Megjithëse D. Agolli shkoi dhe vate, ishte tashmë fantazma e tij që uzurpoi vëmendjen e përgjithshme për ditë të tëra. Një debat i tërë u zhvillua në media dhe në rrjetat sociale që synonte të zbulonte se në ç’krah anon kandari mortor - kush peshon më shumë, njeriu i letrave apo njeriu publik? në rastin tonë, shkrimtari Agolli apo komunisti Agolli?
Dikush vuri re se në të përditshmen e një epoke tjetër - atë të krijimtarisë së begatë agolliane, nuk kish vend për mëdyzje të tilla. Nga momenti kur çdo vepër letrare duhej të dilte nga kallëpi i “realizmit socialist” - doktrina zyrtare e rregjimit totalitar në fushën e artit dhe të kulturës, të “pabindurit” apo të “panënshtruarit” duhet të heshtnin. Me fjalë të tjera, dilema e brendshme e krijuesit që e shtynte t’i bënte pyetje vehtes: “art për art” apo “art për politikë”? shfaqej në mos absurde të paktën joprodhuese. Nuk mund të mos i japim të drejtë: gjatë gjithë kohës, imazhi mbetës i Dritëroit shfaqet konform me metaforën proverbiale staliniane të “inxhinierit të shpirtrave” paçka se ende dyshohet në se ka qenë një i tillë “inteligjent”… ndërkohë që ndonjë tjetër konsiderohet “disident”!
Sidoqoftë, kjo mënyrë vështrimi nuk pengon kqyrjen e një aspekti tjetër të personalitetit të shkrimtarit: zgjidhjen e tij personale të dilemës të ashtuquajtur “të ushtarit” - mes betimit të zëshëm ndaj idealit dhe thirrjes së pazëshme të ndërgjegjes. Me fjalë të tjera, deri ku shkon bindja klasore ndaj një rregjimi që të ka dhënë gjithçka (nxjerrjen nga balta e Menkulasit, formimin e shkrimtarit-gazetar në Leningrad, statusin shoqëror të gazetarit në “Zeri i Popullit”, famën publike si Kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve, pozitën politike të deputetit…) ndërkohë që me sytë e tu sheh përditë se ky rregjim është kriminal (ndrydhja e lirisë të të shprehurit, asgjësimi fizik i kundërshtarëve politikë, varfërimi material dhe mendor i popullit)?
Në mungesë të rrëfimit të sinqertë të të ndjerit, më duhet t’i besoj Graham Greene, i cili diku në librin e tij “Ministry of fear” shprehet si më poshtë:
“… Në vend të jesh i vetëm, gjallesë e harruar në një qoshe, a nuk ja vlen më mirë t’i bashkëngjitesh krimeve të atyre që i adhuron, të ndash urrejtjet e tyre sikundër dhe pasionet dhe t’i ndjekësh ata deri në vdekje?”