Eshtë diskutuar shpesh herë në Peshk problemi: a mund të jetë objektiv gjykimi i një vepre arti? Si gjithnjë ca janë të Jo!-së dhe ca të Po!-së. Partizanët e Jo!-së, më shpesh felorë politikisht të majtë të dashuruar me lirinë, bëjnë tifo për lirinë e interpretimit sipas shprehjes së stërfamshme latine: De gustibus et coloribus non est disputandum. Hapur kuptimet e veprës së artit si erashkë ose si letra bixhozi në dorë të spektatorit ose lexuesit, interpretimi i autorit mbetet në fund dhe ndonjëherë dhe jasht fare kuptimit. Shpesh autori është apsajt ndaj veprës së tij, dmth as ai vete nuk e di mire se çfar ka dash me thënë, i ka ik vepra për durësh. Jo!-janët kanë për argument të fortë: sa më tepër interpretime aq më tepër begati dhe bereqet, spektatori është rikrijues i veprës, me pasojë fenomenin vdekje e autorit, dhe për pasojë long live spektatorit (ose lexuesit). Plus tirania tashmë gjerësisht e denigruar e objektivitetit të melejezyshës së realizmit socialist që atëbotë impononte objektivitet në gjykimin e painterpretueshëm të “idesë kryesore të romanit”.
Kundështarët e tyre, Po!-janët, dmth gjermanët rëndom felorë të djathtë të dashuruar me shtërngushmërinë, kanë për argument arsyetimin provokues: nëse interpretimi i veprës së artit bëhet sipas qefit të subjektit, ateherë ç’kuptim ka disiplina e kritikës së artit? Nëse gjithsekushi interpreton lirisht (subjektivisht) si t’i teket, atëherë nuk ka objektivitet, dmth të gjithë flasin me vete, gjithçka është art, që do të thotë asgjë nuk është art. Pasojë banale ideja: të gjitha veprat e artit kanë vlerë, që është equivalente ne shprehjen e kthyer mbrapsht si çorape: asnjëra nuk ka vlerë, sepse koncepti i artit mbështetet mbi dallimin e vlerave. (“Të gjithë janë artista” - thotë Joseph Beuys; ready-made nënkupton që çdo gjë është art, mjafton të ekspozohet). Pra edhe kritika e artit rezulton për vete një lloj arti, dhe në fakt estetisti me fele të dyshimta Oskar Wilde e mbante kritikën e artit si artin më sipëran.
Si i bëhet hallit? Ka tjeter perveç dy felave klasike? Filozofi dhe semioticieni Charles William Morris rrëfen diçka për ekzistencen e alternativës së tretë si sinteze e të dyjave, që është Po!-Jo! ose Jo!-Po!. Mbas një sondazhi për gustibuset e njerzve të ndryshëm, ai shkruan, ose interpreton rezultatin e sondazhit:
“Për shëmbull i kërkova një shumice personësh: çfar lloj situate mund të dëshmojë vepra e Stravinskit “Rituali i Pranverës” (dmth, cili është kuptimi i saj). Përgjigjet ishin nga më të ndryshmet: një kope elefantësh të egër pushtuar nga paniku, një orgji dioniziake, male të formuara prej proçesesh gjeologjikë, një grindje midis dinozaurësh. Por asnjëri nuk tha që mund të tregojë një përrua të qetë, ose dashnorë në dritë të hënës, ose një gjëndje e veçantë qetësie. “Forca primitive në konflikt elementar”, kjo është domethënia e përafërt e kësaj muzike, dhe një konflikt i tillë paraqitet ikonikisht nga kjo muzikë”.
…………………………………………
Çështja tejkalon fushën e artit, në kuptimin që vlen për çdo disiplinë të kulturës, dmth dhe për më tepër vlen e konsideruar në vetvete. Pra pyetja fillestare reduktohet: a mund të jetë objektiv gjykimi? Pyetja në fjalë vlen edhe midis tënë në Peshk, sepse aktiviteti kryesor peshkor eshte gjykimi, pavarsisht se gjithsekushi, edhe pse jep verdikte prej Vilëfori për çdo çështje (sidomos për ato politike), shtiret duke deklamuar në stil demokratik: “e kush jom un që të imponoj mendimin tem?”, “shif, shif si bo, mos e merr veten kaq seriozisht mër jau!”, “hë mër jau se vetem i dor muhabet kafje jena tu bo, sa për të kalu kohën!”.
Dmth pyetja e kalibruar saktë fare i bie të jetë: a vërtet ja vlen të dredhesh kordat vokale apo të luash gishtat në tastjerë pa motiv tjeter përveç hë se je duke bo i dor muhabet mër jau! duke tundur erashkën e interpretimeve në Sallonin mondan të Sinjorës?
Ndoshta pyetja duhet bërë më e vërtetë: a ja vlen të shtiresh edhe para vehtes?
Ose:
A mund njeriu të mos jete i motivuar në gjykimet e tij prej të vërtetës? Makar prej interesit?
FUND
Jemi që jemi duke bo i dor muhabet peshku, nuk i fusim edhe një të dëgjume në sfond pjesës muzikore vërtet grandjoze të Stravinskit ilustruar (gjykuar) nga Disney? (klikoni mbi You Tube për të dëgjuar edhe dy pjeset e tjera)
.
Ndoshta ngaqe dekameroni pikturonte burra nursez, martesa pa dashuri qe pesonin nje lloj dekursi natyral me tradhetira.