Disa të vërteta nuk ndodhen në mendje, por në muskul - i Modhi
Pjesën e parë të këtij shkrimi e nis duke thënë se dy citimet e Dostojevskit nga romani Vëllezërit Karamazov në ballinë të shkrimit mjaftojnë dhe teprojnë (ja vlen të rilexohen) për të dhënë idenë qartë, thjeshtë dhe shkurt se është turp të jesh intelektual, në kuptimin: një qenie që vë në lëvizje vetëm rrokotellat e trurit dhe e ka për turp të vejë në lëvizje muskujt; thënë ndryshe një qenie që e quan nder të jesh njeri i mendimit dhe turp të jesh i veprimit, të ndyesh duart, angazhimin etj. Prej këtej pason aksioma mbarëpopullore: është nder të jesh intelektual dhe turp të jesh politikan.
Përçmimi mbarë popullor kundër politikanëve, konsideruar me përkufizim të gjithë të pazotë, mashtrues dhe hajdutë, nuk është pa lidhje me faktin e glorifikimit mbarë popullor të intelektualit, i cili përfiton nga rasti të vetëglorifikohet. Ky lloj besimi aksiomatik i ka rrënjët thellë në histori, pa u futur në të thella duke u marrë me intelektualët iluministë francezë, të vetëquajtur philosophes, bëhet fjalë për historinë e freskët të përçmimit të intelektualëvë për hesap të klasës puntore dhe fshatarsisë punonjëse (udhëhiqte një Byro Politike dhe elitë politike mbushur me katunarë dhe punëtore, fenomeni vënë re gjithnjë e sa më tepër afrohej fundi i sistemit). Tani kjo histori - që është edhe e disidencës heroike - si shumë të tjera, ka marrë formë mitike, dmth është gjysëm e vërtetë. Pra në fakt është e vërtetë edhe e kundërta, që regjimi komunist përkon me glorifikimin e intelektualit, të konsideruar në komunizëm si maja më e lartë dhe më fisnike e qenies njerzore; e ashtuquajtura “shtresë e inteligjencës” kishte atributet e aristokracisë në vakti, dikur diploma e universitetit kishte pak a shumë vlerën e tapisë sot. Për shkak të këtij ambiguiteti në revolucionin demokratiko-borgjez të viteve 90-të, intelektuali në mënyrë fatale e pa veten politikan dhe e bënë politikan pothuajse me detyrim; edhe hypi me qef në podium, por edhe e detyruan; kooperativisti, traktoristi dhe mjelësa e dalluar u zëvëndësua brënda ditës nga profesorë, doktorë, shkrimtarë, fizikantë termobërthamorë etj. Thuhet rëndom që “kujtesa është e shkurtër”, po nuk thuhet që “është edhe e shtrembët”, ngaqë edhe realiteti është i shtrëmbët, ambig.
Filmi Walesa, njeriu i shpresës i Andrzej Wajda ka për strumbullar një interviste që shkrimtarja Oriana Fallaci i ka bërë Lech Walesës, elektriçistit që udhëhoqi Solidarnosh-in. Përgjatë filmit jipen pjesë domethënëse të kësaj interviste (histori reale, e luajtur nga aktorë), alternuar nga rrëfenja historike të Walesës dhe rrebelimit sindikalist polak. Lidhur me idenë e shkrimit sjell një copëzë të intervistës (gjithsejt 1 minutë e 30 sekonda; nga 1:26:30 deri në 1:28:00 e videos) që ka një lezet të veçantë:
Fallaci:
-Por ku keni mësuar të mendoni kështu? Kush ju mësoi?Walesa:
-Nuk e di, nuk jam tip që lexon. Ndonjëherë përpiqem, por nuk shkoj përtej faqes së pestë, mërzitem. Gjithnjë i kam zgjidhur problemet vetë, madje edhe si të ndreq një lavatriçe.Fallaci:
-Lech, po intelektualët?Walesa:
-Zot na ruaj nga intelektualët dhe katunarët!
Tani me siguri do më pyesni pse e rrethohem nga gjithë këta profesorë, mësues, këshilltarë, ekspertë. Sepse e di se nëse do i mbaja larg, ata do të gërmonin nën tokë si urithë dhe do të vinin tek unë nëpërmjet një tuneli. Eshtë më rentabël të thuash: “Të lutem hyr, zë vend”. Për më tepër, është gjithnjë më mirë të kesh pranë njerëz inteligjentë. Njerëzit e zgjuar janë të rehatshëm.
Çfarë është e rëndësishme? Gjëja e rëndësishme është të mos kesh ndonjë kompleks ndaj tyre, dhe unë nuk kam të tillë. Dhe e dini pse? Sepse ata kanë nevojë për shumë kohë që të arrijnë të kuptojnë gjërat. Ata flasin, argumentojnë dhe, pas shumë orësh, arrijnë në të njëjtin përfundim që unë arrij në pesë sekonda. Mos ju dukem mendjemadh?Fallaci:
-Jo ç’ne?!Valesa:
-Nganjëherë unë lë këtë përshtypje.
……………………………………………………….
Një tjetër fragment pikant nga romani Rudini i Turgenjevit (personazhi Pigasov) që ilustron idenë në fjalë:
-Më pëlqen letërsia, por jo letërsia jonë bashkëkohore.
-E pse?
-Ta them pse. Kohët e fundit kalova lumin Oka me një trap bashkë me një zotëri. Trapi u ankorua në një vend të ngushtë, e prandaj karrocat duhej t’i tërhiqnin në breg me dorë. Ky zotëria kishte një karrocë shumë të rëndë. Ndërsa hamejtë po jepnin e merrnin për të nxjerrë karrocën e tij në breg, zotëria rënkonte aq shumë - sikur të ishte ai që po e tërhiqte karrocën, megjithse qendronte rehat në trap -, sa dikujt i erdhi keq për të … . Epo, mendova, ja një ilustrim i ri i sistemit të ndarjes së punës! Kjo është njësoj si letërsia jonë moderne; dikush punon, dhe dikush tjetër rënkon.
