Anonimati - pjesa e parë

cb83dad596da6c0e2377441cfc4479dd

Anonimati nuk është, siç rëndom kujtohet, dukuri e freskët e erës së social, por është dukuri historike e lashtë me vlerë providenciale. Pa shkuar më larg në kohë, katedralet e Mesjetës ishin vepra kolektive anonimësh. Në Mesjetë arti i komunitetit mbizotëroi mbi artin individual, artisti ishte anonim ose i pakonsideruar, përveç se quhej artizan; termi artist është sajesë e vonë. Ideja e artistit hyjnor, i vetëm tek pullë, i njohur dhe i adhuruar nga masat e gjëra punonjëse në komunizëm dhe fansat në kapitalizëm, është një shpikje e Rilindjes si shenjë e dështimit të misionit të saj, sintezën e krishtërimit me antikitetin greko-romak. Rilindja ricikloi, si në shumë aspekte të tjera, konceptin elitar të antikitetit për ta ekuilibruar me konceptin publik dhe kolektiv të Mesjetës së krishterë. Kjo bëhet formalisht e dukshme me Jetët e Vasarit, ku biografitë e artistëve janë në plan të parë.

Anonimati përdoret edhe sot, rasti më flagrant është i shkrimtares Elsa Ferrante, që ka arritur famë botërore dhe ashkush nuk e di cila është në të vërtetë Elsa. Ka një duzinë shkrimtarësh të njohur në gjëndjen e Elsës; shëmbull tjetër më i njohur është Banksy, që as vetë Interpoli nuk e gjen dot kush është. Gazetarë, studjues, investigues dhe street artist të dashuruar mbas tij kanë harxhuar para, kohë dhe energji për të gjetur se cili është graffiti artist nga Bristoli. Street Art është një rikthim në artin mesjetar, në epokën e ndërtimit të katedraleve të mëdha, të lindura me një funksion të caktuar dhe si vepra kolektive anonimësh në shërbim të një arti publik, art për të gjithë. Nëse arti rinashimental dhe arti në vazhdë të tij, është një art privat me përkufizim, një art interiorësh i lindur për galeritë, shtëpitë luksoze, muzeumet ku paguhet biletë për t’i vizituar, Street Art është një art publik, një art i prodhuar jasht në natyrë që shihet falas në vendin ku jetojnë dhe punojnë persona anonimë që nuk kanë mundësi të harxhojnë monedhë për të konsumuar art. Në këtë kuptim anonimati i Banksy nuk është thjesht një kapriço personale, ose pasojë e natyrës ilegale të shkrimit në mure (ndaluar me ligj), por një program artistik, etik dhe politik.

Në këtë aspekt, rikthimi i Mesjetës e veçanërisht i dukurisë të anonimatit në social (problem edhe juridik, si dukuri e rregulluar me ligj), ka nxitur studime pa fund lidhur me anonimatin mesjetar. Këto studime, si rëndom studimet moderne, kanë për motivacion, në mënyrë të vetëdijshme ose të pavetëdijshme, të hedhin poshtë imazhin romantik të artistit që mohon veten për Zotin në stilin modern, duke tëhequr vëmëndjen nga Qëndra (Teksti) me hardallosje në periferi (konteksti). Por në vënd që ta hedhin poshtë Tekstin, përkundrazi pa dashje e kanë rikonfirmuar atë me cic micet e kontekstit, duke treguar se tiparet individuale të artistëve, deri edhe emrat e tyre, mjegullohen dhe bashkohen duke u unifikuar në një lloj konfigurimi kolektiv. Dridhu përdridhu, nuk mund të mohohet fakti se katedralet e mëdha krijohen si kryevepra kolektive të kërkuara dhe të ndërtuara nga komunitetet civile. Shkurt muhabeti Teksti i padëshirueshëm është ky: artisti mesjetar anullon personalitetin e tij në veprën e kryer së bashku me të tjerët, për lavdi e të madhit Zot. Ndërsa konteksti, për vetë natyrën e tij duhet gjetur në rrethanat e jetës së çdonjërit: ndonjë artist ishte i vetëdijshëm për Tekstin dhe e praktikonte me vetëdije në jetën e tij, ndonjë tjetër e praktikonte pa vetëdije në stilin e formulës oportuniste së njohur “si gjithë të tjerët”, madje e praktikonte edhe ai që ishte kundër Tekstit mesjetar si disident i modh, sepse nuk hante bukë ndryshe veçse si hipokrit në kundështim me Urdhëresën: “Mos u bëj shërbëtor i dy padronëve!”. Oqeani i jetëve njerzore nuk mund të përshkruhet dot i tërë me të shkruar, por Teksti i kontekstit të panumursisë njerzore mund të shkruhet shkurt si “Dredhi e arsyes” (historike) të Hegelit: Njerzit besojnë se veprojnë të lirë, por, duke ndjekur pasionet dhe instiktet e tyre, nuk bëjnë gjë tjetër veçse realizojnë rrugëtimin e historisë universale.


(Në parantezë: Rilindja dhe çfarë e pason, është pjesë e historisë providenciale në vazhdim, pra dalja në pah e individit është dukuri pozitive, po aq sa është pozitiv kolektiviteti ose sensi publik i Mesjetës, dhe është njësoj me rëndësi providenciale. Pra Mesjeta nuk është sistem obskurantist siç paraqitet nga propaganda e Iluminizmit, i cili është një radikalizim i Rilindjes - të dështuar në misionin e saj si sintezë e krishtërimit dhe antikitetit grek dhe romak -, dhe prandaj mohues në total i vlerës së Mesjetës së paraqitur si sistem tiranik, injorant, dogmatik, obskurantist, kriminal etj, pra e gjithë mitologjia iluministe akoma në qarkullim që shplan trutë e shkollarëve)

anonimi i shekullit XX - XXI thotë :

1 Like

ahahaha ç’m’ke bo me qesh del-ta! :joy: i modh je del-ta, i modh

1 Like

:joy: ahaha i modh je kapo, i modh vallaj

Shkolla e Bauhaus ka modernizuar kulturen e imazhit ne nivel planetar. Programi dhe manifesti i saj, i hartuar nga Gropius, u botua i shtypur ne nje fletushke ku ishte vizatuar nje katedrale mesjetare, si simbol i frymes se programit te shkolles.

1 Like

Para shumë vjetësh, kur sapo kishte filluar epoka e bLoqeve, hyj në një blog ku në krye të faqes home ishte shkruar si nëntitull: “Nuk ka më anonim se anonimi”. Atëherë unë komentova: “Më anonim se anonimi është ai që i tregon pashaportën policisë”. I zoti i shtëpisë e hoqi në çast komentin dhe me bllokoi.

:star: :star: :star: :star: :star:

1 Like

O erë, fryj, fryj se lirohesh!

Elliot Erwitt – Cannes (Francia), 1975.

Hopper, pikturo, pikturo se lirohesh!

Zona industriale e çdo qyteti: kapanone prej çimentoje, ndërtesa çnjerzore, konstruksione monstruoze fabrikash, rrugë boshe pa njeri, hapsira të zymta pa kuptim, vetmi apokaliptike etj, të ngjallin një lemeri me përmasa kozmike, si vende krimi ku ngjarja kriminale përsëritet në amshim.
Nuk e kam kuptuar kurrë pse zonat industriale ndjellin këtë lloj llahtarie kriminale, herë e fundit që rastisi të përshkoj një të tillë, e kuptova (ndoshta me ndihmën e situatës Covid) pse-në: zonat industriale janë vendet ku transformohet materia, e cila ka për etimologji termin latin mater = nënë. Pra zona industriale është kasaphana e Materies, vendi ku plagoset e vritet Nëna Natyrë. Për të zhdëmtur këtë krim në antikitet kryeshin ritualet sakrifikuese të figurave mitologjike të minatorit, metalurgut dhe farkëtarit (përshkruar nga Mircea Eliade), sot rituale të harruara dhe të përçmuara se ashtu osht nji punë, dava alkimie; hajt më mo se nuk prish ndonjë punë, bota “ka thënë shkenca” vetëm materie pa shpirt osht!

1 Like

Bernd & Hilla Becher, foto:

Ne epoken post moderne mund te quhet si " Arti i peshkut pa uje"

Bernd & Hilla Becher, foto:

10_001

gjithsesi Diu i ka bo ma t’bukra

1 Like

Zona industriale është personifikimi i anonimatit në kuptimin negativ: vendi ku nuk e njeh veten, e nuk do të njohësh veten. Pikturat e Hopper e japin më mirë nuk bëhet këtë ndjenjë, megjithse ai nuk ka pikturuar kurrë peisazhe industriale; për ironi, në përgjithsi temat e tij janë idilike, të infektuara nga firoma e helmuese e anonimatit të një qytetërimi industrializues që ndot ambientin, por më parë ndot shpirtin me shprehjen “është shkencore”, me shtesën e kompetentit alabak: “osht thon prej atij që ka dypllom mjekër”.

1 Like

mirjam,
me ne fund gjeta edhe peniset industriale qe ka pikturuar Hopper:

412d8cf62f3353f50d6a175feb2f0473

Hopper, çatia e Shallvareve:

Qui su l’arida schiena
del formidabil monte
sterminator Vesevo,
la qual null’altro allegra arbor nè fiore,
tuoi cespi solitari intorno spargi,
odorata ginestra,
contenta dei deserti. Anco ti vidi
de’ tuoi steli abbellir l’erme contrade
che cingon la cittade
la qual fu donna de’ mortali un tempo,
e del perduto impero
par che col grave e taciturno aspetto
faccian fede e ricordo al passeggero.
Or ti riveggo in questo suol, di tristi
lochi e dal mondo abbandonati amante,
e d’afflitte fortune ognor compagna.
Questi campi cosparsi
di ceneri infeconde, e ricoperti
dell’impietrata lava,
che sotto i passi al peregrin risona;
dove s’annida e si contorce al sole
la serpe, e dove al noto
cavernoso covil torna il coniglio;
fur liete ville e colti,
e biondeggiàr di spiche, e risonaro
di muggito d’armenti;
fur giardini e palagi,
agli ozi de’ potenti
gradito ospizio; e fur città famose
che coi torrenti suoi l’altero monte
dall’ignea bocca fulminando oppresse
con gli abitanti insieme. Or tutto intorno
una ruina involve,
dove tu siedi, o fior gentile, e quasi
i danni altrui commiserando, al cielo
di dolcissimo odor mandi un profumo,
che il deserto consola. A queste piagge
venga colui che d’esaltar con lode
il nostro stato ha in uso, e vegga quanto
è il gener nostro in cura
all’amante natura. E la possanza
qui con giusta misura
anco estimar potrà dell’uman seme,
cui la dura nutrice, ov’ei men teme,
con lieve moto in un momento annulla
in parte, e può con moti
poco men lievi ancor subitamente
annichilare in tutto.
Dipinte in queste rive
son dell’umana gente
le magnifiche sorti e progressive.

Qui mira e qui ti specchia,
secol superbo e sciocco,
che il calle insino allora
dal risorto pensier segnato innanti
abbandonasti, e volti addietro i passi,
del ritornar ti vanti,
e proceder il chiami.
Al tuo pargoleggiar gl’ingegni tutti,
di cui lor sorte rea padre ti fece,
vanno adulando, ancora
ch’a ludibrio talora
t’abbian fra se. Non io
con tal vergogna scenderò sotterra;
ma il disprezzo piuttosto che si serra
di te nel petto mio,
mostrato avrò quanto si possa aperto:
ben ch’io sappia che obblio
preme chi troppo all’età propria increbbe.
Di questo mal, che teco
mi fia comune, assai finor mi rido.
Libertà vai sognando, e servo a un tempo
vuoi di novo il pensiero,
sol per cui risorgemmo
della barbarie in parte, e per cui solo
si cresce in civiltà, che sola in meglio
guida i pubblici fati.
Così ti spiacque il vero
dell’aspra sorte e del depresso loco
che natura ci diè. Per questo il tergo
vigliaccamente rivolgesti al lume
che il fe palese: e, fuggitivo, appelli
vil chi lui segue, e solo
magnanimo colui
che se schernendo o gli altri, astuto o folle,
fin sopra gli astri il mortal grado estolle.

Uom di povero stato e membra inferme
che sia dell’alma generoso ed alto,
non chiama se nè stima
ricco d’or nè gagliardo,
e di splendida vita o di valente
persona infra la gente
non fa risibil mostra;
ma se di forza e di tesor mendico
lascia parer senza vergogna, e noma
parlando, apertamente, e di sue cose
fa stima al vero uguale.
Magnanimo animale
non credo io già, ma stolto,
quel che nato a perir, nutrito in pene,
dice, a goder son fatto,
e di fetido orgoglio
empie le carte, eccelsi fati e nove
felicità, quali il ciel tutto ignora,
non pur quest’orbe, promettendo in terra
a popoli che un’onda
di mar commosso, un fiato
d’aura maligna, un sotterraneo crollo
distrugge sì, che avanza
a gran pena di lor la rimembranza.
Nobil natura è quella
che a sollevar s’ardisce
gli occhi mortali incontra
al comun fato, e che con franca lingua,
nulla al ver detraendo,
confessa il mal che ci fu dato in sorte,
e il basso stato e frale;
quella che grande e forte
mostra se nel soffrir, nè gli odii e l’ire
fraterne, ancor più gravi
d’ogni altro danno, accresce
alle miserie sue, l’uomo incolpando
del suo dolor, ma dà la colpa a quella
che veramente è rea, che de’ mortali
madre è di parto e di voler matrigna.
Costei chiama inimica; e incontro a questa
congiunta esser pensando,
siccome è il vero, ed ordinata in pria
l’umana compagnia,
tutti fra se confederati estima
gli uomini, e tutti abbraccia
con vero amor, porgendo
valida e pronta ed aspettando aita
negli alterni perigli e nelle angosce
della guerra comune. Ed alle offese
dell’uomo armar la destra, e laccio porre
al vicino ed inciampo,
stolto crede così, qual fora in campo
cinto d’oste contraria, in sul più vivo
incalzar degli assalti,
gl’inimici obbliando, acerbe gare
imprender con gli amici,
e sparger fuga e fulminar col brando
infra i propri guerrieri.
Così fatti pensieri
quando fien, come fur, palesi al volgo,
e quell’orror che primo
contra l’empia natura
strinse i mortali in social catena,
fia ricondotto in parte
da verace saper, l’onesto e il retto
conversar cittadino,
e giustizia e pietade, altra radice
avranno allor che non superbe fole,
ove fondata probità del volgo
così star suole in piede
quale star può quel ch’ha in error la sede.

Sovente in queste rive,
che, desolate, a bruno
veste il flutto indurato, e par che ondeggi,
seggo la notte; e sulla mesta landa
in purissimo azzurro
veggo dall’alto fiammeggiar le stelle,
cui di lontan fa specchio
il mare, e tutto di scintille in giro
per lo vòto Seren brillar il mondo.
E poi che gli occhi a quelle luci appunto,
ch’a lor sembrano un punto,
e sono immense, in guisa
che un punto a petto a lor son terra e mare
veracemente; a cui
l’uomo non pur, ma questo
globo ove l’uomo è nulla,
sconosciuto è del tutto; e quando miro
quegli ancor più senz’alcun fin remoti
nodi quasi di stelle,
ch’a noi paion qual nebbia, a cui non l’uomo
e non la terra sol, ma tutte in uno,
del numero infinite e della mole,
con l’aureo sole insiem, le nostre stelle
o sono ignote, o così paion come
essi alla terra, un punto
di luce nebulosa; al pensier mio
che sembri allora, o prole
dell’uomo? E rimembrando
il tuo stato quaggiù, di cui fa segno
il suol ch’io premo; e poi dall’altra parte,
che te signora e fine
credi tu data al Tutto, e quante volte
favoleggiar ti piacque, in questo oscuro
granel di sabbia, il qual di terra ha nome,
per tua cagion, dell’universe cose
scender gli autori, e conversar sovente
co’ tuoi piacevolmente, e che i derisi
sogni rinnovellando, ai saggi insulta
fin la presente età, che in conoscenza
ed in civil costume
sembra tutte avanzar; qual moto allora,
mortal prole infelice, o qual pensiero
verso te finalmente il cor m’assale?
Non so se il riso o la pietà prevale.

Come d’arbor cadendo un picciol pomo,
cui là nel tardo autunno
maturità senz’altra forza atterra,
d’un popol di formiche i dolci alberghi,
cavati in molle gleba
con gran lavoro, e l’opre
e le ricchezze che adunate a prova
con lungo affaticar l’assidua gente
avea provvidamente al tempo estivo,
schiaccia, diserta e copre
in un punto; così d’alto piombando,
dall’utero tonante
scagliata al ciel, profondo
di ceneri e di pomici e di sassi
notte e ruina, infusa
di bollenti ruscelli,
o pel montano fianco
furiosa tra l’erba
di liquefatti massi
e di metalli e d’infocata arena
scendendo immensa piena,
le cittadi che il mar là su l’estremo
lido aspergea, confuse
e infranse e ricoperse
in pochi istanti: onde su quelle or pasce
la capra, e città nove
sorgon dall’altra banda, a cui sgabello
son le sepolte, e le prostrate mura
l’arduo monte al suo piè quasi calpesta.
Non ha natura al seme
dell’uom più stima o cura
che alla formica: e se più rara in quello
che nell’altra è la strage,
non avvien ciò d’altronde
fuor che l’uom sue prosapie ha men feconde.

Ben mille ed ottocento
anni varcàr poi che spariro, oppressi
dall’ignea forza, i popolati seggi,
e il villanello intento
ai vigneti, che a stento in questi campi
nutre la morta zolla e incenerita,
ancor leva lo sguardo
sospettoso alla vetta
fatal, che nulla mai fatta più mite
ancor siede tremenda, ancor minaccia
a lui strage ed ai figli ed agli averi
lor poverelli. E spesso
il meschino in sul tetto
dell’ostel villereccio, alla vagante
aura giacendo tutta notte insonne,
e balzando più volte, esplora il corso
del temuto bollor, che si riversa
dall’inesausto grembo
sull’arenoso dorso, a cui riluce
di Capri la marina
e di Napoli il porto e Mergellina.
E se appressar lo vede, o se nel cupo
del domestico pozzo ode mai l’acqua
fervendo gorgogliar, desta i figliuoli,
desta la moglie in fretta, e via, con quanto
di lor cose rapir posson, fuggendo,
vede lontano l’usato
suo nido, e il picciol campo,
che gli fu dalla fame unico schermo,
preda al flutto rovente
che crepitando giunge, e inesorato
durabilmente sovra quei si spiega.
Torna al celeste raggio
dopo l’antica obblivion l’estinta
Pompei, come sepolto
scheletro, cui di terra
avarizia o pietà rende all’aperto;
e dal deserto foro
diritto infra le file
dei mozzi colonnati il peregrino
lunge contempla il bipartito giogo
e la cresta fumante,
ch’alla sparsa ruina ancor minaccia.
E nell’orror della secreta notte
per li vacui teatri, per li templi
deformi e per le rotte
case, ove i parti il pipistrello asconde,
come sinistra face
che per voti palagi atra s’aggiri,
corre il baglior della funerea lava,
che di lontan per l’ombre
rosseggia e i lochi intorno intorno tinge.
Così, dell’uomo ignara e dell’etadi
ch’ei chiama antiche, e del seguir che fanno
dopo gli avi i nepoti,
sta natura ognor verde, anzi procede
per sì lungo cammino,
che sembra star. Caggiono i regni intanto,
passan genti e linguaggi: ella nol vede:
e l’uom d’eternità s’arroga il vanto.

E tu, lenta ginestra,
che di selve odorate
queste campagne dispogliate adorni,
anche tu presto alla crudel possanza
soccomberai del sotterraneo foco,
che ritornando al loco
già noto, stenderà l’avaro lembo
su tue molli foreste. E piegherai
sotto il fascio mortal non renitente
il tuo capo innocente:
ma non piegato insino allora indarno
codardamente supplicando innanzi
al futuro oppressor; ma non eretto
con forsennato orgoglio inver le stelle,
nè sul deserto, dove
e la sede e i natali
non per voler ma per fortuna avesti;
ma più saggia, ma tanto
meno inferma dell’uom, quanto le frali
tue stirpi non credesti
o dal fato o da te fatte immortali.

pp

1 Like