Çensura e vetëdijës

vagab

Pak më duhet.
Një krodhe buke,
një gisht qumësht,
dhe ky qiell,
dhe këto re.
(Chlebnikov)

Para vitit 89-të, për shkak moskomunikimi me botën shumë autorë të famshëm i kisha dëgjuar vetëm për emër, dhe ca të tjerë, akoma më të famshëm, nuk i kisha dëgjuar as për emër, si psh. Chlebnikov (1885-1922), i cili është njohur në vend të tij dhe në Rusi dhe botë në vitet 60-të (në epokën Krushov), ndërsa unë me shokë shumë albanezë e kam njohur mbas vitit 89-të. Shkurt një citim që tregon se kush ishte Chlebnikov (më gjatë shikoni vetë në web):

Sklovsky thoshte se ishte një kampion, Jakobson thoshte poeti më i madh i shekullit të njëzetë, Tynjanov thoshte një udhëheqje, Markov thoshte Lenini i futurizmit rus, Ripellino thoshte poeti i së ardhmes, dhe kishin të drejtë, sipas meje, të gjithë, megjithkëtë e kishin gabim, edhe, sipas meje, dhe e kishin gabim sepse, sipas meje, Chlebnikov është shumë më tepër - Paolo Nori, 47 poezi të lehta dhe një e vështirë.

Ishte i pari Chlebnikov që nuk njihte veten, parashikoi arkitekturën e të ardhmes të zbatuar me material kristali, televizionin, teknologjinë e informacionit dhe fuqinë dominuese në rritje të shtetit nëpërmjet “thesarit të shtetit”, e quante veten President të Globit Toksor, shpiku një gjuhë të re të quajtur transmentale, e cila, sipas tij, do të bëhej gjuha e komunikimit global, etj etj një listë pa fund me bëma, dhe ndërkohë për katër vjet me radhë, nga viti 1918 e deri në 1922 - që korespondon me luftën civile ruse dhe periudhëm krijuese më të frytëshme të Chlebnikov -, bridhte nëpër stepa e qytet më qytet të Rusisë si endacak veshur zhele zhele, i uritur duke kërkuar lëmoshe si lypsar, e duke fjetur ku të mundte e ku t’i vinte: në pyll, vagon treni, plevicë muzhiku, shtëpi të ndonjë miku, etj ku rafsha e mos u vrafsha me fundin e mjerë të vdekjes nga uria. Jetonte në gjëndje vizionare të vazhdushme, nuk kujdesej as për krijimet e tij, i humbte shkrimet vazhdimisht, i harronte aty ku i binte të flinte, nëpër hotele e stole stacionesh treni, shtëpi shokësh e miqsh. Kjo mënyrë jetese pelegrinazhi asketik të skajshëm në kufi të ëndrrës e zhgjëndrës, jetës dhe vdekjes, e pati zgjedhur vetë për të vërtetuar dhe treguar se utopitë poetike dhe stili i jetës së poetit duhet të shkrihen bashkë, krejt ndryshe nga ç’ndodh nëpër sallone mondanë, vetëm llafe të bukura e vepra hiç.

Krejt e kuptueshme dhe e justifikueshme për kushtet e atëherëshme që të mos dihej nga binte Chlebnikov, problemi është se e njejta gjë ndodh që edhe mbas 30 vjetësh liri-demokraci të zbulohen autorë të panjohur më parë, dhe jo autorë sidokudo. Pak kohë më parë zbulova rastësisht Aleksandër Dobrolyubov (1876-???), bir i një zyrtari të lartë shtetëror, letrar mendjehollë, protagonist i dekadencës ruse. Në vitin 1898, pak më shumë se njëzet vjeç, Dobrolybov i neveritur nga modane me shkëlqim fals të poetëve të salloneve mondanë të Pjetërburgut, braktis gjithçka, edhe premtimin e një karrierë të shkëlqyer, dhe merr rrugën obskurantiste mistike, çlirohet nga pasuritë dhe pozita sociale, braktis miqtë e tij dhe mbyllet në manastir. Jeta prej murgu i duket bajate dhe meskine, shembull që tekat e dekadencës estetike janë faqja tjetër e medaljes së ekstravagancava fetare. Pas një viti braktis jetën e murgut sepse ndjen nevojën të bëjë endacakun e devotshëm, pelegrinin permanent, i cili është zanat tradicional rus. Tre vjet më parë ai kishte botuar librin e tij të parë, Natura naturans, por tani Dobrolyubov nuk është më intelektual, është një lypsar që jeton në pyll i veshur si muzhik, një predikues rrugësh që predikon ndërgjegjsimin kundër luftës e dhunës dhe kritikon formalizmin e ngurtë të klerikëve ortodoksë. Më pas krijon ritin e tij origjinal me ndjekës, fenomen i rëndomtë dhe tradicional i botës ruse, shumë i ngjashëm me realitetin amerikan të sekteve protestante. Dobrolyubov në ekstazë me Zotin endet vazhdimisht nga tundrat siberiane në stepat kaukaziane duke predikuar mosveprimin dhe nihilizmin mistik, ndiqet nga dishepuj dhe pëndiqet nga kisha-shtet, arrestohet për aktivitete subversive, e mbyllin në klinika psikiatrike, derisa i humbet zëri dhe i shuhet emri. As kur vdiq nuk dihet, ca thonë gjatë Luftes Parë Botërore, ca të tjerë gjatë Luftës së Dytë, as varr as dreq nuk ka.

Pelegrini si pasojë e të ashtuquajturës “krizë mistike”, ishte fenomen mjaft i shpeshtë dhe popullor në Rusi. Një muzhik çfardo, që punonte arat një jetë të tërë pa dhënë shenja paraprirëse, befas i merrte mendjen Zoti dhe nuk kthehej më në shtëpi, hidhte kazmën e lopatën (ose drapërin e çekanin); me fjalë tjera braktiste në çast gjithçka; pozitën sociale, shtëpinë dhe katandinë, gruan, kalamajtë dhe nisej për pelegrinazh në një vend të shenjtë. Me kalimin e kohës pelegrinazhi degradoi në bredhje endacake laike (si çdo fenomen tjetër fetar i së shkuarës), derisa u bë një plagë sociale në epokën cariste, ndërsa qeveria komuniste kishte përpiluar një ligj që dënonte për vagabondazh kë nuk punonte (Brodskij dënohet me këtë ligj) dhe i fuste në çmendinë; me fjalë tjera “kriza mistike” fetare u quajt “çmenduri parazitare” laike. Gogol dhe Tolstoi patën të njëjtën krizë mistike dhe mohuan veprën e një jete të tërë në fund të jetës së tyre (Gogolin e kanë përfolur për çmenduri senile), Tolstoi braktisi gjithçka, pronat dhe familjen, mbasi mohoi vepren e tij artistike përgjatë jetës së tij, si të padenjë për Zotin, u nis për pelegrinazh si muzhikët e obsesionuar nga Zoti në vakti, gjë që i kushtoi edhe jetën. Më në fund Tolstoi arriti të realizojë atë që Dobrolybov e pat bërë në rini. Me që ra fjala: edhe Gorkij përpara se ta zbulonte veten si shkrimtar, vagabondoi nëpër Rusi si endacak, shkrimet e tij janë përvoja e bredhjes në fjalë.

Poeti mistik Andrej Belyj rrëfen që ndihej inferior ndaj Dobrolyubov sepse ai kishte konkretizuar çfarë kërkonte të bëntë tërë brezi i tij pa pasur kryqe ta bënte, vetëm Tolstoi guxoi ta bënte pak para se të vdiste, kur nuk kishte shumë për të humbur.

Lev Tolstoi rrëfen se nuk ka forcën e Dobrolyubov, pikërisht për këtë arsye nuk shkëputet nga e kaluara; pikërisht për këtë arsye kërkimet e tij fetare nuk zgjidhen në veprimtari fetare, por vetëm në predikimin moral dhe abstenimin e vetmuar - Andrej Belyj, Ngjyra e Fjalës

Protagonisti i novelës Atë Sergi të Tolstoit ngjan kaq shumë me jetën dhe figurën e Dobrolybov, sa nuk mund të quhet rastësi. Tolstoi e ka shkruar këtë vepër, vepra më shqetsuese e tij, duke u identifikuar me një guximtar para se ta marrë guximin ta bëjë vetë realitet ambicjen e tij, edhe pse mbas pilafit. Me fjalë të tjera, njihet e adhurohet Tolstoi publikisht e nuk njihet Dobrolybov ndaj të cilit vetë Tolstoj, pranuar gjërësisht zyrtarisht si gjeni absolut, ndihej inferior, pa le të tjerët si duhej të ndiheshin.

Me këtë shkrim desha të them se sa pak dijmë për aktivitetin kulturor të një vendi, ajo që dijmë është vetëm një pjesë dhe nuk është e thënë të jetë me domosdo më e mira dhe më e rëndësishmja. Gjithashtu desha të them diçka tjetër me më shumë rëndësi: përveç çensurës së regjimit totalitar, ekziston edhe çensura e ndërgjegjes (thënë me fjalë të tjera: çensura e sistemit është materializim i çensurës së vetëdijës). Patjetër duhet të ekzistojë diçka tjetër që përçudnon ndërgjegjen dhe që ka rezultat të njëjtë me çensurën sistemike, sepse nuk ka si shpjegohet ndryshe që kampionët e vërtetë mbeten në hije. Aq më tepër që i zoti e jep dhe tellalli s’e jep.

Ka edhe një kategori tjetër kampionësh, kampionët e të mirës dhe Providencës, më të mirët, por këtyre i humbet zëri dhe vepra, nuk i njef kush sepse shoqëria i zhduk nëpërmjet mospërfilljes, është fat i madh nëse njihen mbas pilafit, dmth mbas vdekjes.

-Një politikan mund të thotë të kundërtën e asaj që mendon, sepse ashtu osht nji punë, i duhet të mbajë pushtetin me çdo kusht, ndërsa një intelektual nuk mund të thotë veçse të vërtetën. sepse ky është misioni i tij.

-Teorikisht detyrimi i një intelektuali është të thotë të vërtetën, ndërsa detyrimi i një politikani është të zbatojë të vërtetën. Praktikisht njeriu është fals dhe çdo aktivitet që bën e shndërron në të gënjeshtërt, në mënyrë të vetëdijshme ose të pavetëdijshme. Intelektuali i jep licencën politikanit të jetë fals duke e justifikuar paturpsinë e tij, ndërsa vetes nuk i lejon të mos thotë të vërtetën, intelektuali duhet të thotë të vërtetën dhe vetëm të vërtetën. Kjo është një mënyrë e dinake intelektuale për tu hequr si superior, duke shfrytëzuar urrejtjen rëndom popullore kundër politikanëve.

E vërteta që akuzon është më e bezdishme se gënjeshtra që mbron, të falenderoj që po më tregon konkretisht sa sa i bezdishëm jam kur kam të drejtë.

(nga Ditar i një fuksi)

Nuk luftohet kapitalizmi nëpërmjet komunizmit, teizmi klerikal nëpërmjet ateizmit sekretarial, mashkullorizmi nëpërmjet feminizmit, etj etj sepse nuk luftohert një poshtërsi me një poshtërsi akoma më të madhe. Në këtë mënyrë shkohet nga poshtërsia në poshtërsi në rritje të përshpejtuar deri në shkatërrim të plotë, çfarë në fakt po ndodh.

Pyetja idiote bërë rëndom kalamajve nga miqtë e ardhur për vizitë: “Cilin do më tepër mamin apo babin?”, është pyetja kampione ndër pyetjet themelore të njerzimit. Personi që pyet duke përdredhur zërin e turirin - sikur ndodh rëndom kur të rriturit i drejtohen fëmijve -, në fakt pyetjen po ja drejton vetes sepse gjëndja skizofrenike midis dashurisë atërore dhe mëmësore i ka përdredhur turirin pyetësit që në lindje.
-Çin do më tepër: Xhizës apo Madhër Meri?
-Në vëndet katolike duan më tepër Madhër Meri, në vëndet protestante Xhizës.

-Çin do më tepër, mamin apo babin?
-Gjyshin!
-Kjo është përgjigja gjeniale që i rikthen madhështinë pyetje të katandisur në karikaturë. Vetëm një kalama mund të përgjigjej në këtë mënyrë kaq gjeniale, pa naivitet nuk ekziston gjenialitet.

(nga Ditar i një fuksi)

Macja ka natyrë femrërore, qeni mashkullore, kështu e njëjta pyetja klasike drejtuar kalamajve: “Cilin do më tepër mamin apo babin?”, mund t’i bëhet të mëdhejve në formën: “Cilin do më tepër macet apo qentë?” (macen Qeshire apo qenin Cerber? :smiley:)
(nga Ditar i një fuksi)

Nuk ka dialog në ferr, ose në shoqërinë individualiste bashkohore, ku jetojnë “vetvete” në kërkim të vetvehtes që dëgjojnë dhe ju pergjigjen vetëm jehonës së fjalëve të tyre.

-Ah çfar peisazhi, si në Zvicër, parajsë fare, këtu desha ta kaloj jetën!

-Mbas një muaji fillojnë e nxjerrin kokën të njëjtat probleme dhe ankesa si më parë, është peisazhi shpirtëror që ka rëndësi.

(nga Ditar i një fuksi)

Në katandinë tragjike postmoderne vetëm komikët thonë të vërteta, e dikurshmja: me të qeshur, gjysma e të vërtetës, është mufat në: me të qeshur, e tërë e vërteta.

-Një univers aq jashtëzakonisht stërmadh në përmasa kohëhapsire dhe mase që është e vështirë edhe të krijosh qoftë një ide. Një stëmadhështi gjithnjë në zgjerim, yje që formohen dhe të tjerë që shpërthejnë, galaktika që përplasen, vrima të zeza që thithin gjithçka brenda tyre, madje edhe dritën, etj etj, fenomene kaq të pafundme saqë kohët biblike as nuk mund të përfillen, gjithçka në astrofizikë duket si një tregim horror. E gjithë kjo, qoftë e krijuar apo ekzistuese, por për kë? Çfar qëllimi ka gjithë kjo?

-E pse mendoni se çdo gjë duhet të ketë një qëllim? Eshtë kaq e papranueshme ideja që e gjithë kjo që ekziston është atje dhe kaq mjafton?

-A i jep të njëjtën përgjigje një të burgosuri të Spaçit që natyrshëm pyet: “Pse dreqin ekziston shok Enver?”?

(nga Ditar i një fuksi)

Nuk ka budallenj, ka vetëm ndryshe budallenj që shajnë njëri tjetrin “budalla”.

(Nga Ditar i nje budallai)

Nuk ka të zgjuar, ka vetëm ndryshe të zgjuar që lëvdojnë njëri tjetrin “intelektual”.

(nga Ditar i disident koqepordhës)

Ndryshimi midis së mirës dhe së keqes është një fije floku ose një term gjuhësor i përdoret në fije të perit: të admirohet artisti vetëm në sajë të veprës është e keqja, të vlerësohet bashkë me veprën është e mira; të jesh narcisist (si rëndom artistët) është e keqja, të duash vetveten në të njëjtën mënyrë dhe masë si don edhe të tjerët është e mira. Thuhet më në përgjithsi: ndarja është e keqja, bashkimi është e mira.

Të gjitha fazat e jetës: fëmijria, adoleshenca, pjekuria, pleqëria janë të domosdoshme për rritjen e personit. Kërkesa e beqarëve dhe beqareshave të përjetshme për të bajpasuar matesën dhe pasjen e familjes dhe fëmijve i shdërron në mbeturina njerzore skarto. Ndërsa moda kontemporane për të mbetur me çdo kusht në fazën e adoleshencës edhe në pleqëri, e tregon njerzimin e sotëm si mbeturinë.

Ka dy lloje të vërtetash: të vërteta të thjeshta, ku të kundërtat janë qartësisht absurde, dhe të vërteta të thella, të dallueshme nga fakti se e kundërta është në vetvete një e vërtetë e thellë - Niels Bohr

Edhe në rastin e dytë janë absurde (absurdi i demokracisë), madje më keq sepse në këtë rast ekzistojnë dy gjysmë të vërteta që janë më të këqija se një gënjeshtër, e cila të paktën është e tërë, nuk përmban konflikt formal brënda vetes. E vërteta është komplementaritet dialektik i të kundërtave bipolare, bën çift (p.sh. qenia njerzore është mashkull-femër, individi është një gjysmë e vërtetë, më i keq se sa gënjeshtra). E vërteta krijohet dhe rikrijohet në çdo moment midis dy poleve komplementare, për këtë arsye për shumë njerëzve ju duket se nuk ekziston, sepse e duan të jetë statike, jo krijuese, dinamike. Për të mos thënë që shumë të tjerëve (poli tjetër i demokracisë :joy:) ju leverdis të mos ekzistojë asnjë e vërtetë, dhe për pasojë bëj ç’të duash, alias kokrra e qefit në ahengun kontemporan.

ne mes te merdës së ngurtësuar ku ndodhet tani tere njerzimi, midis uomini di merda intelektuale t’mdhej, ka shyqyr Zotit edhe njerez tamom:

Nuk është e thënë se personi që lexon dhe shkruan libra është detyrimisht i urtë; intelektuali i shquar që di gjëra kulturiste është cilësisht më trangull i idhët se një analfabet që bën gjënë e duhur.