Keto dite shfaqen ne kinema 2 biopikë (filma biografikë) te realizuar nga i njejtit regjizor: nga kiliani Pablo Larraín. I pari, ”Jackie”, i kushtohet gruas se presidentit amerikan John Kenedy; i dyti, poetit kilian Pablo Neruda.
Më parë, më ishte dhene te shihja dy filma te tij, “Tony Manero” (2008) dhe “No” (2012) per te cilet paskam harruar te shkruaj diçka.
Ajo qe kisha vene ré tek ta ishte nje fare ekspresionizmi nga ana regjizoriale: ashtu sikurse në pikture (per shembull, tek “Klithma” e Edward Munch), edhe në kinema (per shembull tek “Sunrise” e Murnau), karakteristika kryesore e ekspresionizmit eshte deformimi i linjave dhe i ngjyrave, me qellim te nje afirmimi te ‘ekzagjeruar‘ (por te qellimshem!) te ndjenjave te artistit (respektivisht te piktorit ose regjizorit). Sa per ilustrim, me erdhi ne mend jo vetem “Sunrise” por edhe filma te tjere si “Kill Bill”, “Crash”, “The night of the hunter” etj etj, shembuj tipike te ekspresionizmit ne kinema.
Në te njejtat ujra jemi edhe tek dy filmat e rinj te Pablo Larrin. Por rezultati kesaj here eshte edhe me i mire se ne filmat e meparshem te regjizorit: te dy jane gati-gati kryevepra!
“Jackie” rrefen vetem 3 dite nga jeta e Jacqueline Kenedy, gruas se John Kenedit te famshem. Behet fjale per ditet midis vrasjes se presidentit amerikan (22 nentor 1963) dhe dites se ceremonise funerale (25 nentor). Vetem kaq.
Filmi (1 ore e 40 minuta) ndertohet mbi bazen e nje interviste qe Jackie, nje jave pas ceremonise mortore, i jep gazetarit te revistes “LIFE” ne rezidencen e saj ne Georgetown, lagje pasanikësh ne Washington. Montazhi (nga më të bukurit qe me eshte dhene te shoh ne kinema keto vitet e fundit!), ne formen e nje kaleodoskopi (nje arsye më teper per te menduar se regjizori eshte ekspresionist i shkelqyer!) i jep filmit mundesine filmit qe, edhe pse ne qender ka thjesht nje grua vanitoze, ose me sakt, nje portmontò (Jackie Kenedy nuk eshte veçse nje portmontò e bukur ku mund te varesh nje seri kostumesh te bukura Chanel), të shfaqe nje pjese te historise (dmth edhe te mitologjise) se SHBA-ve pikerisht nepermjet menyres se si çifti Kenedy i ishte pershtatur Shtepise se Bardhe.
Pra, më teper se portreti i nje gruaje (fundja, çdonjëri prej prej nesh do kishte te drejten ti dedikohej nje film, apo jo? qofte ky (ose kjo) nje vanitoz i pakorigjueshem), “Jackie” eshte regjistrimi i jetes se nje gruaje ne Historine e nje vendi, nepermjet legjendes se mbretit dhe mbretereshes Camelot (por per kete duhet pare filmi).
Si tha Jackie ne fund te intervistes se saj, dmth dhe ne fund fare te filmit? “Pa dyshim qe do kete te tjere presidentë te medhej, por kurre nuk do kete më nje tjeter Camelot!”.
9.9
trailer:
https://www.youtube.com/watch?v=pZTXv5NpgaI
——————————————————————————————————
“Neruda”, film kilian me regji te Pablo Larrin
Filmi tjeter i regjizorit kilian rrefen nje fragment te shkurter te jetes se nje tjeter Pabloje: ate te poetit kombetar kilian Pablo Neruda. Jemi ne 1949, Lufta e Dyte boterore sapo ka mbaruar dhe ajo e Ftohta sapo ka filluar. Senatori komunist Pablo Neruda kritikon hapur qeverine-qelbësire te djathte kiliane dhe Videlën, presidentin krye-qelbesirë te asaj kohe (më vonë, deri dhe mbeshtetes i Pinoçetit!) i cili urdheron shkarkimin e senatorit ne fjalë dhe ngarkon inspektorin e policise Óscar Peluchonneau per arrestimin e Nerudes.
Ky i fundit dhe gruaja e tij (piktorja Delia del Carril) perpiqen te arratisen nga Kili, gjithe duke luajtur si macja me miun me inspektorin e policise (luajtur nga Gael Garcia Bernal). Në kete “lojë”, poeti-senator gjen rastin te frymezohet artistikisht duke u kthyer sa në simbol te lirise, aq edhe në legjende letrare. E gjitha kjo me nota humori e sarkazme, sikurse vete personazhi i Nerudes.
Nje film i tille, per nje personazh si ai i Pablo Nerudes nuk mund te ishte i mirë veçse duke qene 3 here “po” (siç do thoshte Godard) : poetik, politik dhe policesk. Bast plotesisht i fituar!
Konkretisht: pjesa e pare e filmit merret vetem me poetin. Kili i atyre viteve eshte fort i tronditur nga lufta e klasave dhe ndjehet dukshem fashistizimi i vendit: sindikatat dhe organizmat politike mbyllen njera pas tjetres, militantet ndiqen e internohen ne kampe perqendrimi etj etj. Nga ana tjeter, shtepia e Nerudes vazhdon te jete nje oaz poetik, ekscentrik e kozmopolit i elites kiliane (mbremje e festa ekstravagante, koncerte “à la parisienne” etj etj). Poeti, tashme me famë boterore, por njekohesisht edhe Senator komunist, eshte mbrojtes i flakte i punetorise. Por si shpjegohet qe dikush qe eshte ne kerkim te se Bukures, qe ne jeten e perditshme eshte më komod me borgjezine e larte se sa me popullin e thjeshte, eshte edhe mbrojtes i flakte i se Drejtes sociale, dmth i proletareve? Dhe mbi te gjitha: si arrin nje film i mire ti trajtoje tema te tilla? (dhe jo ti marrë si te mireqena, siç bejne zakonisht filmat e keqij, qofte ata te Kinostudios, qofte ata te Hollywoodit).
Zgjidhja:
Ne vend qe te ’sqarojë’ problemin kompleks midis se Bukures (poeti) dhe Drejtesise sociale (komunisti), regjizori i ka shtuar nje dimension te trete filmit: hetimin policor. Ose thene ndryshe: “fiksionin” brenda fiksionit (nje inspektor i ri policie qe perndjek nje poet/senator me fame boterore!), gjithe duke i mbetur besnik biografise (Neruda ishte fans i thekur i romaneve policore!). Shume shpejt, në film, arrijme te kuptojme qe, ne fakt, inspektori i policise nuk eshte veçse nje far alteregoje i Nerudes: edhe ai, eshte bir punetori (biles e jema, ka qene nje ish-prostitute!). I bie qe Neruda dhe inspektori jane dy jete te ndryshme te te njejtit person!
Po çfare i mban bashke keto 3 elemente ne nje film te vetem? Pa dyshim, zeri i poetit (duhet pare filmi). Zeri i poetit (ne sensin fizik te fjales) eshte ai qe i jep forme politikés (gjësë politike), poetikës (poemave te Nerudes) dhe policores (zeri i inspektorit - alteregos se tij).
9.5
trailer:
(ajo eshte skene antologjie)