Tonio Kröger i Thomas Mann është një roman i shkurtër protagonisti i të cilit ka veçori të përbashkëta me vetë autorin që përpëlitet në antinominë midis origjinës së tij borgjeze dhe prirjes artistike. Protagonisti, një alter ego e Man, përjeton një dikotomi, një natyrë të dyfishtë me origjinë konfliktin e ndeshur rëndom në çdo familje midis prindërve. Në rastin e Tonio Kröger (njëlloj si Man) i ati, borgjez i nderuar, nordik puritan, funksionar i rëndësishëm publik, do ta orientojë drejt rigorozitetit formal të konvencioneve të kohës; ndërsa nëna, me origjinë katolike jugore, me karakter pasionant dhe intolerante ndaj imponimeve, do ta shtyjë drejt kritikë analitike kundër borgjezisë, bashkëngjitur përkushtimit ndaj artit.
Romani përfundon me këtë letër të protagonistit që nxjerr në pah thelbin e konfliktit që vuan arti dhe artisti modern, në këtë rast zgjidhur në mënyrë joartistike, për të mos thënë mikroborgjeze.
Kapitull IX
Tonio Kröger ndodhej në veri dhe i shkroi Lisaveta Ivanovnës, një shoqe të tij, siç i kishte premtuar.
E dashur Lisaveta atje në Arkadia ku do të kthehem së shpejti, shkroi ai. Ja pra një lloj letre, por do të zhgënjeheni, sepse kam ndërmend ta mbaj paksa në të përgjithshme. Jo se nuk kam çfarë të tregoj, jo se nuk e kam jetuar atë apo këtë përvojë në mënyrën time. Madje në shtëpi, në vendlindjen time, kanë kërkuar të më arrestojnë … Por këtë do ta rrëfej gojarisht. Ka ditë që tani preferoj të them, ndonjëherë, më mirë diçka të përgjithshme, sesa të rrëfej ngjarje. Lisaveta, a të kujtohet akoma që një ditë më quajte borgjez, borgjez humbameno? Ju më quajtët kështu në një kohë kur unë, i shtyrë nga rrëfime të tjera që më parë i kisha lejuar vetes të më shpëtonin, të rrëfeva edhe dashurinë time për atë që unë e quaj “jetë”; dhe pyes veten nëse ju dinit të kuptonit, nëse dinit që borgjezllëku im dhe dashuria ime për “jetën” janë e njëjta gjë. Ky udhëtim më dha mundësinë të reflektoja për këtë … Babai im, ju e dini, kishte një karakter nordik: soditës, të thellë, korrekt meqë puritan dhe të prirur për melankoli; nëna ime ishte me gjak ekzotik të papërcaktuar, e bukur, sensuale, naive, neglizhente dhe në të njëjtën kohë pasionante, me një shpërfillje impulsive. Padyshim, sigurisht, kjo ishte një përzierje, plot mundësi të jashtëzakonshme … dhe rreziqe të jashtëzakonshme. Dhe ja rezultati: një borgjez i përhumbur në art, një i shthurrur, nostalgjik për edukimin e mirë marrë në rini, një artist me ndërgjegje të fëlliqur. Meqë është ndërgjegjja ime borgjeze që më bën të vë re, në të gjithë vokacionin artistik, në të gjithë jashtëzakonshmërinë dhe në gjithë mjeshtërinë, diçka thellësisht të paqartë, thellësisht famëkeqe, thellësisht të dyshimtë, që më mbush me dobësi dashurore për të thjeshtën, të sinqertën dhe të këndshme-normalen, antigjenialen dhe të hijëshmen. Ndodhem në mes dy botëve, në asnjërën nuk gjëndem në shtëpi dhe për këtë shkak jam paksa në vështirësi. Ju artistët më quani borgjez, dhe borgjezët duan të më arrestojnë … nuk e di se cila nga këto dy gjëra më dëshpëron më shumë. Borgjezët janë budallenj; ju adhuruesit e bukurisë, nga ana tjetër, ju që më quani flegmatik dhe pa ambicie, duhet të mendoni se ekziston një vokacion artistik aq i thelle - që në fillesë dhe sipas fatit - sa nuk mund të gjendet ambicie më e ëmbël e më delikate se ajo për kënaqësitë e mediokritetit. Unë i admiroj tipat krenarë dhe të ftohtë që shkojnë në kërkim të aventurave në rrugën e bukurisë madhështore e djallëzore dhe përçmojnë njeriun … por nuk i kam zili. Nëse ka diçka që nga një letrar mund të sajohet një poet, kjo është dashuria ime borgjeze për gjërat njerëzore, të gjalla dhe mediokre. E gjithë ngrohtësia, e gjithë mirësia, e gjithë gjallëria burojnë nga kjo dashuri, dhe jam pothuajse i bindur se është e njëjta për të cilën është shkruar se mund të flasë me një gjuhë njerëzore dhe engjëllore, pa qenë megjithatë veçse një bronz kumbues apo një zile tingëlluese. Ajo që kam bërë nuk është asgjë, jo shumë, pothuajse asgjë. Do të bëj diçka më të mirë, Lisaveta … është një premtim. Ndërsa shkruaj mugëllima e detit arrin deri këtu tek unë, dhe mbyll sytë. Zhbiroj në një botë embrionale dhe skematike që duhet renditur dhe formatuar, zhbiroj në një tufë hijesh figurash njerëzore, që më bëjnë shenjë t’i magjeps dhe t’i shpëtoj: disa tragjike, disa qesharake dhe disa që janë njëra dhe tjetra në të njëjtën kohë … dhe këto i kam shumë për zemër. Por dashuria ime më e thellë dhe më sekrete është për flokëverdhët, për ata me sy blu, për të lumturit safi, për fatlumët, për të dëshiruarit dhe mediokrit. Mos e fajëso këtë dashuri Lisaveta; është e mirëbërse dhe e frytshme. Është e bërë nga dëshira, dhe nga zilia melankolike, me pak përbuzje dhe nga një lumturi e madhe e dëlirë.
Fund
