Ago Agaj “lufta e Vlores “
-
Sundimi Osmanlli ishte I tmerrshem per kryetaret e pabindur te popujve te pushtuar, po popullit vete I jepte nje liri, e cila gjer atehere ne popujt evropiane ishte e panjohur. Voltair-I, ky shkrimtar dhe historian me fame dhe I pandikuar prej propagandes fetare, ne historin e Karlit XII te Suedise, e verteton plot admirim kete realitet dhe tregon se ushtria e Pjetrit te Madh te Rusise u shkaterrua ne Rumani, jo prej ushtrise se Baltaxhi Pashait, te cilin e mashtroi nje nate Katerina, e shoqja e Pjetrit te Madhe, pa dijen e ketij te fundit dhe I shpetoi Pjetrit jeten, kuroren dhe perandorine, por nga shkaku qe rumunet e krishtere preferonin sundimin turk dhe jo ate te ruseve, ku ishte I tere populli skllav I feudaleve gjer dje ne vitin 1861, plot 56 vjet perpara ardhjes ne fuqi te komunizmes.
Rumunet vullnetarisht I bene nje sabotazh ushtrise se krishtere te Rusise sa u shkaterrua dhe u shpernda e tera ne te kater anet nga uria, pasi populli e fshihte ushqimin dhe nuk u shiste as me te voglen gje, keshtu qe Cari mbeti vetem me te shoqen dhe ca pak oficere e ushtare, I rrethuar nga te gjitha anet dhe vendosi te vriste veten dhe sigurisht, ky idealist I pashoq, ashtu do kish perfunduar, sikur te mos qe ndodhur e shoqja qe e shpetoj.
Ne France skllaverimin e zhduku revolucioni I madh. Ne Gjermani u perpoq me kot perandori gjenial Jozefi I Dyte per ta zhdukur, por e luftonin feudalet dhe kleri, keta perfaqesues te idese se Krishtit, I cili per te shpetuar njerezine, per ta bere te njerezishme dha shpirtin e pashoqe I mberthyer ne kryq.
Nen sundimin osmanlli ata qe mbeteshin te krishtere quheshin “raje”, dmth te ruajtur, te mbrojtur (protégé), sipas porosise se Kuranit dhe ishin krejt te lire ne ushtrimet fetare, tradicionale dhe te zanateve te tyre. Askush nuk I detyronte te ndryshonin fene e tyre te krishtere ose izraelite, dy fe keto qe ndjekin librat e tyre te shenjta dhe ne te cilat duhet te besoje dhe cdo mysliman I mire.
Njehere te vetme guxoi nje sulltan, (nje nga me te zotet), Selimi I Dyte, te shkruante nje urdher se tere ata qe nuk pranonin myslimanizmen, duhet te largoheshin nga perandoria kolosale e tij e ne rast te kundert, te vriteshin. Atehere doli dhe e kundershtoi Sheh El Islami dhe I tha se urdhera te tilla nuk ishin dhene kurre gjate historise Islame dhe se jane krejt ne kundershtim me porosine e Kuranit. Selimit te Tmerrshem ju desh ta lepinte vulen e tij (shih Ekrem Bej Vlora ne “Shenjzat”). Pra eshte nje perralle e te paditurve pohimi se populli shqiptar eshte bere me pahir mysliman. Nuk mohoj qe mund te kete ngjare rralle e tek ne shkalle te vogel imponimi, po kurrsesi ne mase te gjere. Me shume here ka ngjare e kunderta, kur sunduesit myslimane kane dashur te ruhej ajo fe si privilegj dhe nuk e shihnin me sy te mire, kur ndokush behej musliman.
Pouqeville-I tregon ne librin mbi udhetimet neper Greqi nje ngjarje tragjike e qesharake se si krahina Karamurat e Leskovikut u be myslimane: banoet, ne lufte me ushtrine truke prej shume kohesh, I kishin kerkuar Krishtit e Shenmerise ndihmen e tyre duke caktuar dhe diten se gjer kur ata do te prisnin kete ndihme. Burrerisht I njoftuan Krishtit me ane lutjesh ne kishe, se, po te mos u vinte ne ndihme deri ne kohen e caktuar, ata do te perqafonin myslimanizen, e cila indihmonte njerezit e saj. Dita erdhi dhe shkoi, po ndihma jo dhe ata, si burra te fjales, nderruan besimin.
Po te mos kish qene feja myslimane tolerante, shume tolerante, nuk do te kishte ne vendet e sunduara prej myslimaneve, prej me teper se nje mije vjet, as te krishtere, as izraelite. E pra nuk ka vend mysliman qe te mos kete nje pakice te krishtere dhe izraelite dhe vete ne Arabine Saudite dhe ne Jemen, ne zemren e myslimanizmit, ka dh sot izraelite, fise nomadesh, sic e vertetojne te merguarit, qe vazhdojne te emigrojne ne Palestinen izraelite.
Pra shkaku I pranimit te kesaj feje duhet te kerkohet ne karakterin e shqiptarit dhe ne sjelljen e pabese e paburreri te steteve te medha te krishtere kundrejt popullit tone. Ky popull kish luftuar vetem filli nje shekull me radhe si asnje popull tjeter kunder armikut te perbashket dhe ata kishin bere sehir dhe jo vetem, por I kishin ndihmuar drejtperdrejt e terthorazi Turqise per ta copetuar atdhen tone (shih Fan Noli “Hist. e Skenderbeut”). Kjo sjellje e keqe dhe e vashdueshme natyrisht ne shpirtin e popullit shqiptar e sidomos te atyre qe kishin luftuar parreshtur, kish krijuar nje meri te pashoqe kunder bashkefeterve te pabese dhe per refleks dhe kunder fese vete.
Dikur kam degjuar me veshet e mi prej nje labi te zgjuar, te perhedhur dhe prej shtepie me fame, te thote pas nje deshperimi me bashkefetaret e tij myslimane keto fjale: “Per emer te Zotit keta do te me bejne te hidhem ne kade.” Kadja eshte nje voze e madhe, ne te cilen mendonte te futej per t’u pagezuar I krishtere ortodoks, se legeni I sermajte (argjende), qe perdoret ne keso rastesh per te vegjelit, kur pagezohen, ate nuk e nxinte me. Pra eshte krejt afer mendjes qe shume shqiptare te asaj kohe te kne ndjere posi ky labi im dhe te kene vepruar ne ate menyre. Nje shkak tjeter ka qene krenaria dhe deshira e pamposhtme e shqiptarit si pasardhes ilirian per te arritur lart e me lart, per te sunduar, per te komanduar, se I ndjente ne veten e tij te gjitha cilesite e duhura. Po te perqafonte kete fe, I kish te tera portat te hapura per t’ja arritur qellimeve te tij. Kete veti tonen e kane kuptuar dhe shume te huaj. Pouqeville-I thote se shqiptari do te komandoje dhe, kur nuk e pranojne shoket e vendit, ai iken ne mergim dhe atje shume here ja arrine qellimit. Ne raste te kundert kthehet ne vendin e tije me ato cika para qe ka mundur te mbledhe, blen dhen e dhi, te cilat I komandon sipas qejfit.
-
Veshtrusja said:13-11-2003 10:27
vazhdim…
Shume shkrimtare gjermane thone se shqiptaret jane nje popull zoterinjsh (Herrenvolk) dhe nje autor francez thote se ata jane aristokratet e Ballkanit. Pra te tilla karaktere me mire pranonin te nderronin fene se sa te hiqnin dore nga te tilla synime drejt te cilave I shtynte pareshtur ambicioni I tyre rrenjosur thelle ne shpirt.
Edhe nje arsyetim tjeter. Perse banoret e malesive, ku kemba e turkut e mbase e asnje pushtonjesi nuk ka shkelur kurre, u bene muslimane dhe perse banoret e fushave si Myzeqea, Zadrima dhe te tjera, qe shkeleshin e pershkeleshin pa asnje mundim prej ushtrive otomane dhe ku autoriteti I sunduesit ishte me I forte se kudo, mbeten te krishtere? Po te ishte aplikuar islamizmi me pahir do te ishin keta, banoret e fushave, te paret qe do kishin nderrura fene, se s’kishin si te mbroheshin e as ku te fshiheshin, kurse malesoret I kishin te dy keto mundesi. Pergjigjia vjen vetiu: fusharaket nuk enderronin madheri e sundim dhe ambicioni I tyre ishte punimi I mire I arave te tyre, qe u jepnin buken e perditshme pa asnje rrezik, gjera qe malsoreve pothuajse u mungonin.