Si fillim eshte “re me pantallona”.
Ja dhe perkthimi i Kadarese;
Mendimin tuaj,
Që rri në trurin e butë,
Si shërbyesi i dhjamur, kur ëndërron në kolltuk,
Do ta ngacmoj me zhelen e përgjakur të zemrës,
Duke e tallur hidhur, me thumba, pa turp.
Në shpirt asnjë fije të thinjur unë s’kam,
Dhe as ëmbëlsi prej plaku të tharë.
Duke shurdhuar botën me zërin tim këmbanë,
Shkoj udhëve, i bukur,
Njëzetedyvjeçar.
Ju, të ëmbëlit!
Dashurinë me violina e rrëfeni,
Mbi litavre, i vrazhdëti, e vë ndjenjën shpuzë.
Ju kurrë dashuri si unë s’mund të keni,
Ku të ketë vetëm buzë.
Dëshironi
Të bëhem prej mishit, i tërbuar
Dhe si qielli, duke ndërruar tonet,
Dëshironi
Të jem tepër i ëmbëlsuar,
Jo burrë, por re me pantallona.
S’besoj se në botë egziston Nica fare
Dëgjoj si murmuritin fjalë të shenjtorëve
Burrat e mërzitshëm, si spitalet
Dhe gratë, si proverba të stërpërdorura.
—–
RE ME PANTALLONA – Pjesa I
I merrni përçart fjalët e mia ?
Kjo ndodhi
Ndodhi n’Odesë
“Do vij në katër” – tha Maria.
Tetë
Nëndë,
Dhjetë e pesë
Ja dhe mbrëmja,
Në honin e natës,
Rrëshqet nga dritoret
E mvrejtur,
Mbrëmje dhjetori.
Mbi shpinat e ndryshkura shqyhen ne gaz
Temjanorët.
Mua tani me zor do më njihni:
Një masë dejesh,
Rënkon.
E tërë.
C’i duhet vallë gjithë këtij shkëmbi ?
Por shkëmbi i duhen shumë gjëra!
S’ka rëndësi.
Pse ky bllok është prej bronxi,
Dhe se zemra është hekur e ftohtë.
Natën do që gulçimin tënd
Ta ndrysh tek një grua
E ngrohtë.
Dhe ja,
I madh
Përkulem mbi qelq,
Ballin shtrëngoj në dhimbjen e kockave.
Do vijë dashuria apo jo ?
Cila dashuri,
E madhja, apo e vockëla ?
Nga e gjeti të madhe ky trupth ?
Duhet për të një dashurizë e vogël,
Një dashuriçkë!
Ajo ju trëmbet borive t’automobilave,
Ka qejf tingujt e zileve
Të deriçkës.
Akoma dhe akoma
i lagur nga uji,
Përballë fytyrës së shiut të rreptë,
Pres,
Spërkatur nga ushtima e dallgës së qytetit.
Mesnata si me thikë,
E ndoqi
Dhe e preu
Të mallkuarin!
Ra ora dymbëdhjetë,
Si koka nga supet e t’ekzekutuarit.
Në xhamë pikat e shiut
Gjarpërojnë,
Si një grimasë vigane lëvizin,
Sikur ulërijnë kimerat
E kishës Shën Mërisë së Parisit.
E mallkuara!
Dhe kjo duhet këtë natë!
Erdh’ koha të ulërij.
Dëgjoj:
Në heshtje,
si i sëmuri nga shtrati,
u hodh një nerv.
Dhe ja
Në fillim kaloi,
Çalë-çalë,
Pastaj me vrap,
Ndihet qartë,
I shqetësuar.
Tani ai dhe pas tij dy të tjerë
Sulen me vrap të tërbuar.
U shemb suvaja e katit të parë.
Nervat
Të mëdhenj,
Të vegjël,
Të rëndë,
Hidhen të harbuar,
Dhe ja,
Nervave po u merren këmbët!
Dhe nata në dhomë zgjatet dhe zgjatet,
Nga mpirja dhe hija të rënduar sytë.
Pa pritur dyert kërcasin,
Sikur hotelit
Dhëmbët i kërcitën.
Hyre ti,
E rreptë si “na”-ja
Dorashkat duke vërtitur, ndërkohë
The:
“E dini –
Unë do martohem!”
E mirë, martohuni.
S’ka gjë.
Do duroj.
E shihni sa i qetë rri!
Si pulsi
I të vdekurit.
Ju kujtohet ?
Ju thatë:
“Xhek London,
Pasion,
Pare,
Të bredh”,
Por unë një gjë dija:
Ju jeni Xhokonda.
Të cilën duhet ta vjedh.
Dhe ma vodhën.
Prapë do loz i dashuruar,
Harqet e vetullave do t’i ndez flakë.
Ç’t’i bësh ?
Dhe në shtëpinë, q’u dogj e u shkrumbua,
Nga një herë jetojnë endacakë!
Talleni ?
“Më pak se ç’ka kopekë lypësi,
Ju keni gurë çmendurie të rrallë”
Mos harroni
Si u shëmb Pompeu,
Kur pompeasit Vezuvin tallën.
Ej!
Zotërinj!
Amatorë
Shenjtorësh,
Krimesh të tmerrta,
Më të tmerrshmen gjë,
A e kini parë,
Fytyrën time,
Kur
Unë
Jam absolutisht i qetë ?
Dhe e ndjej
“Unë”
Për mua është pak
Dikush tjetër me çpon brenda trupit si kama
Alo!
Kush flet ?
Mama
Mama!
Biri juaj u sëmur mrekullisht.
Mama!
Atij zjarr në zemër i ra.
I thoni motrave Ludës dhe Oljës
Se vëllai ku të futet s’ka.
Cdo fjalë
Bile dhe shakatë,
Që shqipton me gojën, q’i digjet
Hidhen si prostitutat lakuriqe
Prej shtëpisë publike, që ka marrë flakë.
Njerëzit nuhasin,
Mban erë mish i djegur.
Dikush vrapon.
Kaska.
Shkëlqime.
Mos hyni me çizme!
U thoni zjarrfiksave:
“Në zemrën që digjet hyet me ledhatime.”
Shpëtoj vetë.
Lotët e syve zbraz si fuçija.
Më lini të kapem për brinjësh
Hidhem! Hidhem! Hidhem! Hidhem!
U shembën.
Prej zemrës dot nuk hidhesh!
Nga zgavra e buzëve
Nga fytyra, që u dogj,
Një puthje e përcëlluar hidhet përjashta.
Mama!
Nuk mund të këndoj!
Në kishën e zemrën kumbojnë veç psallmet.
Figurat e fjalëve dhe shifrave të përcëlluara
Nga kafka dalin,
Si fëmijët nga gërmadhat pranë.
Kështu dikur
U ngritën të tmerruara
Drejt qiellit
Duart e shkrumbuara të “Luizitianës”.
Njerëzve të trembur
N’apartamentet e qeta
Mëngjezi ju hyn
Me njëqind sy.
Britmë e fundit,
Së paku për mua, të djegurin,
Në shekuj, rënko ti.
—-
RE ME PANTALLONA – Pjesa II
Lermëni të qetë!
S’jam shok i të mëdhenjve.
Un’ “nihil” vë
Përmbi cdo gjë.
Asgjëkundi.
Askurrë të lexoj s’dua.
Si janë librat ?
Si librat.
Asgjë.
Më parë kujtoja,
Librat bëhen shpejt:
Erdhi poeti,
Buzët lehtë i hapi,
Dhe që nga buzët fluturoi drejt
Një varg,
Gati.
Por qenka ndryshe,
Para se të nisë,
Vërtitet gjersa kallo i dalin prej fërkimit,
Në lymin e zemrës zvarriset
Peshku budalla i përfytyrimit.
Dhe pasi qërojnë rimat,
Ndërsa ziejnë
Një çorbë me bilbila dhe dashurira,
Rruga gjuhë-presë si memece përpëlitet
Se s’ka me se të flasë, të ulërijë.
Kullat e Babelit të qyteteve
I ringrëmë ne papushuar,
Kurse zoti,
Qytetet në rrafshina të shkreta
I kthen,
Gjuhët duke ngatërruar.
Rruga e heshtur dhëmbjen e nxorri,
Një britmë u dëgjua pa pritur, histerike,
Rrugës si hala ne grykë i ngelën
Taksitë topolake dhe karrocat thatanike.
Mbi gjoks të rrugës,
Si TBC kalimtarët.
Qyteti mbylli udhën me kyçin e territ.
Dhe ahere,
Megjithatë,
Një turmë se nga doli,
Duke mbajtur me zor një britmë vreri.
Ndoshta
Korit të ëngjëjve, që këndonte psallme,
Zoti, i grabitur, dënim ka për t’i dhënë.
Kurse rruga ulëriti me të madhe:
“Shkojmë të shdëpemi duke ngrënë!”
Përshkohet qyteti nga Krupët dhe krupthët e hekurt,
Që vetullat i ngrysin nën ballin përposh,
Ndërsa në gojë kalben
Kufomat e fjalëve të vdekura,
Veç dy fjalë majmen:
“Maskara”
Dhe
“Borxh”.
Poetët
E lagur, me dënesë dhe pelerina,
U sulën, flokët duke ndukur:
“Si t’i vëmë në një këngë.
Dhe zonjushën
Dhe dashurinë
Dhe vesën mbi lulen e bukur ?”
Dhe pas poetëve
Kompania tjetër
E studentëve,
E policëve,
E prostitutave.
Zotërinj!
Ndaluni!
Ju s’jeni lypsa,
Mos guxoni të kërkoni lëmoshë skutave!
Ne, të shëndoshët,
Hapa viganët,
Mos ta dëgjojmë,
Po ta shqyejmë cdo horr
Nga ata, që i ngjiten si shtojcë, pa pare,
Cdo krevati dopio bashkëshortor.
Atyre mos iu lut:
“Ndihmomë zot”.
Mos iu lut
As për hymn,
As për oratorio.
Ne vetë jemi pjesë e hymnit të madh
Të zhurmës së fabrikave dhe laboratorëve.
Ç’është Fausti per mua,
Që si fishekzjarr i kotë
Rrëshqet me Mefistofelin në të qiellit parkete ?
E dini ?!
Unë kam në këpucë një gozhdë
Më të tmerrshme se fantazia e Gëtes vetë.
Unë
Gojëarti,
Çdo fjalë e të cilit
Shpirtin ka rilindur,
Trupin ka gjallëruar,
Po ju them:
Më e vogla kokrizë pluhuri
Ka më shumë vlerë se çdo gjë që kam shkruar.
Dëgjoni!
Predikon me rënkime e hakmarrje
I ditëve të sotme grykëçjerri Zarathustra!
Ne me fytyrat, si çarçafë të palarë,
Me buzë të varura si llustra,
Ne
T’internuar në qytete leprozësh
Ku leprën e shkaktuan llumi dhe ari
Ne jemi më të pastër se qielli i Venedikut,
Nga detet dhe diejtë së bashku i larë.
Aq më bën që s’ka
Tek Homerët dhe Ovidët
Njerëz si ne,
Me blozë të lyer,
Unë e di,
Qielli do të zbehej po të shihte
Arin e shpirtit tonë të shkëlqyer.
Dejet dhe muskujt
Më të sigurtë se lutjet janë.
Lëmoshë nga koha s’kërkojmë më kot,
Secili nga ne
Në duar mban
Rrypat dhe frenat e botës.
U ngjitën në Golgotha auditoret
E Moskës, Kievit, Odesës, Petrogradit
Dhe s’pati asnjë
I cili
Mos thërriste,
Kryqëzojeni,
“Kryqëzojeni bardin”.
Por, njerëz
Unë ju kam dashur,
Megjithëse ju ofenduar më keni.
Ndonjëherë a e kini parë
Si, dorën që e rreh, e lëpin qeni ?
Unë
I talluri nga gjenerata e sotme
Si anekdotë
E ndyrë
E gjatë
Shikoj përtej kohës, në horizontet,
Ku asnjeri s’shikon këtë natë.
Atje ky syri i njerëzve s’arrin
Në krye të hordhive t’uritura,
Tatëpjetë,
Me kurorën me gjëmba të revolucionit,
Vjen viti i shtatëmbëdhjetë.
Unë jam pararendësi i tij tek ju,
Ku është dhembja, me të jam bashkuar,
Në çdo pikë loti, që u derdh diku,
Vehten kam kryqëzuar.
Tani asgjë asnjeriut nuk i fal.
Në shpirt butësisë i dogja çdo fije.
Kjo është më e vështirë se të marresh
Njëqind mijë Bastije.
Dhe kur koha të vijë
Që ardhjen e shpëtimtarit
Me rebelizëm ta prisni
Shurdhues e plot tmerr,
Ahere unë
Shpirtin do shkul fare
Ta shkel e t’ua jap
si të përgjakur flamur.
—-
RE ME PANTALLONA – Pjesa III
Ah, ç’ndodhi kështu,
Nga erdhi kjo gjë.
Midis ditëve me diell
Të këtyre vendeve ?
Pa pritur, në kokë,
Si perde e trishtuar,
Më erdhi shtëpi e të çmendurve.
Dhe siç ndodh,
Kur kryqëzori
Mbytet diku,
Marinarët ikin nga anija e zhdukur,
Ashtu, me sytë të shqyer
U sul kuturu
Gati i çmendur, Burluku.
Me qepallat e përgjakura e të përlotura
U zvarris,
U çua,
Iku i strukur,
Dhe pa pritur ëmbëlsisht mes lotëve
Buzëqeshi dhe tha:
“Bukur”!
Sa bukur në bluzën e verdhë
Shpirtin të mbështjellë kur futim,
Sa bukur
Të thërresësh
Nën gijotinë:
“Pini kakao Van Huten”!
Këtë sekondë
Të bujshme
Të tmerrit
Me asgjë s’do ta ndërroja
Më të mirë.
Mes tymit të cigares,
Pas gotës së likerit,
Fytyra e Servjaninit u zgjat e pirë.
Si guxoni ta quani vehte poet
Dhe si zog të cicëroni më kot ?
Sot
Duhet
Kasketë
T’i bëhemi kafkës së botës.
Ju,
Të shqetësuar nga i vetmi mendim:
“A kërcej vallë me hijeshi”?
Vështroni si dëfrej
Pa pushim,
Unë, horri i udhëve,
Kumarxhi-batakçi.
Nga ju,
Të njomurit me dashuri të vogla
Që nëpër shekujt
Lëshuat veç lotë,
Po shkoj unë
Diellin ta vë si monokël
Në sy, që të shoh këtë botë.
Veshur në mënyrë të çuditshme e pa hire,
Mbi tokë i zjarrtë,
Kudo do të vete,
Dhe përpara meje, lidhur me zinxhirë
Napoleonin, si kone, do ta marr me vehte.
Toka, si grua, që ka qejf të dorëzohet,
Do të shkrihet, do tundet plot naze
Buzët e sendeve
Që do gjallërohen
Do bëlbëzojnë
“Çaça, çaça, çaça”.
Papritur,
Retë
Dhe mjegullat e tjera,
Në qiell bënë një rrëmujë të bardhë,
Dhe dukej sikur puntorët u derdhën,
Qiellit i shpallën grevë të madhe.
Me rrufe, me ulërimë nga qielli u lëshua
Duke fshirë qurret me buzë së largu,
Dhe fytyra e qiellit u shtrëmbërua
Për një çast,
Si fytyra e Bismarkut.
Dhe dikush
Ngatërruar në punët e reve
Duart drejt kafesë i zgjat,
Herë i ëmbël,
Herë femëror,
Herë si i topit shtrat.
Ju kujtoni,
Se dielli ëmbëlsisht
Faqet i përkëdhel kafenesë ?
Jo, jo, shkojnë të pushkatojnë kryengritësit
Trupat e gjeneral Galifesë!
Nxirrni duart nga xhepat, kalimtarë,
Rrokni gurë, bomba, thika, ç’të jetë,
Dhe në qofte se ndokush duar s’ka fare
Le të goditë me ballin e vetë.
Marshoni, ju t’uritur,
Të përulur,
Thatanikë,
Të palarë, të mbushur me pleshta.
Marshoni!
Të hënat dhe të martat.
Do t’i ngjyejmë me gjak si për festa,
Toka nën thika le të kujtojë
Ata që t’i poshtërojë desh,
Toka bullafiqe,
Tamam si dashnore,
Që Rotshildi dikur e desh!
Që flamurët të valviten midis batareve,
Ashtu siç ndodh me rregull në çdo banket,
Ju, shtylla elektrike, ndrejini drejt reve,
Mishrat e varura që kasapi shet.
Dikush shahet,
Lutet,
Thërret,
Grindet,
Pëleshet pas pak.
Në qiell, i kuq si Marsejeza
Dridhet perëndimi-gjak.
Erdh çmënduria.
S’ka si e ndalon.
Nata po vjen
Me të ngrënë,
Me pije.
Vështroni –
Qielli prapë komploton
Me yjet e spërkatur nga tradhëtia!
Erdhi
Bën gosti si Mamaj,
Hypur mbi shpinë të qytetit,
Këtë natë të zezë si Azefi në çdo skaj
S’e përshkon dot syri i poetit.
Strukem në një qoshe të tavernës, në banak.
Me verë tryezën dhe shpirtin spërkat,
Dhe po ndjej,
Që nga këndi, të rrumbullaktë,
Sytë e Shën Mërisë më shohin me inat.
C’ti dhurosh asaj nga dhuratat shabllone –
Ndriçimin e tavernës së trishtë ?
E sheh,
Përsëri në Golgotha të dënojnë
S’duan Barabë,
Por Krisht.
Ndoshta unë,
Në mendjen njerëzore.
Me asnjë fytyrë s’ngjaj.
Unë
Ndoshta
Jam më i bukur
I bijve të tu në çdo skaj.
Haré jepu njerëzve
Si shkumba në det
Të ngrihen,
Të rriten sa më parë
Djemtë të bëhen burra sa më shpejt
Dhe vajzat sa më shpejt
Të bëhen me barrë.
Dhe fëmijëve jepu mençuritë,
E magjistarëve te moçmë me thinja.
Dhe do të vinë ata
Dhe do pagëzojnë fëmijtë
Me emrat e vargjeve të mija.
Unë, që kërkova maqinat dhe Anglinë,
Ndoshta pa e ditur as vetë,
N’Ungjillin më të thjeshtë jam tanimë
Apostulli i trembëdhjetë.
Dhe kur zëri im
Pa turp rënkon në erë
Me orë të tëra,
E me ditë pambarim
Ndoshta Jezu Krishti ju merr erë
Luleve të shpirtit tim.
Ja Malua:
Secili nga ne
Në duar mban
Rrypat dhe frenat e botës.
U ngjitën në Golgotha auditoret
E Moskës, Kievit, Odesës, Petrogradit
Dhe s’pati asnjë
I cili
Mos thërriste,
Kryqëzojeni,
“Kryqëzojeni bardin”.
Por, njerëz
Unë ju kam dashur,
Megjithëse ju ofenduar më keni.
Ndonjëherë a e kini parë
Si, dorën që e rreh, e lëpin qeni ?
Unë
I talluri nga gjenerata e sotme
Si anekdotë
E ndyrë
E gjatë
Shikoj përtej kohës, në horizontet,
Ku asnjeri s’shikon këtë natë.
Atje ky syri i njerëzve s’arrin
Në krye të hordhive t’uritura,
Tatëpjetë,
Me kurorën me gjëmba të revolucionit,
Vjen viti i shtatëmbëdhjetë.
Ja Cimi:
Ne –
Çdonjëri prej nesh –
Mban në duar
Frerët që drejtojnë këtë botë.
Kjo më shpuri tek Golgota ime
N’auditorët e Petrogradit, Moskës, Kievit, Odesës(11),
Ku s’mbet kush
Pa klithur:
“Kryqëzoje!
Kryqëzoje!”
Për mua.
Por,
O njerëz,
Edhe ju që bërtisnit më fort e më hidhur –
Të shtrenjtë më jeni dhe me gjithë zemër ju dua.
A keni parë
Si e lëpin dorën që e godet një langua?
Unë,
Përqeshur prej bashkëkohësve të mi,
Si ndonjë anekdotë e ndyrë,
E gjatë pa fund,
Mbi malet e kohës duke kapërcyer,
Mund të shoh ç’kurrkush prej tyre s’mund.
Aty ku të tjerët nuk arrijnë të shohin,
Në ballë të turmës së uritur,
Duke mbajtur kurorën me gjemba të revolucionit
Unë shoh vitin 16 duke u avitur.
Poezine Majakovski ne mos gaboj eka shkruar ne vitin 1915. C ne ky parashikim per vitin shtatembedhjete (revolucionin e Tetorit) tek varianti Kadarese?
Ja dhe origjinali:
Мы
с лицом, как заспанная простыня,
с губами, обвисшими, как люстра,
мы,
каторжане города-лепрозория,
где золото и грязь изъязвили проказу,-
мы чище венецианского лазорья,
морями и солнцами омытого сразу!
Плевать, что нет
у Гомеров и Овидиев
людей, как мы,
от копоти в оспе.
Я знаю -
солнце померкло б, увидев
наших душ золотые россыпи!
Жилы и мускулы - молитв верней.
Нам ли вымаливать милостей времени!
Мы -
каждый -
держим в своей пятерне
миров приводные ремни!
Это взвело на Голгофы аудиторий
Петрограда, Москвы, Одессы, Киева,
и не было ни одного,
который
не кричал бы:
"Распни,
распни его!"
Но мне -
люди,
и те, что обидели -
вы мне всего дороже и ближе.
Видели,
как собака бьющую руку лижет?!
Я,
обсмеянный у сегодняшнего племени,
как длинный
скабрезный анекдот,
вижу идущего через горы времени,
которого не видит никто.
Где глаз людей обрывается куцый,
главой голодных орд,
в терновом венце революций
грядет шестнадцатый год.
Secili prej nesh
mban në duar
frenat dhe fijet e jetës!
Këto auditore streha të Golgotës
të Petogradit, Odesës,kievit dhe Moskës
ku nuk mbeti asnjë
pa klithur:
Kryqezojeni
Kryqezojeni atë!
Por ju njerëz
dhe ju që më keni ofenduar
për mua të shtrenjtë e të afërt jeni
A keni parë
si dorën që e godet e lëpin qeni?!
Edhe?
Si përfundim, fituesi është… Majakovski!
Pa dyshim! Nga perkthimi perhere humbet dicka. Mund te percillen ritmi dhe rimat e vargjeve por jo rimat e brendshme, tingellimat qe perftuhen ne origjinal etj. Kadare e ka perkthyer, ne mos gaboj, kur ishte djalosh. Ketu e gjysem shekulli me pare dhe eshte kujdesur te pastroje gjuhen nga arkaizmat. Vetem nese e ka rishikuar me pas kur u be thinjosh.
Perkthimi eshte nje nga zhanret e letersise dhe si i tille sjell edhe shpirtin e autorit. Çela e ka thene edhe vete qe perkthimi me imire eshte perkthimi nga origjinali, pra nga gjuha ametare e autorit. Gjithsesi perkthimi me i mire eshte njohja e persosur e gjuhes nga autori si e gjuhes se autorit ashtu edhe i gjuhes se perkthyesit. Sa me shume perkthime te nje vepre aq me mire eshte per letersine e asaj gjuhe… Çela sjell nje perkthim autentik te Majakovskit,qe besoj se do te shijohet nga konsumatoret e kesaj lloj letersie
Asnjë parashkim Endacak.
Kadare e “përkthen” (e përshtat) rreshtin e origjinalit:
грядет шестнадцатый год.
në:
thjesht për efekte rime;
ndërkohë që Cela e përkthen (pa thonjëza kësaj here):
…
po të isha unë përkthyes, vargun kaq të diskutuar do ta kishe lexuar:
në ballë të të uriturit milet,
me kurorën gjëmbaçe të revolucionit
vjen viti gjashtëmbëdhjetë.
Por, sido që të jetë, gjashtëmbëdhjeta (шестнадцатый ) mbetet 16 dhe jo shtatëmbëdhjetë.
Kadare e “përkthen” (e përshtat) rreshtin e origjinalit:
грядет шестнадцатый год.
në:
Endacak:
Vjen viti i shtatëmbëdhjetë.
thjesht për efekte rime;[quote=“Xixa-g, post:8, topic:305”]
Kadare e “përkthen” (e përshtat) rreshtin e origjinalit:
грядет шестнадцатый год.
në:
Endacak:
Vjen viti i shtatëmbëdhjetë.
thjesht për efekte rime;
[/quote]
Jo, nuk eshte ceshtje rime. Rima krijohet perbukuri, si kur thua “gjashtembedhjete”, si kur thua “shtatembedhjete”. Problemi eshte se duke e perkthyer “(viti)shtatembedhjete” Kadare i mvesh Majakovskit nje dhunti profetike. Pra ky i fundit del se qysh ne vitin 1915 (kur u botua poema) ka parashikuar revolucionin e Tetorit! Kjo sikur nuk ka lidhje me shqiperimin dhe aq me pak per arsye rime. Aty tek vargjet per Marien, psh, IK , ka shtuar pese minuta, dhe merret vesh, per arsye rime. Nejse, pertej ceshtje te perkthimt, dhe padyshim SHC ka sjelle nje perkthim me te nuancuar si leksik, ajo qe ben pershtypje eshte se edhe pse ka nje shekull qe eshte shkruar, poema tingellon e fresket edhe sot. Majakovski jetoi vitet e para te revolucionit, kur Stalini nuk kishte filluar spastrimet e medha, Gjithsesi fryma shternguese, censura ishin te pranishme. Majakovski si “горячий характер”, ca nga zhgenjimi prej revolucionit dhe ca nga peshtjellimet e jetes intime, ja hoqi vetes. Nderkohe te ben pershtypje se tek ne nuk pati asnje te veteflijuar si proteste dhe mospajtim. Diktatura ketu ishte me pak e eger apo poetet tane nuk paten ato peshtjellime dashurore si Majakaovski?
Ke plotësisht të drejtë për rimën, “gjashtëmbëdhjetë” apo “shtatëmbëdhjetë” - e njejta gjë, nga momenti kur shtohet fjala (jashtë tekstit origjinal) “tatëpjetë”.
Përfundimisht, tre hipoteza lidhur me këtë numër fatal:
- e para “gabim i paramenduar”, ajo që përmend ti, “shtatëmbëdhjetë” për t’i veshur Majakovskit dhunti parashikuese apo profetike. Pse jo? por për t’i mbushur mendjen kujt? lexuesit shqiptar që s’kish idenë kush ishte ky Majakovsk (bile jo vetëm atë por edhe të gjithë Majakovskët e tjerë)? apo rregjimit vetë… po të ishte kjo e dyta, s’ja ka arritur qëllimit hiç pasi ai rregjim nuk e ngriti kurrë aq lart poetin për ta vënë në ballë të panteonit poetik (për shkak të vetëvrasjes, apo të karakterit të tij rrebel të pabindur, jetës së shthurur… hajde gjeje?!)… mbetet varianti i fundit: për t’i mbushur mendjen vehtes!
- e dyta “gabim i paqëllimshëm”, përkthyesi ynë s’e zotëron si duhet gjuhën “e njerkës” (disi e vështirë të gëlltitet, duke parë thjesht zellin e tij për t’u marrë me këtë poemë që sinqerisht, nuk është nga më të lehtat e dynjasë poetike) dhe ngatërron “gjashtëmbëdhjetën” me “shtatëmbëdhjetën”; varianti tjetër: thjesht ish gabuar për shkak të një momenti shpërqëndrimi gjatë përkthimit dhe i pa rënë në sy gjatë leximeve të njëpasnjëshme, për automatizëm logjike (e vështirë edhe kjo…)
- e treta “gabim i qëllimshëm”: nuk është përkthyesi që qe gabuar por redaktori dhe botuesi shqiptar i poemës, i cili me paramendim, kërkonte pikërisht ti vishte Majakovskit dhuntitë e mësipërme profetike… arsyeja? vijmë kështu tek hipoteza e parë.
Përfundimisht, përse ky gabim?
Mister… në se ke ndonjë tjetër ide, na e shtjello S.V.P.
Nga tre hipotezat e shtjelluara prej jush, Xixa-g, ka shumeee mundesi t’i qendroje logjikes hipoteza e pare, pra nje “lajthitje” e paramenduar e IK dhe jo nje truk nga ato qe i gjen me shumice ne variantin e tij te perkthimit. SH.Ç , nga sa vrej duke ekrahasuar me origjinalin (rusisht) i ka qendruar me shume besnik tekstit, por ka edhe aty marifete per hir te rimes. Psh, meqe jemi tek “misteri vitit 17”:
Origjinali:
Где глаз людей обрывается куцый,
главой голодных орд,
в терновом венце революций
грядет шестнадцатый год.
IK:
Atje ky syri i njerëzve s’arrin
Në krye të hordhive t’uritura,
Tatëpjetë,
Me kurorën me gjëmba të revolucionit,
Vjen viti i shtatëmbëdhjetë.
SH.Ç:
Aty ku të tjerët nuk arrijnë të shohin,
Në ballë të turmës së uritur,
Duke mbajtur kurorën me gjemba të revolucionit
Unë shoh vitin 16 duke u avitur.
Sikurse ju e keni evidentuar, IK fut arbitrarisht, per te siguruar rimen, fjalen “tatepjete” ndersa strofen e percjell si vezhgim pa perfshirjen e subjektit lirik. Ndresa SHÇ ben lidhjen kuptimore me strofen paraardhese, ku heroi lirik afirmon se eshte ai qe shikon pertej asaj qe duket nga te tjeret dhe kesisoj fut pohimin “Une shoh vitin 16 duke u avitur”. Vargu i trete " Duke mbajtur kuroren me gjemba te revolucionit" i lidhur kuptimisht me fillimin e vargut te katert,…une shoh…" krijon nje keqkuptim tek lexuesi , krijon idene se ai (heroi lirik pra) eshte duke mbajtur kuroren me gjemba te revolucionit.Kurse IK, e shmang kete keqkuptim permes marifetit te fjales “tatepjete” e cila i mundeson rimimin e vargjeve.Edhe pse keta nga kater ne origjinal, behen pese! Si mund te perkthejehej ndryshe, duke ju qasur frymes kuptimore dhe duke ruajtur rimen ne katervargsh?
Ne krye te turmes se uritur
atje ku veshtrimi te tjereve mjegullohet
me kuroren me gjemba te revolucionit
viti gjashtembedhjete, shikoj te afrohet.
ose
Ne krye te turmes se uritur
atje ku veshtrimi i te tjereve u tret
me kuroren me gjemba revolucioni
vjen viti i gjashtembedhjete
Truku ne kete rast eshte nje cvendosje e vargjeve . Struktura, metrika dhe rima jane me prane origjinalit.
ose, meqe IK ka shtuar fjalen “tatepjete” , une po shtoj fjalen “jerm”, e cila i shkon gjendjes se turmes se uritur dhe kreshperuar:
Atje ku te tjeret nuk arrijne te shquajne
ne krye te turmes te uritur, ne jerm
me kuroren me gjemba te revolucionit
vitien 16-te shikoj teksa vjen.
Sa per idene tuaj se “regjimi nuk ja kishte haberin se kush ishte Majakovski” me duhet t’ju kundershtoj. Me regjim une kuptoj censoret, redaktoret, perkthyesit , nje pjese ete cileve kishin studjuar ne B.Sovjetik dhe e njihnin mire litaraturen ruse dhe vete Majakovskin . Aq me teper qe ne valen e destalinizimit dosja e vetevrasjes se Majakovskit u rihap dhe krijimtaria e tij rierdhi perseri ne vemendje te publikut.
Cher Endacak,
në se është pikërisht rasti që kjo hipoteza e parë të jetë logjike, atëherë duhet me gjithë mend të shqetësohemi.
Pasi ajo “lajthitja” e mësipërme i bie të jetë jo vetëm e paramenduar por edhe e organizuar - pra e kryer në bandë. E kam fjalën pikërisht për atë marrëveshje të heshtur apo të përfolur që duhet të ketë egzistuar mes përkthyesit të Majakovskit dhe rregjimit, ai i censorëve, i redaktorëve, i komisarëve dhe i sekretarëve - ndoshta të ideologjizuar por sidoqoftë të lëçitur, të formuar në BS pra njohës të afërt apo të largët të gjuhës së tekstit të poetit që po përkthehet - për të mos thënë, që po manipulohet. Përndryshe nuk mund të shpjegohet fakti se poema u botua me këtë “lajthitje” brenda, që vështirësisht do t’i kish shpëtuar syrit të tyre aq të kujdesshëm (imagjino për një çast sikur përkthyesi yne në vend të gjashtëmbëdhjetës së origjinës të kish vënë dhjetë, njëmbëdhjetë pse jo dymbëdhjetë - a do kish kaluar kjo gjë vallë?)
Bile edhe më keq, përveç cilësorëve “e paramenduar” dhe “e organizuar”, lajthitja e mësipërme meriton edhe cilësorin “shpërfillës” makar “arbitrar”, pasi dukshëm, ajo druan aspak lexuesin - dashamirin e poezisë dhe adhuruesin e Majakovskit, nga momenti që zotëron dhe kontrollon të gjitha shprehjet e opinionit, nga momenti tjetër kur ajo shkruhet brenda universalitetit dhe përjetësisë së doktrinës.
Me të vërtetë, kujt mund t’i shkonte mendja rreth një gjysëm shekulli më parë se do të vinte ajo ditë kur një farë Shkëlqim “emigranti” nga ShBA-ja do t’i përvishej përkthimit të një poeme të tillë dhe me këtë rast, përveç guximit të shkëlqyer për të përballur gjigandin poet dhe talentit të ndritur për të zbutur gjenialen metaforë, të kishte sy kaq të mprehtë sa të lexonte “gjashtëmbëdhjetën” gjashtëmbëdhjetë dhe jo shtatëmbëdhjetë!
* * *
Pa lidhje me temën, s’di sepse më vjen ndër mend Shekspiri me “Hamletin” e tij tashmë universal (Akti i dytë,.Skena e dytë):
The play’s the thing
wherein I’ll catch the conscience of the king.
që me një perifrazim të lehtë (të më falë ndërkohë Noli) do të tingëllonte:
Teksti është gracka
Ku shpiriti i mbretit kapet si laraska.
e bukur kjo “pa lidhje”[quote=“Xixa-g, post:12, topic:305”]
Përndryshe nuk mund të shpjegohet fakti se poema u botua me këtë “lajthitje” brenda, që vështirësisht do t’i kish shpëtuar syrit të tyre aq të kujdesshëm
[/quote]
Ketu ka nje problem. Eshte botuar ne shtypin e kohes poema apo vetem ne Ftese ne studio kur regjimi po binte?
Pyetje sh me vend. Do të pyes dhe të përgjigjem.
ja edhe përgjigja:
" …Kur kam qenë student në Moskë kam përkthyer poemën më të bukur e njëkohësisht më të vështirën e Majakovskit „Re me pantallona”, duke respektuar me skrupulozitet teknikën e saj pothuajse demoniake…"
“Ju rrëfej tre përkthyesit e mij më të mirë” - intervistë me Gjakë Marinaj.
Nacional.nr. 10, 21 qershor 2009
Një gjë është e qartë, nëse e besojmë (përse jo?) ka shumë gjasa që “lajthitja” në fjalë t’i dedikohet enthusiazmit rinor, të shartuar me harenë moskovite - paçka se mbrritja e tij në BS pas vitit 1956, pra në kulmin e destalinizimit, e përjashton ideologjizimin e tejskajshëm (gjë të cilën është munduar ta shprehë edhe vetë).
Del kështu një pyetje tjetër (ende më e komplikuar):
A ja kish treguar njeriu ndërkohë, apo e kish mbajtur në baulen e studentit, të cilën e hapi vetëm gjatë redaktimit të “Ftesë në studio”?
Vërej sidoqoftë, se në 2009, Kadare flet për “skrupulozitet” vetëm lidhur me respektimin e teknikës së saj… lidhur me respektimin e tekstit origjinal s’pipëtin asnjë tingull…
Verifikova Ftese ne studio-botimi trete, ku IK ne nje shenim thote se “libri botohet sipas variantit te pare me pak ndryshime ne kap.XI”. Por ne kete botim nuk gjendet poema Re me pantallona dhe asnje perkthim tjeter. Vetem se ne kapitullin e fundit (XI) kur flet per perkthimet , permend edhe Re me pantallona, pikerisht ate pese min e shtuar dhe thote kur heroi priti kater ore (ne fakt 6 ore) nuk u be qameti se i shtuam dhe 5 min pritjes se tij torturuese. Kaq ka ky botim per poemen ne fjale.
Tani shtrohen pyetje te tjera: Nqs zotriu Rene e ka perfshire ne botimin e pare (pranvere 90) ku , sidoqofte, regjimi ishte ne kembe akoma dhe ai regjim e kishte ndaluar Rene, perse e ka hequr nga qarkullimi ne ribotimet e Fteses pas 90-es? Pra, a ka qene perfshire ne botimin e pare te Fteses Re me pantallona?? Kush disponon botimin e pare, lutemi ti hedhi nje sy dhe ta verifikoje.
OK, sh interesante vijimi i kësaj çështjeje.
Si fillim, mendoj se e kam diku mes turrës së librave dhe kartonave të mbushur atë botimin e parë të “Studios…” - në mos, ja kam huajtur një mikut tim diku këtu pranë. Pra, do ta gjej dhe ta verifikoj. të mbaj në dijeni, patjetër.
Së dyti, paralelisht me botimin e parë në shqip (me disa muaj diferencë) botuesi francez “Fayard” botoi edhe ai këtë libër në frëngjisht (viti 1991). E kap porositur këtë botim nË frëngjisht dhe do të më vijë pas disa ditësh. Ta shohim ¨në se figuron “Reja…” në këtë botim dhe në se është rast, si është përkthyer ai vargu kaq intrigues. Bukuria do të jetë nëse - edhe aty do të hasim “shtatëmbëdhjetën”!
Do të të mbaj në dijeni lidhur me të rejat mbi “Renë…”