri, duke premtuar se do i paksonte ne te ardhmen keto tece, dhe se do te investonte ne burime alternative te pastra apo konform mjedisit.
Te investosh nepermjet obligacioneve te CO2, do te thote te pastrosh kete planet, te ulesh ndotjen, ku fatmirsisht hapen dhe fronte pune, pra zgjeron aktivitetin ekonomik. Po ç’jane keto obligacione. Keto jane perveçse paketa te burimeve natyrore (nga ku dhe mbeshteten), jane edhe paketa qe gjenerohen/çlirohen nepermjet kursimit, paksimit te emisive te ndotjes apo shpenzimeve qe do kryeshin pa marre parasysh keto emisie. Psh, marrin rrugen Tirane-Elbasan te vjetren, ku makinat e benin per 1-2 ore, behen llogarritjet se sa CO2 leshojne, llogarisim edhe leshimin e CO2 nga makinat nese/kur kalojne ne rrugen e re, autostrade, te cilen e bejne per gjysem ore. Shihet diferenca e CO2, shumzohet me makinat e nje dite, muaji dhe te nje viti. Del goxha kursim, diference, e cila eshte nje pakete me vehte, vlere me vehte. Po keshtu edhe me produktet qe riciklohen e kthehen ne treg, si psh, shishe (plastike apo qelqi), kanoçe, letra, etj, behen llogaritjet se sa CO2 do çlirohej po te beheshin te reja keto, behen llogaritjet per ton te produktit te ricikluar, se sa do kursehej -energji, lende e pare, etj paketa/vlera- po te beheshin te reja ky tonazh, dhe del vlera, vlere e cila mbeshtet gjenerimin/çlirimin e obligacioneve te CO2. Kjo vlere qe gjenerohet/çlirohet, eshte nje pakete me vehte investuese. Po keshtu edhe per produktet e dores se dyte qe shiten neper pazar, dyqane te dores se dyte, etj, si psh, tavolina, bufe, stola, tv, radio, , rroba, etj sende shtepiake, behet llogaritja se sa energji, kohe, lende e pare, peme, etj do perdoreshin nese do beheshin te reja, ku ne fund del se sa CO2 do çlirohej nga ky tonazh qe riciklohet, kthehet ne treg me sakte. Dhe ky CO2 qe i kursejme natyres, perkthehet ne pakete me vehte, vlere me vehte qe sherben per punesuar nje grup njerzish qe mirren me riciklimin, grumbullimin dhe me rishitjen.
Une, psh, punoj ne nje magazine te tille, ku subvencionohemi nga keto paketa, magazine qe e ka nis punen para 25 vjetesh me nje kamion, nje dyqan dhe 4-5 veta. Me vone u zgjerua ne nje dyqan te madh, me dy kamiona te tjere, me vone me nje dyqan tjeter plus kamion, me vone me nje magazine dhe 5 kamiona e nje dispaç, dhe tashme jemi nje firme me 7 dyqane, dy magazina (nje aktive dhe nje stokazh) , 13 kamiona plus nje lader-lift me rimorkio dhe 200 punonjes. Pra eshte shtuar mbledhja e sendeve qe njerzit duan ti nderrojne, sende ku 50-60-70% jane te mira dhe arrijne te shiten me çmim te lire, per shtresat e varfera. Pra çdo gje regjistrohet dhe behen llogaritjet.
Pra, te kursesh ndotjen e ambientit, duke i ricikluar sendet, duke i rikthyer ne treg, perveç se ke mbrojtur natyren, ke hapur fronte pune, ke zgjeruar nje aktivitet, por ke zgjeruar/rritur edhe disi/pakez GDP/PBB, sepse i regjistron dhe llogarit keto riciklime dhe rikthime. Natyrisht, kjo fushe eshte shum e gjere dhe nuk mbaron vetem ketu tek keto gjera me te cilet mirren specialistet e makro dhe mikro-ekonomise. Qeverite kane angazhuar specialiste te ndryshem per kete pune, iu eshte hapur drita jeshile çdo ideje dhe inisiative private, gjera qe une i shoh perdite kendej ne perendim. Psh, qeveria iu kthen mbrapsh rreth 50% te shumes, familjeve, firmave, qe instalojne panele diellore ne çatite apo tarracat e tyre, pikerisht nga keto paketa te CO2, apo kujdo familje qe izolon mire dritaret, me dopio xham, izolime te tjera qe e mbajne ngrohte shtepine dhe qe kursejne perdorimin e lendeve te tjera djegse si gazi, energjia, mazuti, etj. Edhe ketu behen llogaritje se sa eshte paketa kursyese. Firma te ndryshme, po prodhojne produkte me materiale ricikluese, po subvencionohen nga qeverite, pikerisht nga keto obligacione, se vete qeverite nuk prodhojne gje, ato veç regjistrojne çdo gje, dhe nga paketa kursyese del/gjenerohet vlera/paketa investuese e obligacionit CO2.
ALPHA 5. Dhe pyetja e fundit. Më lejoni t’ju them që njerëz si ju Shqipërisë i vijnë rrallë. Njerëz ku integrohen potenciale mençurie dhe që e duan mëmëdheun siç duhet një nënë e dhemshur me fëmijë mosmirënjohës e vëllavrasës. A nuk mendoni se ia keni borxh kësaj Shqipërie përveç mendimeve, ti falnit dhe veprimin? A keni menduar ndonjeherë që të jeni nismëtar i veprimeve konkrete, të jeni ju vetë zbatuesi i tezave tuaja, të mos jepni më këshilla tek të tjerët por të inspironi me shembullin tuaj praktik? Mendoni se një gjë e tillë është e mundur?
Pergjigje 5) Me pelqen forma, stili i pyetjes suaj, se e nisni me nje reklame apo superlativ, me nje pyetje qe permban ter sensin e kultures. Duket qe jeni vajze me shkolle, se para pyetjes-kerkese, parashtroni nje gje te ligjeshme, si; “A nuk mendoni se ia keni borxh kesaj Shqiperie perveç mendimeve, ti falni edhe veprimin?” Dhe me mbrapa vjen pyetje-kerkesa e cila eshte ne sinkron te plote me kete qe nenvizova.
Ketu me rri, dhe ketu do te te rri, me ke ardhur ne shteg, se kesaj pyetje une do ti pergjigjem po me pyetje; A eshte hapur valle drita jeshile nga drejtuesit shqiptare apo ata qe bejne politikat ekonomike, qe ne, une, ti, ai, ajo, te hecim ne kete rruge.
Mendoj se jo, se jo vetem qe eshte fushe e panjohur per ta, por e keqja eshte se as duan te ndigjojne. Kuptohet qe budallai, i paafti, nuk e di se sa injorant eshte, ai kujton se i di te gjitha.
Edhe ketu, une kam marre disa nisma duke u perpjekur te lidhem me bursen e Tiranes, qeverine shqiptare, por pa rezultat. Tek Bursa dhe per Bursen kam folur (tek Pershtypjet nga Shqiperia, qe kam shkruar çdo vit), jane çuna te mire por qe presin e vetem presin qe tu shkoje noi firme per listim, se gjer me tani jane nja 7 kompani dhe nja dy brokers te regjistruar, ne mos gaboj. Sa per qeverite shqiptare (si te djeshmen dhe te sotmen), me gomere nuk kam pare, te pakten persa i perket kendveshtrimit te tyre ekonomik qe eshte per te ardhur keq. Kete vit doja te takoja kryetarin e Komisionit Ekonomik, per ti parashtruar disa gjera edhe ne lidhje me keto qe permenda, por ai kerriç as qe donte t’ia dinte. Njeri i vogel, nga shpirti, dhe te mos harrojm se dikur kisha respekt per te.
Nese me veprim praktik, keni parasysh qe une vete te ndermarr nje pune te tille, regjistrimin e aseteve te nje produkti, disa produkteve apo nje aktiviteti ekonomik, kjo eshte shum e lehte si pune per mua por e veshtire kur te shkosh tek nje kompani, nje ferme, apo edhe tek vete Bursa, per t’ua regjistruar asetet e tyre dhe per te “lozur” me to. Te mos flasim me pastaj per xhelozirat qe lindin kur te mesojne qe ti nuk e ke dipllomen e universitetit, gje qe eshte vrastare per çdo njeri qe eshte ekspert ne ate fushe. Eshte si nje regjizor me te mesme qe ter jeten qe merret me regjizure apo skenare, apo si nje futbollist me pervoje me 8-vjeçare qe do te stervisi nje ekip, dhe tu kerkohet ketyre diplloma, nderkoh qe ata kane njohuri ne fushat e tyre.
Pra ketu kemi dy pengesa, kjo qe permenda, qe eshte vrastare, dekurajuse per çdo njeri qe do te beje diçka bashkohore, dhe pengesa tjeter eshte mos mbeshtetja nga asnjeri, mos kuptimi i ketyre gjerave jo vetem nga drejtuesit politik (gje qe dihet tashme) por edhe nga vete ata qe mbajne diplloma perkatese ne xhep. Une kam biseduar me punonjes/e banke, qeverie, per teza te tilla (ne biseda te lira) por kam vene re qe as e kane idene se per çfar behet fjale. Nga kjo ane, ata nuk shohin fare, dhe nuk eshte faji i tyre, iu mungon dritarja qe te shohin, para kane nje dritare te mbyllur per te mos thene mur.
Megjithate une shpresoj se shqiptaret, kuptohet klasa drejtuese dhe ata me dipllomat perkatese, do ta kuptojne dhe ndergjegjesohen nje dite, se kjo eshte nje fushe interesante dhe qe gjeneron vlera te konsiderueshme investimi.
ALPHA 6. Cila është situata e aleancave të biznesit në Shqipëri? Sipas dijenive tuaja, nëse do të krahasonim aleancat e biznesit në Shqipëri me aleancat e Biznesit në botë: cilat do të ishin kriteret themelore mbi të cilat do të bëhej krahasimi? Cili mund të jetë burimi më I mirë I informacionit mbi to?
Pergjigje 6) Pyetje shum interesante, dhe me vjen keq qe pyetjet tuaja po i trajtoj me disa muaj vonese. Por kjo, per shkak te disa angazhimeve te tjera.
Aleancat e biznesit ne Shqiperi, jane foshnjerake para aleancave te biznesit ne bote, aleanca (ne bote) qe po ti pikturoja ne leter, do dilte si nje lemsh leshi ku nuk do dukej fillimi dhe fundi. Diçka per kete teme kam folur tek VQ dhe do perpiqem te hedh pakez drite edhe ketu ne kete “lemsh”.
Ne Shqiperi, ajo qe i ben bizneset te mos jene afer me njeri-tjetrin, te mos bejne aleanca, eshte mungesa e tregut qe i afron ato, ajo e aseteve, Bursa. Krejt ndryshe shihet pamja ketu ne perendim, ku kompani te ndryshme bashkojne asetet, ndajne asetet, investojne nepermjet aseteve, shesin e blejne asete, te cilat ndahen ne dy titujt kryesor, Aksionet dhe Obligacionet.
Shum biznese ne bote, kompani e firma te ndryshme, kane bashkuar asetet e tyre, jo vetem per tu bere te fuqishem, por edhe per te blere asetet e ndonje konkurenti, apo per te ulur % e borxhit te investimit (se ka firma qe e kane nisur investimin me borxhe nga banka), apo per tu bere te besueshem ne tregun e letrave me vlere (ate te aseteve, siç quhet rendom ne psikollogjine popullore), e shum e shum arsye te ndryshme qe i kam shpjeguar tek VQ, apo edhe tek pergjigjet ndaj Bredharakut dhe Belulit. pergjigje qe besoj se e mbushin boshllikun e ketij shpjegimi te shkurter ketu.
Ajo qe do te shtoja ketu, eshte se ne kemi dy tregje shqiptaresh, ajo ne Shqiperi dhe ajo ne Kosove, te cilat mund te bashkpunojne fare mire, siç bashkpunojne shum tregje ne mes njeri-tjetrit. Psh, bursa e NjyJorkut bashkpunon shum ngushte me ate te Londres apo Euronex e EU. Bursa e Gjermanise bashkpunon ngushte me ter bursat e Europes. Japin e marrin. Po keshtu edhe biznesi shqiptar ne te dy vendet tona duhet te bashkpunoje ngushte. Duhet te kete nje levizsheri dhe liberalizim te rregullave ekzistuese, jo thjesht rregull, si ligj, por si pershtatje ndaj metodave bashkohore per lejimin e regjistrimit te paketave/vlerave qe çlirohen/gjenerohen, per ti lejuar keto vlera te investohen ne fushat perkatese imediate per ambjentin, infrastrukturen, energjine, etj.
Shyqyr qe ndermjet loqeve demokrate qe pyesin kryeloqen per çeshtje madhore te demokracise nuk bente pjese te pakten xixa. Lexova me frike emrat, dhe u çlirova qe nuk figuronte emri i xixes ne listen e loqeve qe benin pyetje si dikur instruktoret ne Shkollen e Partise i benin pyetje te derguarit nga Komitetit Qendror, alias Foto Çamit. Me fjale te tjera, fakti qe nje person arrin te shpetoje nga kolera e intelektualizmes, tregon se ka shprese akoma per njerzimin, tregon qe nuk jane te gjithe intelektuale koqepordha servile te momentit qe ju duket vetja se po zgjidhin probleme, ndërkohë që janë ata vetë problemi.