Tragjikja është komike - Becket.
Gazetari shkencor John Horgan paraqet në librin e tij Fundi i shkencës (1996) disa ide të huazuara prej kritikës letrare. Ideja e tij “shkencë ironike” (shkenca e sotme) prejardhet nga ideja e “poetittekst i theksuar ironik” të trajtuar në librin Ankthi i inflacionit të kritikut letrar Harold Bloom, sipas të cilit shkrimtarët modernë përpiqen më kot në një luftë edipike për të mposhtur etërit e tyre: Shekspirin, Danten dhe mjeshtrit e tjerë klasikë. Nuk ka asnjë shkrimtar modern që mendon se mund t’i shtojë diçka Shekspirit, apo Dantes, që të mund të prekë ose të kapërcejë majat e paarritshme të veprave të tyre. Çdo gjë domethënëse që mund të thuhet ose të shkruhet, tashmë është thënë ose shkruar. Për këtë arsye midis shkrimtarëve modernë ekziston një ndjenjë shqetësuese pafuqie që i shndërron në figura tragjike (e madje edhe komike siç shpjegohet më poshtë); ata janë të vonuar që jetojnë në një epokë të vonuar, pikërisht në epokën postmoderne. Artistët postmodernë nuk kanë mundësi zgjedhjeje tjetër veçse të imitojnë baballarët e tyre klasikë, duke i rivizituar, duke ricikluar artin klasik me pak a më shumë mjeshtëri dhe me variacione të vazhdueshme, duke përzier zhanre, duke i dekontekstualizuar mjeshtrat klasikë dhe ambjentuar në të tashmen, duke i desakralizuar dhe i parodizuar.
Postmodernja është parodi e klasikes. Vepra e artit, si vetë jeta, është tragjikomike, në një ekuilibër bipolar asimetrik midis tragjikes dhe komikes: klasikët theksonin tragjiken, postmodernët theksojnë komiken. Ky fenomen nuk është i ri, shfaqet gjithnjë në kohë krize. Kur krishterimi filloi të mos ishte më bindës, u shfaqën gnostikët të cilët parodizuan historinë ungjillore, duke e shtrembëruar. Në disa tekste gnostike, Jezui qesh ndërsa po e martirizojnë në kryq.
Në një farë mënyre saktë të njëjtën gjë si artistët bëjnë edhe shkencëtarët modernë të ndarë në dy kategori. Shumica e shkencëtarëve pranojnë pamundësinë për të kapërcyer “praninë e rëndë të një tradite që është bërë shumë e pasur për të pasur nevojë për kontribute të mëtejshme” (Harold Bloom). Ata përpiqen t’i zgjidhin problemet vetëm në shërbim të paradigmës zyrtare, mjaftohen të plotësojnë në detaje teoritë e mëdha të krijuara nga paraardhësit e tyre ose t’i zbatojnë ato njohuri për qëllime praktike, gjë që në të vërtetë është mision i inxhinierëve dhe teknologëve. Në analizë të fundit ata përsosin traditën. Të tjerët, një pakicë, të ashtuquajturit “poetë të fortë” sipas Bloom, reagojnë si “rebelë të thjeshtë, përmbysës fëmijnorë të kategorive morale konvencionale”. Tepër ambiciozë dhe me tepër shpirt krijues për t’u kënaqur me përpilimin e detajeve ose zhvillimin e aplikimeve praktike, ata përpiqen të kapërcejnë urtësinë e trashëguar prej baballarëve mjeshtërorë (Njuton, Darvin, Ajnshtajn etj), të përshpejtojnë revolucionet e dijes, duke bërë shkencë në modalitet spekulativ dhe jo empirik. Këtë lloj shkence Horgan e quan “shkencë ironike”, duke huazuar termin “poet ironik” të Bloom-it. Shkencë ironike tipike është teoria e stringave, e cila është e pamundur të verifikohet në mënyrë empirike.
Vetkuptohet që teza e Horganit është jasht mase e kundështuar. Nuk hyj në debatin e zakonshëm pro dhe kundër: mes dy gjysmë të vërtetave që ndeshen krijohet një falsitet i tërë, në të vërtetë një falsitet e gjysmë, prandaj gënjeshtra kulturore mufatet gjithnjë e më tepër me kalimin e kohës duke krijuar ortekun shkatërrimtar të kohës historike si rritje e përshpejtuar e entropisë (shembulli më i shkëlqyer: e majta dhe e djathta në politikë). Por është e pamundur të mos vihet re kudo në kulturë klima terminale e fundit dhe vdekjes: fundi i historisë, fundi i filozofisë, vdekja e artit, vdekja e Zotit dhe e fesë, etj. Tani së fundi edhe vdekja e shkencës, disiplinë e bazuar në prova empirike, që dukej unike dhe e pavdekshme.
(*) varg i një vjershe të Hölderlin
Fund i pjesës parë