REKUIEM PËR ARAPIN
Paska ndërruar jetë Fatos Arapi. Në shtyp gjenden, siç është bërë zakon - i keq duhet thënë - shkrimet e rëndomta në raste të tilla. Kur lindi, ku studioi, çfarë punësh bëri, titujt e librave që ka shkruar, një vlerësim i vjetëruar i krijimtarisë së Arapit, që bëri emër më shumë si poet, dhe patetika budallaqe morbide që përshkon prej vitesh si hell median shqiptare e tipit: “Nga sot e tutje… hëna do të ulet mbi gjol si sqep i verdhë i pelikanit” … “Nga sot e tutje pulëbardhat në fluturimin e tyre të beftë do të mundohen të shkruajnë metaforat e pathëna të Arapit.”
E vërteta është se hëna do të bëjë po atë që ka bërë përherë, po ashtu edhe pulëbardhat.
E vërteta - e hidhur - është se pas dy-tri javësh emrin e Arapit do e përmendin andej e tutje vetëm studiuesit e letërsisë në doktoratura që nuk i lexon kush e në simpoziume të mërzitshme diku në Karadak apo Gjilan, kur të bjerë fjala mes pensionistëve për “treshen” e dikurshme: Agolli-Kadare-Arapi - lexo: triumviratin: komandanti-komisari-sekretari.
E vërteta e hidhur është se tok me ikjen fizike të Agollit dhe Arapit nga kjo botë po ndahemi, për fat të mirë, edhe me marrëzitë “Nënë Shqipëri”, “Alarme të përgjakura” e shumë e shumë broçkulla, me të cilat indoktrinohej në shkollat e mesme brezi im dhe ca më të moshuar se ne, pararoja e të cilëve po na lë shëndenë.
A do të mbetet gjë nga krijimtaria e Arapit? Vetëm ca vjersha të vockla të shkurtra të para nëntëdhjetës do të thoja unë, ndërkohë që krijimtaria e tij pas rënies së diktaturës nuk ka kaluar ende në filtrin e vetishëm të lexuesit, - për arsyet që dihen të rrokopujës në letra dhe jo vetëm aty, - ndërsa kritika vazhdon të mbajë një iso të filluar para asaj kohe, a thua se realizmi-socialist qenkësh ende gjallë. Në këtë kuadër duhen parë edhe përmendjet e treshes Kadare-Agolli-Arapi, e cila nuk është aspak e tillë. Me sa duket qartë, tani pas gati një çerek shekulli, vetëm vepra e Kadaresë - cilësia e së cilës gjendet më së shumti në prozë - ka mundur të përballë maratonën e pakohë të vlerave letrare. Sidoqoftë vetëm koha do ta tregojë dhe po e tregon, nisur nga fakti që u kujtuam të flasim për Arapin, vetëm kur ky u nda nga jeta.
Nisur nga gjasat, si shkrimet e lartpërmendura në shtypin e përditshëm, që çuditërisht është thuajse e kundërta e vërtetësisë, e realitetit të përnjëmendtë letrar, procesi i erozionit ka vite që ka nisur dhe tani bashkë me autorët do të groposet përfundimisht edhe pjesa më e madhe e “krijimtarisë” së tyre. Nuk shënova qëllimisht: për fat të keq, pasi veprat më sipër nuk kanë qenë kurrë të tilla, krijimtari pra, por ideologji kinse poetike.
E vërtetë po ashtu është se në një duel të kithët imagjinar mes kulinarisë dhe poezisë, plehut mediatik dhe letërsisë, triumfues kanë dalë kuzhinierët, të fortët dhe politikanët, pavarësisht se kjo bujë është efemere dhe fort e dyshimtë. Gjen në ekranet e median e shkruar shqiptare emisione për orë të tëra se si gatuhet rizotoja dhe paçeja, artikuj të pafund për Aldo Baren, vrasjen në bllok, Babalen e me radhë, por asnjë interesim të njëmendtë për letërsinë e kulturën.
Ndaj nuk ka pse të bëjmë papandehur sikur po na digjet shpirti për poezinë e që letrat shqipe paskan pësuar humbje.
Humbja ka vite që ka ndodhur e ndodh çdo ditë, më së pari kur presim të vdesë dikush, pa të kujtohemi për të.
. Por ka ngel akoma shendetplote Hidroçentrali i Fierzes.