Ushtari Agolli

Megjithëse D. Agolli shkoi dhe vate, ishte tashmë fantazma e tij që uzurpoi vëmendjen e përgjithshme për ditë të tëra. Një debat i tërë u zhvillua në media dhe në rrjetat sociale që synonte të zbulonte se në ç’krah anon kandari mortor - kush peshon më shumë, njeriu i letrave apo njeriu publik? në rastin tonë, shkrimtari Agolli apo komunisti Agolli?

Dikush vuri re se në të përditshmen e një epoke tjetër - atë të krijimtarisë së begatë agolliane, nuk kish vend për mëdyzje të tilla. Nga momenti kur çdo vepër letrare duhej të dilte nga kallëpi i “realizmit socialist” - doktrina zyrtare e rregjimit totalitar në fushën e artit dhe të kulturës, të “pabindurit” apo të “panënshtruarit” duhet të heshtnin. Me fjalë të tjera, dilema e brendshme e krijuesit që e shtynte t’i bënte pyetje vehtes: “art për art” apo “art për politikë”? shfaqej në mos absurde të paktën joprodhuese. Nuk mund të mos i japim të drejtë: gjatë gjithë kohës, imazhi mbetës i Dritëroit shfaqet konform me metaforën proverbiale staliniane të “inxhinierit të shpirtrave” paçka se ende dyshohet në se ka qenë një i tillë “inteligjent”… ndërkohë që ndonjë tjetër konsiderohet “disident”!

Sidoqoftë, kjo mënyrë vështrimi nuk pengon kqyrjen e një aspekti tjetër të personalitetit të shkrimtarit: zgjidhjen e tij personale të dilemës të ashtuquajtur “të ushtarit” - mes betimit të zëshëm ndaj idealit dhe thirrjes së pazëshme të ndërgjegjes. Me fjalë të tjera, deri ku shkon bindja klasore ndaj një rregjimi që të ka dhënë gjithçka (nxjerrjen nga balta e Menkulasit, formimin e shkrimtarit-gazetar në Leningrad, statusin shoqëror të gazetarit në “Zeri i Popullit”, famën publike si Kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve, pozitën politike të deputetit…) ndërkohë që me sytë e tu sheh përditë se ky rregjim është kriminal (ndrydhja e lirisë të të shprehurit, asgjësimi fizik i kundërshtarëve politikë, varfërimi material dhe mendor i popullit)?

Në mungesë të rrëfimit të sinqertë të të ndjerit, më duhet t’i besoj Graham Greene, i cili diku në librin e tij “Ministry of fear” shprehet si më poshtë:

“… Në vend të jesh i vetëm, gjallesë e harruar në një qoshe, a nuk ja vlen më mirë t’i bashkëngjitesh krimeve të atyre që i adhuron, të ndash urrejtjet e tyre sikundër dhe pasionet dhe t’i ndjekësh ata deri në vdekje?”

Po I ben nje analiz Agollit si ushtar “besnik I diktatures” sikur ai kishte lindur ne France dhe jo ne Shqiperine pas Otomane me nje popullsi 90 % analfabete ne te vertet e ke gabim nese e vlerson Driteroin si ushtar …si do qe te shkruhet per Driteroin si ushtar apo si komandant I regjimit socialist komunist veprat e tija letrare do te lexohen edhe per nje 50.vjecar gjithmone nese shoqeria shqiptare do te perparoje me shume fushen e letrave gjasat jane qe injoranca dhe paaftesia intelktuale ne kohe dhe rrethana te caktuara eshte ne rritje keshtu edhe analizat kunder . . me ushtar dhe kriminel ne adres te shkrimtarit do jene shume te varfera dhe aspak reale ne konceptin e kohes dhe nivelit te zhvillimit qe shqiptaret trashguan nga perandoria Osmane

2 Likes

Shprehja “Agolli, ushtari besnik i diktaturës” është tëndja dhe jo e imja. Për mua ai ishte vertet “ushtar” që i qëndroi besnik betimit ndaj idealit dhe që shpërfilli zërin e ndërgjegjes njerëzore.
Sidoqoftë, ka edhe një mënyrë tjetër kqyrjeje - e propozuar nga plot të tjerë, që e bën Agollin “gjeneral” - cerber i letërsisë shqiptare socrealiste.
Sa për atë “nivelin e zhvillimit post-otoman” të vendit, me 90% analfabetë e më-the-të-thashë, të mos harrojmë se po ai truall nxorri edhe të tjerë poetë apo shkrimtarë që preferuan më mirë të thyenin pendën se sa të shëndrroheshin në ushtarë, kolonelë apo gjeneralë të rregjimit. Jo më larg se Menkulasi i Dritëroit gjendet edhe Pogradeci i Gushos…,

3 Likes

I gjithe problemi, si edhe te gjithe problemet, reduktohet ne konflikt midis dy entitetesh (prej meje pagezuar dyfelor), pra midis dy felesh, shprehur per teje tekstualisht “njeriu i letrave apo njeriu publik? në rastin tonë, shkrimtari Agolli apo komunisti Agolli?”. Ardian Vehbiu ne blog te tij i emerton felet ne rastin Agolli, midis vepres dhe autorit. Pavarsisht kendveshtrimeve, ne esence eshte e njejta gje, e sigurte qe jane dy fele, gjithashtu e sigurte qe dy felet jane ne konflikt. Duket jo shume e sigurte, por eshte vetem ne pamje, sepse ne fakt eshte e sigurte qe te gjithe zgjedhin, njeren fele, ose tjetren fele. Edhe kur paraqesin nje lemsh midis dy feleve, edhe ashtu, edhe keshtu, ne fakt nuhatet zgjedhja, te pakten si prirje. E cila zgjedhje rezulton edhe zgjedhje politike.

Po fatkeqsisht zgjedhja nuk eshte zgjidhja (e problemit).

Problemi vuan edhe nga nje e keqe e madhe, dhe shume me e madhe. E kam theksuar shpesh here qe pothuajse te gjitha deshmite, dhe per pasoje gjykimet, per ate bote behen jasht kontekstit te kohes. Kjo sepse kujtesa nuk eshte proçes mekanik, eshte emocional dhe i interesuar, plus futet problemi moral, ndjenja e fajit etj. Perveç kesaj proçesi eshte dyfelor: kujtese-harrese. Konkretisht atebote asnje disident, e kam fjalen per njerez te ditur dhe urte, jo per alabake do si do, nuk i kunderviheshin sistemit, as me mendim, me programin e partive te ngambrapa 90-tes (kjo jo vetem tek ne, por as ne Bashkimin Sovjetik). Disidentet kerkonin te ndryshonin sistemin nga brenda, jo te ndryshonin sistem.

Kjo per te thene ne rastin tone qe Driteroin nuk e ka vrare kurre ndergjegja qe i ka sherbyer nje sistemi, ideali dhe ideologjie qe e besonte 100%, perkundrazi e ka vrare ndergjegja qe njerez te hurit dhe te litarit ne fuqi (presupozuar qe ai ishte shenjtor, relativisht) nuk linin mundesi te realizimit te idealit, dhe me keq akoma, benin qe ai te dyshonte ne idealin e tij. Dmth ishte kush ishte, ai ka pasur nje dhimbje shume me te madhe se sa kujtojne llapaqenat e sotem qe komentojne pro ose kundra mbas pilafit duke ndjek moden demokratike: “thuj ndonje gje edhe ti, se te ka ardhe dita me pjerdh se pa pare dhe pa rrezik eshte”.

1 Like

Me librin “Shkelqimi dhe renia e shokut Zylo” , per mua, Driteroi e ka kaluar klasen. Pastaj seç thone te tjeret, jo-po vjersha per PPSH, jo-po kryetar i lidhjes se shkrimtarve, jo-po depudet, jo-po keshtu e ashtu, per mua jane pordhe me rigon.

“Shperfilli zerin e ndergjegjes njerezore” ku ishte kjo ndergjegje njerezore ? Sikur nuk shkon kjo "shperfilli zerin e ndergjegjes njerozore " me idealizmin qe kishte dhe I qendroi ushtar besnik si e quan ti , se pikerisht ai per ate besoi tek ndergjegja njerezore idealizmi per cfare shperfillje e ke fjalen se je ne contradict

shpërfillja - për të mos e quajtur thjesht ironi, shfaqet dukshëm nga momenti kur Partia e Punës, të cilës ai i shërbeu me besnikëri, shpallte publikisht “Njeriu është kapitali më i çmuar” ndërkohë që të dënuarit politikë - edhe ata njerëz, punonin si skllevër në shfrytëzimin e minierave apo në ndertimin e veprave industriale…

2 Likes

kriteri i vlerësimit është vënia e ndonjë tulle ,(apo jo), në murin e shqiptarizmit. në fushën e tyre,patjetër. ideologjitë e radhës janë kalimtare. dritëroi me sa duket ka vënë. kritikët e tij ose kanë qënë nga spiunat e frontit atëherë,ose jeniçerët e integrimit sot!

Driteroi ishte product I kohes e i ecosystemit Te shqiperise se asaj kohe.nga brezat e ardhshem do Te gjykohet si krijues i ndonje romani a vjershe qe ka per ti qendruar kohes e jo si komunist e ish kryetar i lidhjes ashtu si psh naim frasheri mbahet mend per vjershat e tij e jo si drejtor i drejtorise qe refuzonte dhenien e lejes se arsimit ne shqip ne MA e dovletit.kush nuk ka mekate tha i lumi jezu krisht le Te hedhe gurin i pari .jo Te gjithe e paten trimerine e S berishes i cili ne ate kohe ne kuvende e pllenume kundershtonte dulle djegesin haptazi sy per sy e flake per flake.

1 Like

Poeti i vërtetë është ai që i ndjen dhe i përjeton hallet e popullit të vet, jo ai që bëhet ortak me pushtetin, i kendon atij dhe trullos mendjet e njerëzve; jo ai që ndihmon atë në linçimin e poetëve që nuk i shërbejnë atij regjimi. Poetë të tillë janë bashkëpuntorë të regjimeve kriminale. Ky qe shkrimtari anetar I KQPPSH i veshur me pushtet Dritëro

Ti diskutimin e ke per PPSH apo Driteroin apo kur permend Driteroin ke parasysh PPSH dhe kur permend PPSH permend DRITEROIN ?! Ndaji pak se nuk jane e njeta gje DHE NUK ISHTE NE ATE NIVELIN E BESNIKUT USHTAR sic thua ti Ai i kishte dy pare mend dhe nuk e mban mend njeri si ushtar besnik ne vijen e pare te frontit, per te dukur ne syte e Komandantit Jo. Ai kryente disa funksione partiake ne fushen e letersise, dhe per kete ai ka bere nje kritike, nje ndarje , me sa di une normale ne kongresin e 10 te PPSH Ndersa kjo qe thua ti “Njeriu eshte kapital me i cmuar” eshte publikisht dhe aktualisht korrent edhe ne shoqerine kapitaliste , dhe jo me ne kohen e socializmit - pa njeriun nuk vihet asnje kapital, dhe asnje kapital nuk vihet pa njeriun, dhe sa per sklaverine qe punonin njerzit athere po aq punohet edhe sot ne kapitalizem , si sklever, me ore te gjata dhe me paga te ulta… ti duhet ta dish me mire ose ben sikur nuk e di, Ai kapital qe dilte nga minierat shkonte ne edukim falas, shkollim falas, shendetsi falas, shtepi falas, te pakten nuk shkonin per lesh, ne duart e vagabondeve politik te pative politike sic shkojne sot ! Po qe puntor sklav i punes je ! MU ME DUKET SE TI KEKRON QIQRA NE HELL DO ME PATJETER ti biesh Driteroit qe te bindesh lexuesin e ppu me patjeter se ai ishte ushtar besnik dhe jo shkrimtar i talentuar ku me letersine e tij shume vete gjenin nje frymezim njerezor dhe human !

Më vjen keq në se të zhgënjej Tirondon duke të thënë se më intereson fort pak talenti letrar i Agollit - paçka se jam në gjendje të shoh në të disa “grimca gjenie”. Si pasojë, identiteti i sugjeruar prej teje “Dritëro ≡ PPSH” apo e anasjellta, “PPSH ≡ Dritëro” është krejt i tepërt dhe abuziv.

Çka më intereson në të vërtetë është fati i artistit nën diktaturë, strategjia e tij e mbijetesës - prandaj edhe ato epitetet e mësipërme “inteligjent” apo “disident” - dhe më duket se Graham Green-i i mësipërm ka ditur fort mirë t’i propozojë një zgjidhje dilemës së brendshme.

Sa për më tej, të propozoj ta lexosh edhe një herë tekstin se kështu, ndoshta, do të gjesh edhe shpjegimin e termit “ushtar”.

1 Like

ja xixe e shef dhe vete, besoj se nuk do as men e as kalem qe te gjitha muhabetet rreth kesaj teme (dhe jo vetem te ngjashme dyfelore) rezultojne absurde, pirdh te pjerdhim pa arritur ne asnje vend. Per kete teme dhe çdo tjeter te jing-jang, edhe sikur te komentojne tere akademiket e botes me Sokratin dhe mbretin Solomon ne krye, muhabeti do jete absurd si rreth tryezes se çajit midis Leprit dhe Kapeleberesit te Marre tek Liza ne boten e çudirave ku pjesmarresit thonin marrzira dhe ndryshonin vazhdimisht karriget ku ishin ulur midis tyre.

Hiqeni prej prej menje, nuk mund te ndahen dy felet prej tyre, dy felet jane nje e tere qe kapet vetem nga nje pozicjon mbifelor. Çdo ndarje sjell konflikt, e ku ka konflikt nuk pipetin e verteta, dhe situata rezulton detyrimisht absurde, false, keqdashese. Çfardo qe te thush, sado antikomuniste, pa tjeter do te dale ndonje te te thote: “po ti qeke komunist mer jau, me i keq se Driteroi!”. Pa tjeter ndonje koleg i tavolines se çajit do t’i thote edhe ketij antikomunisti, me pertej çdo antikomunisti, se “edhe ti qeke komunist, dhe me keq se xixa mer jau!”

sa tani pashe me mire komentin e Tirondon qe qeka komunist me teper se mu qe demaskoj punen skllveruese dhe shfrytzimin kapitalist. Fraza e famshme me bold eshte tipike per metoden e krahasimit ne pergjithsi, dhe ne veçanti per krahasimin midis sistemit kapitalist dhe sistemit komunist, te cilin e ka bere edhe Tirondon.

`Your hair wants cutting,’ said the Hatter. He had been looking at Alice for some time with great curiosity, and this was his first speech.

You should learn not to make personal remarks,' Alice said with some severity;it’s very rude.’

The Hatter opened his eyes very wide on hearing this; but all he said was, `Why is a raven like a writing-desk?'

Come, we shall have some fun now!' thought Alice.I’m glad they’ve begun asking riddles.–I believe I can guess that,’ she added aloud.

`Do you mean that you think you can find out the answer to it?’ said the March Hare.

`Exactly so,’ said Alice.

`Then you should say what you mean,’ the March Hare went on.

I do,' Alice hastily replied;at least–at least I mean what I say–that’s the same thing, you know.’

Not the same thing a bit!' said the Hatter.You might just as well say that “I see what I eat” is the same thing as “I eat what I see”!’

Hatter engaging in rhetoric

You might just as well say,' added the March Hare,that “I like what I get” is the same thing as “I get what I like”!’

You might just as well say,' added the Dormouse, who seemed to be talking in his sleep,that “I breathe when I sleep” is the same thing as “I sleep when I breathe”!’

`It is the same thing with you,’ said the Hatter, …

Tekst tipik dyfelor.

1 Like

Ti e the, fjalen tate Shyqyr qe arrite kesaj dite. U lirove ! Lol .

shyqyr dhe ti!.

Por ti tani po ben vetem lodra fjalesh si rreth tryezes se redaksise te Leprit dhe Kapelebersit te marre, pa u shoqeruar fjala me veprime, liria e fjales eshte roberi tjeter rreth tryezes se redaksise pirdh se lirohesh me marrzira “… se komunizmi zotrie …”.

xixe,
meqe kemi i muhabet t’vjeter bashke per surrealizmin francez, kape ket frazen e famshme:

Beau comme la rencontre fortuite sur une table de dissection d’une machine à coudre et d’un parapluie - Les chants de Maldoror, Comte de Lautréamont.

Po jo se te japesh mend per dy thelat, (se ne realitet nuk ka dhe nuk ka si te kete , vetem nje thele ) dhe te mos hash as njeren as tjetren , eshte e pa mundur E thashe e lash skom mo !

Po. E shikoj qe ty nuk te intereson pjesa letrare e shkrimtarit. Ty vetem po te terheq pjesa e politikes se shkrimtarit , po ai vet nuk e ka mohuar ate. Dhe eshte e qarte qe ti je interesuar vetem per politiken por kjo ska rendesi se nuk eshte faj as krim te besosh ne nje ideoligji humane sic eshte socializmi dhe ke shume shkrimtare te tjere te medhenje qe kane besuar ne ate qe besoi edhe shkrimtari yne Dritero Ajo qe dua te theksoj eshte se Driteroi prej lexuesve mbahet mend dhe do te mbahet jo si politikan por si shkrimtar kjo eshte e rendesishmja !

Nese Driteroi do te ishte nje artist i madh askush nuk do ta emeronte Kryetar te Lidhjes.
Pikerisht mungesa e kapacitetit dhe niveli fare mesatar i inteligjences e ngjiten ne krye. Ai smund te bente ndryshe jo sepse besoi tek ndonje “ideal” te cilin e tradhetuan te tjeret. Konceptet e tij ishin te thjeshta per jeten dhe boten nuk shkonin shume larg Menkulasit dhe ai me nje thjeshtesi brilante nuk e ka mohuar kurre kete. I lidhur me jeten, u mundua gjithnje te perfitoje prej saj ndofta duke u ngritur ne menyre tinzare dhe perfituese mbi karrieren dhe te ardhmen e artisteve te tjere. Fshatari sherben shpesh ne pavetdije te plote. Eshte koncepti i tij i jetes. Eshte qeni, kali, delja. Dhe Agolli ishte shume i vertete ne historine e tij. Kurre nuk e fshehu veten.

Perfitoi nga jeta me shume se sa meritonte? Ndofta po. Por ishim ne qe ia dhame kete mundesi. Ky eshte fati.

Shume breza pas do ta lexojne Agollin me kenaqesi, por askush nuk do ta marre seriozisht. Pse ne duhet ta marrim?

1 Like