ishulli Santorini, Greqi
Teksti është avulli alkoolik, konteksti është bërsia; po vera ç’është? - i Modhi
Bota përbëhet nga esencat dhe format materiale që në realitet ekzistojne gjithnjë bashkë të ndërlidhura në formën e qenies, e cila është bipolare, dikotimike, yin-yang. Ta do mendja që të kuptohet bota dhe gjërat, të përbëra nga esenca dhe forma (ose shpirti dhe trupi, ose teksti dhe konteksti, noumeni dhe fenomeni), këto duhen konsideruar dhe vëzhguar gjithnjë bashkë, e më pas natyrshëm kuptuar. Gjërat ndahen artificialisht sepse nuk mund të përshkruhen dhe analizohen pa i ndarë dhe pa i reduktuar, shkenca nuk mund të ekzistojë veçse si metodë reduktimi, prandaj ajo e vëzhgon botën e ndarë në degë dhe nën degë të specializuara që studjojnë vetëm fenomenin.
Pra është budallallëk ankesa olistike e modës new-age (me origjinë kritikën që Gëtja i bënte Njutonit) që shkenca redukton deri në absurd dhe specializon deri në hapërdarje kaotike. Në fakt është misioni i shkencës që ta bëjë këtë hapërdare analitike reduktuese, me qëllim që, filosofia më pas të bëjë sintezën olistike përqendruese hierarkike (paraqitjen e së tërës, fenomen plus noumen, Njuton plus Gëte) mbështetur mbi të dhënat shkencore. Gjërat dhe bota nuk mund të kuptohen veçse të bashkuara, shkenca që studjon veçan fenomenin rezulton natyrshëm absurde, gjithashtu panatyrshëm absurde rezulton filozofia nëse punon për hesap të vet si mendim puro që studjon veçan noumenin, filozofi për filozofi, mendim për mendim si mendim i lindur nga mendimi; mendimi pjell mendimin, noumeni pjell noumenin, libri pjell librin (interteksti), vetëm filozofin që grin sallatë mbi nocione dhe ide abstrakte, nuk e pjell filozofi: Shopenauri apo Niçja, por e pjell nëna dhe mëmëdheu i tij (në bashkëpunim me babën dhe atdheun e tij).
Ndërlidhja midis mendjes dhe trupit (noumenit dhe fenomenit) përbën shëmbullin më të mirë që ilustron shkëlqyeshëm sa më sipër. Nga pikpamja e shkencës ne rezultojmë një grumbull absurd fenomenesh, mishi dhe kockash, ose kimikatesh, ose atomesh dhe molekulash, etj etj, deri së fundmi në epokën digjitale zbulohet shkencërisht që ne jemi një grumbull informacioni. Në këtë rast të fundit absurdi i shkencës i afrohet asimptotikisht (pa e takuar kurrë) absurdit filozofik të filozofisë deri në identifikim: ne jemi një grumbull idesh, parimesh, mendimesh, ndjenjash, noumenesh. Me fjalë të tjera njeriu rezulton një absurd në katror, pra është turp të jesh njeri, një qen rrugësh ka më tepër dinjitet. Thënë më saktë: është turp të jesh intelektual, dmth shkencëtar dhe filozof, që shpjegon shkencërisht dhe filozofikisht botën dhe njeriun.
Historia providenciale e kulturës ka për qëllim që t’i rikthejë njeriut dinjitetin e humbur në origjinë (Rënia zanafillore), ose më saktë të ndërgjegjsojë dhe stimulojë njeriun në mënyrë që ai vetë të rifitojë dinjitetin origjinal; rënia e njeriut nuk është gjë tjetër veçse ndarje deri në absurditet midis esencës dhe formës, yin-it dhe yang-ut, mendjes dhe trupit, mashkullit dhe femrës, Krijuesit të Krijimit dhe krijesës etj etj, varg të gjitha dikotimitë dhe bipolaritetet e mundëshme (ndër to edhe dikotimia e sapo trajtuar filozofi-shkencë, noumen-fenomen).
Në shkrimet në vazhdim do ja mundoj të shpjegoj rrugtimin e historisë providenciale në fushën e artit, përqendruar kryesisht në specialitetin e pikturës, ku ilustrimi bëhet kollaj dhe i menjëhershëm me një kuadër që shihet në çast dhe vlen më tepër se 1000 fjalë, ndërsa një roman apo libër duhet kohë për ta lexuar. Do ketë edhe shëmbuj nga disiplina të tjera artistike si material mbushës dhe plotsues, por, ç’është më e rëndësishme, për të treguar se kudo në çdo fushë haset i njëjti mekanizëm fenomen-noumen në veprim që çon historinë përpara. Edhe pse historia duket e ngecur në baltë, ka akoma shpresë edhe në gjëndjen më pa shpresë, madje, sipas logjikës providenciale: në gjëndjen më pa shpresë ka shpresë:
Aty ku rreziku gjallon, hedh shtat edhe çfarë shpëton - Hölderlin
qyteti Chefchaouen, Marok
Fund i Pjesës Parë
