Një sallë e Sorbonës, në Paris. Jasht një janar i ngrohtë. Brenda fillon dita e parë e mësimit për vitin 1989. Në katedër është profesor Pierre Chaunu, një autoritet në historinë moderne, anëtar i Institut de France, me rreth gjashtëdhjetë tituj shkencorë në veprimtari.
Ja nisi me sarkazëm: "Pra, kjo është dita e parë e mësimi për vitin: ju e dini besoj që në vitin 89 rastis një numër i madh jubilesh të rëndësishëm. Dhe shtjellon një varg ngjarjesh historike, shkencore, ekonomike, por asnjë fjalë në lidhje me Memorialin e Madh që ndez Francën për tetë vjet rresht: “Mos kam harruar ndonjë gjë?” - pyet me tallje profesor Chaunu - “Jo, nuk besoj se ka ndonjë gjë tjetër të rëndësishme për të kujtuar”. Profesori ka qenë Festëprishësi i Madh i dyqindvjetorit të Revolucionit. Brilliant, therës, i mirëpërgatitur, sapo ka botuar një libër flakvënës, La Revolution declassée, ku bën përshesh mitin e Revolucionit të vitit 1789 dhe sidomos konformizmin e intelektualëve oborrtarë dhe retorikën e regjimit të këtij dyqind vjetori. Vetë kundërshtarët e tij nuk guxojnë ta sfidojnë, madje edhe Max Gallo, kundër dëshirës së tij, e quajti “një historian i shkëlqyer”. Dhe është praktikisht i paprekshëm, duke mos qenë as katolik, as reaksionar (në të vërtetë është protestant dhe liberal). Ekziston një traditë e gjatë liberale e kritikës të ashpër të Revolucionit, e cila në fakt fillon në fund të shekullit të tetëmbëdhjetë me anglezin Edmund Burke. Por Chaunu ka shkuar më tej. Ka udhëhequr hulumtimin e disa historianëve të rinj dhe të shkëlqyer francezë midis dokumentesh dhe dosjesh të mbuluara nga historia zyrtare, dhe në këtë mënyrë kanë dalë në mejdan libra eksplozivë, tronditës, të ngjashëm si me librin e Reynald Secher për genocidin në Vandea.
Takojmë Chaunun në shtëpinë e tij në Caen.
Profesor, libri yt doli në Francë në muajin mars, e për disa vite rresht jeni rebeluar kundër korit të intelektualëve dhe urdhrave të pushtetit politik, duke vënë në pikëpyetje legjitimitetin e këtyre festimeve. Përse?
- Kjo është një maskaradë e pahijshme, një operacion politik që shfrytzon budallallëqet që shkollat publike mësojnë për Revolucionin. Mendo trapllëkun e Ministrit të Kulturës Lang: “1789 shënon kalimin nga errësira në dritë”. Por çfarë drite? Ne po përkujtojmë revolucionin e mashtrimeve, vjedhjes dhe krimit. Por e shoh veçanërisht tronditëse që në prag të vitit 1992, edhe pjesa tjetër e Evropës feston një periudhë ku ne jemi sjellë si agresorë ndaj të gjithë fqinjëve tanë, duke plaçkitur gjysmën e Evropës dhe duke shkaktuar miliona të vdekuar. Çfarë ka për të festuar këtu? Megjithatë në Francë kemi çdo ditë nga një festë: 3 prill, 5-së, 10-të. Është groteske.
Por gjithsesi ishte një ngjarje që ndryshoi historinë.
- Natyrisht, si murtaja e zezë e vitit 1348, por askush nuk e feston. Pyeta një gazetar gjerman: përse nuk e keni festuar ju gjermanët lindjen e Hitlerit? Hovi prej karrige. Por a nuk është e njëjta gjë?
Thoni të vërtetën, jeni reaksionar. A jeni kundër modernizmit?
- Unë jam liberal, me një simpati të caktuar për iluminimin gjerman dhe anglez. Por kjo është gënjeshtra madhore që duket e pamundur për tu çrrënjosur: ju jeni kundër Revolucionit, atëherë ju jeni kundër modernitetit, je për fenerin me vajguri dhe karrocën me kuaj. Përkundrazi. Unë jam kundër Revolucionit Francez pikërisht për shkak se jam për modernizmin, për penicilinën, për vaksinën e lisë. Pse nuk e festojmë Jenner, i cili, nga 1700 deri sot, ka shpëtuar më shumë se një miliardë jetë me zbulimin e tij? Ky është përparim. Eshtë Revolucioni që ka bllokuar rrugën e modernitetit; në pak vite shkatërroi një pjesë të madhe të asaj që ishte realizuar për një mijë vjet. Dhe Franca, e cila deri në vitin 1788 ishte në vendin e parë në Evropë, që prej kohës së Revolucioni nuk është ngritur kurrë më.
Por a mund ta provoni?
- Shiko, rreth tridhjetë vjet më parë kam dhënë kontributin tim për të themeluar historinë sasiore ekonomike, dhe sot, me modele ekonometrike, çdokush mund të arrijnë në këto përfundime. Janë fakte dhe shifra. Të gjitha kurbat e rritjes së vendit tim ndalen në kohë të Revolucionit. Franca ishte një vend me 28 milionë banorë, më i zhvilluari, krijues, me nivel të lartë, me një trend prej rekordmeni: Revolucioni, së bashku me shkatërrimin e aparatit prodhues, ka shkatuar një humnerë me dy milionë të vdekur, një kolaps brezash që ka shoqëruar kolapsin ekonomik. Prodhimi mesatar për frymë: Franca dhe Anglia, dy vendet më të zhvilluara të botës, kishin respektivisht, në vitin 1780, një indeks 110 dhe 100. E pra në vitin 1815 Franca kishte rënë në 60, nga 100 e Anglisë, e cila që nga ky vit nuk ka patur më konkurrentë. Ky ka qenë çmimi i Revolucionit.
Jepni të paktën një arsye.
- Përreth vitit 1793 - dhe për një dekadë - Franca ka filluar të jetojë me 78% të taksimit mbi kapitalin dhe 22% mbi taksat dhe të ardhurat, të cilat nuk riinvestoheshin, por konsumoheshin, digjeshin dhe vidheshin për të pasuruar Nomenklaturën. Kjo ishte një vjedhje e llahtarshme, një varfërim historik. Kur Chateaubriand u kthye në Francë, në vitin 1800, pati një intuitë iluminuese: “Është e çuditshme, që nga koha kur kam lënë vëndin, nuk janë lyer kanatet dhe dyert.” Kur dritaret janë të palyera dhe WC nuk funksionojnë më, mund të jeni i sigurt se ka pasur një revolucion.
Por sidoqoftë Revolucioni ka shpalosur mendimin njerëzor.
- O zot i madh! Por ishte një shkatërrim kolosal i inteligjencës dhe pasurisë. Nëse i pret kokën Lavoisier - themeluesit të kimisë moderne - në moshën 37 vjeç, kostoja për njerëzimin është e madhe. Shumëzo këtë rast për njëqind. Si përfundoi e gjithë elita shkencore dhe intelektuale? Ata që nuk emigruan, u masakruan. Një humbje e stërmadhe. Kjo quhet fitore e qytetërimit? 43% e francezëve, në vitin 1788, dinin të nënshkruanin, dinin të shkruanin. Pas Revolucionit përqindja bie në 39%, për shkak se i’u morrën pronat Kishës (e cila për shekuj kishte mësuar njerëzit), të cilat i’u shpërndarë Nomenklaturës.
Dhe kishat u shndërruan në stalla derrash dhe thesaret e artit u shkatërruan.
- E vërtetë: bënë copë-copë statujat e Notre Dame, shkatërruan Cluny, dhe shumicën e kishave romane dhe gotike … Përsëris: vjedhja, mashtrimi dhe krimi, kjo është trilogjia e vërtetë e Revolucionit, i cili i vuri zjarrin Evropës. Francezët janë të bindur se demokracia ka lindur në vitin 1789, dhe se njerëzimi ka imituar ata. Kjo është çmenduri! Në fakt, i vetmi revolucion për tu festuar do të ishte ai anglez i vitit 1668: nga doli edhe sistemi përfaqësues dhe qeveria parlamentare, shteti liberal që imiton gjithë Evropa.
vijon
) qe ndikon kontinentin, Francen dhe Gjermanine, dmth elemenin toke qe eshte element i fiksuar, i palevizshe, tiranik, mashkullor. Gjithnje ne histori ky ka qene ndikimi i Anglise, edhe sot, megjithse ka kohe qe edhe Anglia eshte pjerdhur.
nuk kam takuar akoma asnje revolucionar te padeziluzionuar, njesoj si Fureti i xixes), demostratat, brohoritjet ne stadium per pardesyte e bardha etj. Nuk i thashe asgje, por si duket e kisha ne turi bezdine nga deziluzioni i revolucionarit - qe i ngjan shume diziluzionit te vashezave te njoma qe dashurohen, bejne ashtu me alabakun, dmth bejne qef sa zhdepen, pastaj mbeten te deziluzionuara mbasi mbeten me barre - e prandaj tha ne fund te muhabetit:
