Sublimierung (Dashuri e dashurisë, vijon II)

vijon nga

Si përfundim Rougemont, duke treguar se pengesa për të dëshiruar objektin është brënda vetë subjektit - i cili dëshiron pengesën më tepër se vetë objektin -, e shpjegon misterin e dashurisë ideologjikisht (dmth si problem mendor të subjektit). Shpjeguar dashuria në këtë mënyrë, gërvishtet llustra e opinionit të zakonshëm që e trajton dashurinë biologjikisht, si thjeshtë dëshirë e subjektit për objektin dhe lidhjen ndërmjet tyre (subjekt-objekt) si të drejtpërdrejtë dhe drejtvizore. Në vazhdimsi të tij, dhe i ndikuar prej tij, René Girard i nxjerr krejt bojën opinionit në fjalë duke futur në lojë tezën e mimesit që tregon se njohja dhe sjellja njerëzore bazohet tek imitimi i një modeli, i cili futet në pilaf midis subjektit dhe objektit, si ndërlidhës i tyre, dmth si ndërmjetës. Megjithse mimesi - në origjinë teori e Platonit dhe zhvilluar më tej prej Aristotelit që shkruante:

Njeriu dallohet prej kafshëve meqë është më i prirur të imitojë - Poetika, 48b, 6-7

nuk para i shkon për shtat shoqërisë moderne ku individi mbahet sikur të ishte Inteligjenca Supreme dora vetë; në fakt neurologjia moderne dëshmon se truri njerzor është një makinë stërmadhe e ndërtuar për të imituar. Fizikanti John D. Barrow, në rropatje për të shpjeguar konceptin e Parimit Antropik (përputhjen e strukturës së tërë botës së krijuar me strukturën e mendjes së njeriut), shkruan se qënie të ndërgjegjshme nuk mund të bëjnë dot pa model, dmth në parim, edhe nga pikpamja neurologjike, individi egotist, kokë më vete dhe qendër e botës është iluzion safi.

Girard bëhet i njohur në arenën ndërkombëtare me esenë Gënjeshtra romantike dhe e vërteta romanceske - sipas Kunderës “libri më i mirë që kam lexuar për artin e romanit” (Testamentët e tradhëtuar) - në të cilën, nëpërmjet një analize krejt origjinale bërë teksteve të Servantesit, Stendalit, Dostojevskit dhe Prustit, tregon se veprat artistike, ndryshe nga sa rëndom mendohet që në to zhvillohen ngjarje të larmishme, kanë temë të kufizuar, madje sa me kryevepër vepra letrare, aq më e qartë skema tematike ndeshur ngado si e njëjtë. Me pak fjale skema e gjendur në thelb të veprës letrare është: dëshira njerzore është gjithnjë imitim i dëshirës së një tjetri.

Në këtë libër Girard dëshmon, me shëmbuj nga protagonistët e romaneve kryesorë të shkrimtarëve të mësipërm, se dishepulli vërsulet mbi objektet që i tregon mjeshtëri i adhuruar dhe i imituar si model dhe si ndërmjetës (ndërmjetësi=mesia në hebraisht), i cili i është ofruar nga romanet e kalorsisë me të cilat ka thartuar trutë para se të hidhet në kërkim të aventurave: Don Kishoti bëhet hero kur heq dorë nga e drejta themelore e individit për të zgjedhur vetë objektet e dëshirës, dhe lë të zgjedhë për të kalorsi i famshëm Amadigi di Gaula. Saktë njësoj Ema Bovari dëshiron nëpërmjet heroinave të romaneve romantikë, bëmat e të cilave i kanë shpëlarë trutë gjatë adoleshencës dhe shkatërruar çdo lloj spontaneiteti (sindromë Bovari ose bovarizëm = dëshirë për të qenë një tjetër, identifikim me heroin e një romani). Pra heroi i romanit modern nuk është aspak i lirë si propagandohet rëndom, sepse dëshira e tij kushtëzohet prej Tjetrit, ai dëshiron çfarë Tjetri zotëron, për pasojë natyrshëm e bren zilia, admirimi i fshehtë, mërzia, urrejtja etj. Sipas Girard dëshira nuk zhvillohet sipas skemës drejtvizore subjekt-objekt (përdorur rëndom), por sipas skemës trekëndëshe subjekt-model-objekt, e cila është një skemë konstante dhe qëndrore e strukturës së romanit. Shëmbulli më i shkëlqyer i dëshirës trekëndëshe me temë seksin është romani i Dostojevkit Bashkëshorti i përjetshëm (variant modern i rrëfenjës së treguar veçan në një kapitull të Don Kishoti-t me titull Provonjësi i krisur), i cili rrëfen në tre histori të përsëritura një pas një se protagonisti mund të dëshirojë vetëm një grua që i tregohet nga një rival, i cili më pas i’a përlan duke e lënë me gisht në gojë si leshko. Ç’është më e bukura rivalin - mundësisht miku më i ngushtë - e fut në lojë vetë leshkoja i tradhëtuar në mënyrë që ai të mund të dëshirojë një femër (dhe pikërisht të tijën) të dëshiruar edhe prej rivalit, kështu akti i të dashuruarit mer formën e një perversioni ku “bashkëshorti i përjetshëm” e kërkon me qiri tradhëtinë e gruas së tij, dhe për më tepër me mikun e tij më të ngushtë. Duke e shpënë në skaje më fundorë karikaturën dostojevskiane të “dashnisë së dashurisë”, tablloja e shoqërisë moderne mund të paraqitet si karikaturë e karikaturës në këtë mënyrë: “provonjësi i krisur” (alias ashiku modern) del me pizhame në rrugë dhe lut kalimtarët që t’i fusin duart gruas së tij të shtrirë në krevatin bashkëshortor, e vetmja mënyrë që atij t’i funksionojë fiziologjikisht organi i dashurisë, dhe që dashuria të bëhet universale si në kopetë e savanës afrikane. Si përfundim romani - sidoqoftë klasik, romantik apo modern (dmth rrëfimi i ngjarjes me dashuri në përgjithsi) - ka strukturën e telenovelës, madje vetë miti vetërrëfehet si telenovelë: gënjeshtrës romantike të mitit Tristiani-Izolda i nxjerr bojën e vërteta romanceske e mitit të Rënies, ku protagonistët Gjarpër, Evë dhe Adam zhvillojnë një menage a trois. Trekëndëshi zhirardian subjekt-model-objekt është “rënie në arketip”, rënie bash në mitin e Rënies, pra romancieri, përpjetë të hidhet, nuk del dot prej strukturës telenovelë të jetës, ose në daç prej skemës së mitit që mban në ngërç jetën të përjetuar dhe rrëfyer rëndom si telenovelë.

E vërteta e romanit modern, ose sipas titullit të librit të Girard “… e vërteta romanceske”, i kundërvihet “mashtrimit romantik” të gjithfuqisë së unit dhe lirisë së zgjedhjes së tij sepse vë në dyshim konceptin e individualizmit - për pasojë dhe mendësinë moderne që e tregon njeriun si qenie të lirë dhe autonome në zgjedhjet e tij - duke treguar se subjekti fillon të dëshirojë një objekt sepse e dëshiron Tjetri, objekti merr vlerë vetëm sepse dëshirohet prej Tjetrit. Fatkeqsisht nuk mbaron me kaq sepse, gjithnjë sipas Girard, ka edhe më të tjera bukuri: në situatën moderne ndodh që modeli ose ndërmjetësi nuk është hero romanesh kalorsiakë ose romantikë (dmth rasti kur subjekti dhe modeli nuk kanë kontakt real midis tyre), por është i pranishëm me mish e kocka dhe dëshiron të njëjtin objekt si subjekti. Në këtë rast krijohen dy dëshira identike që konkurojnë midis tyre duke krijuar ndjenja ambige si të herojve stendalianë ku ndërmjetësi është në të njëjtën kohë model dhe pengesë:

… modeli i tregon dishepullit portën e parajsës dhe me të njëjtin dhe të vetëm xhest e pengon të hyjë - citim nga Girard.

Kur ndërmjetësi ose modeli real vë pengesa midis subjektit dhe objektit, prestigji i tij në vend që të zbehet shkon në qiell, dhe subjekti provon për të një ndjenjë çaplyese dashuri-urrejtje, adhurim-zemrim, përkushtim-zili, përvujtësi-arrogancë etj, të cilat janë saktë ndjenjat dyfaqëse të herojve të Dostojevskit që dëshmojnë shkëlqyeshëm dukurinë moderne të zhdukjes së largësisë midis subjektit e ndërmjetësit dhe asgjësimit të çdo jerarkie. Girard interpreton modernen si situatë e rrezikëshme e padallueshmërisë (rritje e entropisë kulturore) - më e keqja që mund të bëjë vaki - në të cilën sa më tepër rivalët mimetikë priren të dallohen nga njëri tjetri aq më tepër ngjajnë midis tyre, dmth saktë çoroditja totale e epokës moderne ku shkëmbehen vazhdimisht pozitat dhe vlerat farfurijnë me ambiguitet shenja të kundërta:

dora dorës që ndërmjetësi afrohet dhe kalohet nga Stendali tek Prusti dhe nga Prusti tek Dostojevskij, frutat e dëshirës trekëndëshe bëhen më të hidhura - citim nga Girard.

Nëse është e vërtetë thënia e Dostojevskit se tërë letërsia ruse buron prej Manteli-t të Gogolit, e tërë letërsia moderne - mbushur me llomotitjet e subkonshit -, buron prej monologjeve të protagonistit të romanit të Dostojevskit Shënime nga nëntoka:

… ndërmjetsia e Don Kishotit është një monarki feudale, ndonjëherë më tepër simbolike se reale. Ajo e njeriut të nëntokës është një ndjekje një pas një diktaturash, sa të egra, aq dhe të përkohëshme … ato janë tamam totalitare - citim nga Girard.

Monologu i hungërimave ardhur prej nëntokës, paralajmëruan saktë çfarë më pas u këndua e u hodh valle sipër tokës: rezultoi që Mereskovskij kishte të drejtë kur e quante Dostojevskin “profeti i revolucionit rus” ose “revolucioni nën maskën e reaksionit”. Dostojevskij e tregon afrimin e revolucionit komunist në stilin ambig dhe skizofrenik të herojve stendalianë: me të njëjtin dhe të vetëm xhest - të padeshifrueshëm nëse prej frikës apo prej dëshirës, hallit apo mallit - tregon afrimin e Apokalipsit (sistemin komunist) dhe dukjen e Antikrishtit (Sekretari i Parë). Sipas dëshmisë të një gazetareje që punonte bashkë me të në të njëjtën redaksi, një ditë prej ditësh Dostojevski, befas dhe pa asnjë shkak të dukshëm, bërtiti si i marrë duke goditur me grusht tavolinën:

Antikrishti po vjen! Po vjen! Fundi i botës është pranë, më pranë se sa kujtohet!

Për çastin dukej vërtet i marrë, por siç ndodh rëndom profecia është aty-aty me marrëzinë, gjë e kuptuar më vonë kur edhe inteligjentët bonsens-istë e provuan në kurriz tyre ardhjen e fundit të botës dhe dukjen e antikrishtit në formën Josif Visarionoviç Xhugashvil me llullë në gojë, ikonë e adhuruar dhe imituar anë e mbanë botës si kampion i revolucionit avangardist dhe njëkohësisht i reaksionit pa maskë fare.

vijon …

4 Likes

Na rrrnofsh O Inkuiz që gratis, po na qit prej gruni me na shti m’ thekna të papame…

Dhe mendoj se gjithçka që është thënë më lart, përmblidhet pikërisht në fjalën “thekën - thekër”.

Për ata që ende kanë memorje dhe një fije kujtim, dikur, në at’ sistem që ka formuar ndërgjegjen tonë të sotme - komunizmi alla Hoxha aka Alia, gjithë piramida njerëzore klasifikohej përkundrejt llojit të bukës që arrinte të hante:

  • një shtresë e konsideruar si e privileguar (15% - intelektualët, nëpunësit…), që arrinte të ushqehej përdita me bukë të “bardhë” të grunjtë - 52 lekshe;
  • një shtresë e dytë e bazës punonjëse (35% - puntorët, një pakicë e rrogëtarëve të bujqësisê…) që ushqehej rregullisht me bukë po të grunjtë por gjithsesi “të zezë” - 40 lekshe;
  • një shumicë punonjëse (50% - fshatarët kooperativistë etj…) që ushqehej kryesisht me bukë misri + një shtesë sezonale bukë gruri të cilësisë më të rëndomtë;

P.S: egzistonte edhe ajo lloj buke e vogël që quhej “panine” - por, lidhur me çmimin (10 lek copa 100gr.), ajo mbetej thjesht një “ëndërr” e përgjithshme - sidoqoftë jo e zakonshme shtëpiake por e lidhur me qejfliun qoftexhi-restauranlliks - shyqyr Zotit, jo krejt imagjinare dhe e paarritshme…
(bile mbaj mend kalamaj lagjeje që hanin përjashta duke lujt, në një dorë një rriskë t’modhe bukë të zezë dhe në tjetrën në vend të djathit, një copë panine !)

Në kët’ skemë, thekna e proverbës nuk ishte kurrkund - thjesht, përveç imagjinatës, askush nuk ish në gjendje të jepte as më të voglën përshtypje të përjetuar apo të shijuar.

U desh dyndja e miletit të paditun drejt viseve të papame evropiane që të zbulohej Evropi, evropiani si edhe çmenduria e tij për t’hongër bukë thekne - nji biçim buke më e zezë se ajo e dikurshmja e zezë, por e përzgjedhur si dietetike - pra,e çmueme dhe si pasojë, ku e ku më e shtrenjtë… se më e lira e dikurshme !
Në të njejtë mënyrë, na u deshe tina me na servir buktheknën Sublimierung - ku e ku më e dietetike se buka e vjetër Muçnaniste që po na del pri hunde !

1 Like

falemneres prej teje, se po te mos ishe ti, e nja 2-3 kokrra te tjera te ngjashme, si zor qe kisha per shkrujt gjo!

Nder prurjet me te bukura te serise Sublimierung. Do doja t’i kisha lexuar librat e Dostojevskij referuar me siper, per te kuptuar me mire citimin e Girard per njeriun e nentokes dhe interpretimin qe i ben ai modernes lidhur me situaten e rrezikshme te padallueshmerise mes rivaleve. Pse ka ndodhur kjo, dmth profecia ne librat e Dostojevskijt, sa e arsyetueshme mund te ishte ne ate kohe.

Shenime nga nentoka eshte liber manual i detyruar per tu lexuar nese do me kuptu jo vetem letersine moderne, por per te kuptu kohen moderne, personin ose individin modern. Eshte si nje lloj bible e modernitetit, te gjithe shkrimtaret moderne pa perjashtim, me vetedije apo pavetedije, kane kopjuar ose imituar llomotitesin e nentokes, jane ata vete llomotites te nentokes. Dhe nuk ka vetem vlere historike qe eshte i pari, ka akoma vlere freskie letrare, nderkohe qe gjysma e Dostojevskit tani eshte mykur.

Kjo ka ndodh ne ate kohe sepse Rusia eshte, ose me mire ka qene, vend special providencal. Prandaj e hongri komunizmin, e di shejtoni ku eshte vendi me i mire. Per pasoje edhe letersia e saj eshte providenciale. Nuk kupto gje pa lexu ruset.

Kuptohet, nese do me kalu kohen e lire, edhe duke qene shkrimtar, me mir mos i lexo fare, sidomos kete kohe qe perjetojme. Ne fakt ka kaluar kohe e tyre, problemi eshte se nuk ka kohe tjeter, biles nuk ka me kohe, Apokalipsi ka ndodh tashme.

Ka qe jo vetem e kane kuptu kete, por nuk kane turp ta thone, megjithse jane franceze qe “lexojne francezet”. Vetem Stalker porno muvi sinema d’autor qe “lexo francezet” nuk e ka kuptu akoma:

The real 19th century prophet was Dostoyevsky, not Karl Marx - Camus

@STALKER, shif çer gjeta rastesisht, sivellaj jot freng ben diseksion mbi kadavren e letersise:

Andreï Tarkosvki dans la Zone :smile:

i ndare midis dy felesh: :smiley:

L’homme moderne se trouve à la croisée de deux chemins. Il a un dilemme à résoudre : soit continuer son existence de consommateur aveugle, soumis aux progrès impitoyables des technologies nouvelles et de l’accumulation des biens matériels, soit trouver la voie vers une responsabilité spirituelle, qui pourrait bien s’avérer à la fin une réalité salvatrice non seulement pour lui-même mais pour la société tout entière. Autrement dit, retourner à Dieu - Tarkovski

Ne fakt Dostojevski (me aq pak vepra sa kam lexuar prej tij qe prej kohesh) me ka pelqyer jashte mase si ne stil dhe ne mendim. Pertej te mirenjohurve klasike nuk kam ecur me tutje me leximet, pasi me eshte dashur gjithe kohes te lexoj gjera qe s’kane lidhje me letersine e filozofine, pavaresisht kuriozitetit, keshtu francezet jo vetem nuk i njoh, por kur shikoj “veprat e Mendimit intelektual te tyre”, pra ndjekesit e intelektualeve moderne, me duken se ushqejne mendime depresive, uroj te mos jem duke paragjykuar. Megjithese e kam pak parasysh se c’lloj permbajtjeje ideo-emocionale mund te percjellin, pasi per analogji vlen muzika elitare e diteve tona qe eshte droge dhe insensibilitet.
Tani ajo qe me ben kurioze me shume eshte pse kjo renie pas pikut Dostojevski? Cili ka qene fenomeni “trigger” per imitimin masiv te njeriut te nentokes qofte ne vepra, qofte ne permbajtje mendimesh, kur ne fakt gjerat duhej te shkonin drejt permiresimit dmth nuk duhej te mungonte origjinaliteti pas ndergjegjesimit mbi problemet e ndermjetesit qe hasen tek njeriu i zakonshem. Masivizimi i artit ndoshta (?) pra fakti qe art mund te beje kushdo ne ditet tona, jo si me pare ku artisti duhej te ishte mjeshter i artit…

se pari duhet me pas parasysh qe Dost. eshte per vete nje llomotites modern, ndryshe nuk do te kish shkruar per llomotitesin e nentokes. Merita e tij eshte se deri ne ç’pike ishte i ndergjegjshem per kete, e duke shkruar eshte bere i pergjegjeshem (deri ne piken e tij). Qe ishte edhe depresiv, kjo eshte nje banalitet lehte i konstatueshem, biles Dost. ishte me teper maniak se depresiv (quajtur skizofrenia ndryshe si fenomen dyfelor maniako-depresiv). Me teper depresiv se maniak, ishte Tolstoi, kunderfigura e tij. Letersia ruse ka dy fele: Tolstoi-Dost., dhe mund te reduktohet ne keto dy figura - dmth mjafron te lexohen vetem keta nga tere letrsia ruse - qe mund te sherbejne si dy operator dyfelor shpirt-trup per te shpjeguar tere boten njerzore.

Problemi i artistit si skizofren eshte fenomen mbikohor, sepse si esence artisti eshte skizofren, droge, insensibel ne jeten reale etj. Koha, dhe kohet moderne vetem e kane nxjerre ne dukje kete gje, e kene bere evidente, madje mode “nuk behet art pa qene psikopat mer jau”.

Nuk ka kuptim te flitet per art elitar ne kohet moderne, sepse arti modern kishte funksin te ishte kunder artit elitar, njesoj si demokrati eshte kunder aristokracise. Nuk ka kuptim nje demokrat qe admiron aristokracine, demokracia ka lind si kundervendosje e aristokracise ruajale. Ne ditet tona muzike elitare eshte repi, repisti eshte llomotitesi i nentokes se sotme qe u tregon gishtin e mezit spektatoreve. Ne te ardhmen do i tregoje dal vivo penisin, neqoftese nuk tanime nuk e ka bere.

Neqoftese do me bo muhabetin ne nje zone qe ti e njef, repisti i kohes Dost. ishte pak a shume psh Musorgsij ose Debysi ne France. Ti nuk ke “lexu francezet”, por ke “ndigju francezet”, qe eshte e njejta gje ne thelb.

Masivizimi i artit, teknologjizimi i artit, eshte fenomen pozitiv, dhe eshte fenomen pasoje i nje noumeni providencial, ne kuptimin qe arti modern, megjithse deshmon mire per epoken, eshte pasoje e ndryshimeve apokaliptike te kultures ne pergjithsi ne epoken moderne, tre luftra botrore, globalizem, mobilizim global etj. Prandaj un insistoj gjithnje qe duhet nje vizion me i larte vezhgimi, pa pare nga lartesia e vizionit providencial, edhe kur shef qarte, shef ne menyre horizontale, pra minimumi shkenben shkaqet me pasojat. Siç po ben ti, e siç behet rendom nga revolucionare dhe reaksionare, qe faji eshte i masivizimit, humbjes se aures, teknologise, globalizmit e ku di çfare.

Une nuk thashe qe masivizimi eshte problem negativ, por thashe qe imitimi masiv i njeriut te nentokes (te permendur ne shkrim) ne artin e sotem mund te kete te beje edhe me faktin qe sot nuk ka nevoje te jesh mjeshter qe te besh art. Muziken elitare nuk e kam perdorur si term, me shume se sa per te thene muzike qe ne ditet tona konsiderohet cilesore. Pra dua te them, nepermjet pyetjeve dhe hamendesimeve qe kam bere aty, me teper kam shprehur deshiren per te kuptuar dhe jo per te dhene nje gjykim te kenaqshem mbi to, pasi nuk me pelqen te jap gjykim rreth gjerave qe s’jam mjaftueshem e informuar, keshtu qe pikepyetjeve te mia ne kete aspekt s’besoj se do t’u shkonte cilesimi reaksionar revolucionar.

Kam thene reaksionar dhe revolucionar, dmth dy fele. Dmth kritika kunder masivizimit eshte masive, e fashisteve dhe e komunisteve si Walter Benjamin, e progresisteve dhe konservatoreve.

Kush ka thene qe psh Andy Warhol nuk eshte mjeshter si Mikelangelo? Une jo i her. Ose Xhon Lenon nuk mjeshter si Moxarti?

psh per mu te dy kto jane vepra mjeshtrish, ndryshon menyra e shprehjes, motivacioni, teknika, kontesti etj:

Cdo kohe nxjerr mjeshtra ne kuptimin profesional te fjales, por meqe ne kete kohe jane hapur kufijte per te gjithe, atehere flet nentoka e kujtdo ne menyre qofte mjeshterore qofte jo mjeshterore, pra jane bere te gjithe artista vetem katunaret nuk jane bere artiste iu mjafton natyra, veper e gjalle arti. Keshtu edhe problemet psiqike (s’po them skizofrenia, por depresioni, crregullimet e personalitetit, crregullimi manjako-depresiv ose bipolar qe eshte aq i perhapur mes artisteve, toksikodipendenca) jane jo pak te shprehura. Sa i perket John Lenon dhe Mozart, jam biased ne gjykim sepse une e adhuroj muziken e Moxart, nuk eshte e ksaj bote, kurse muzika e John Lenon eshte e ksaj bote, edhe e nentokes nje pjese.

e drejta per te bere art eshte per te gjithe, si per katunaret, ashtu per aristokratet. Eshte njesoj si e drejta per shkollim. Kjo eshte nje gje e drejte dhe e mire qe ndodh keshtu ne epoken moderne, kjo eshte vlere e madhe e modernes, por degradimi ka shkak tjeter, nuk ka te beje nese katunaret merret me art. “Katunar” eshte nje menyre te shprehuri, “katunari” vertet i rrezikshem mund te jete me prejardhje aristokratike, e megjithate mund te jete katunar i trashe mer jau.

Konkretisht kur merret me art nje vertet katunar, dmth nje qe nuk di se eshte injorant ose vjen nga nje familje injorantesh, arti i tij jo mjeshtror nuk i prish pune njeriu sepse mbetet art i paidentifikuar, nuk ka perhapje, e per pasoje ndikim mbi shoqerine. Rreziku vjen nga nje tjeter lloj katunari qe teknikisht eshte mjeshter, dhe per kete arsye arti i tij eshte i perhapur dhe me ndikim, por eshte katunar per vleret qe ka, dhe i rrezikshem per llojin e vlerave katunare qe ka.

Ta kam llafin, qe artin e çon perpara elita aristokratike, edhe artin modern e sjelle kjo elite, jo katunaret qe ndjekin moden e elites. Gjithashtu ta kam llafin qe gjykimin ndaj kesaj elite - e çdo kohe - behet ne pergjithsi si ambicje e kohes ose rrymes, dhe jo sipas simpative personale si psh ti ke admrim per Mozartin. Lere Mozartin e mer Salierin psh, ose lere Xhon Lehnon e merr Stonsat qe jane qiellore :stuck_out_tongue:.

Un kam hall te sqaroj konceptin, jo te levdoj ose shaj njerin apo tjetrin, dhe koncepti eshte: artisti dhe arti me perkufizim jane skizofren dhe gjendje skizofrenie, dhe pikerisht sepse ndajne qiellin me token, trupin me shpirtin, materialin dhe idealin, subjektin me objektin etj. Etimologjia e fjales “skizofren” e shpjegon kete mire. Pastaj se per ke simpati ti a un, e ndonjeri nga ne qe osht artisti modh, kjo eshte gje tjeter. Dhe sa me teper kalon koha aq me teper behet skizofren artisti dhe arti, derisa ne epoken moderne skizofrenia del sheshit, nentoka del sheshit, subkonshi del sheshit. Por kjo nuk do me thene qe teknikisht Xhojsi eshte me pak mjeshter se Homeri, megjithse kjo mund t’i ngreje qimet drize shume personave, qofshin konservatore apo progresiste. Gjithnje duke pas parasysh se mjeshteria e Xhojsit eshte ndryshe nga mjeshteria e Homerit. Por edhe ky eshte kryesisht problem teknik. Gjetke eshte halli i vertete.

Kto i kam thene pak a shume ne shkrim, dhe çuditem qe nuk i ke vene re, megjithse nuk i kam shprehur qarte. Ne pjeset ne vazhdim do thuhen qarte, sidomos ne pjesen e fundit.

Megjithate po te kesh pyetje tjeter beje tani, mos prit fundin. Dhe jam i sigurte qe ke, se ky koncept eshte i padurueshem, sidomos per ke mirret me art.

E kam parasysh mire thelbin e shkrimit tend por “s’jemi lexuar mire” ne komente. Keshtu qe s’po vazhdoj me tej se me shkrim nuk sqarohem dot. :slightly_smiling_face:

s’kemi mundesi tjeter perveçse me shkrim.

Pastaj shkrimi ka vlere te veçanta, prandaj vlera e diskutimi ne blog, sepse shprehja latine “fjalet i merr era, shkrimi mbetet”, perveçse juridik, ka kuptim edhe metafizik te vleres se shkrimit ne vetvete. Kur flet mund te jesh me i papergjegjeshem se kur shkruan, vete akti i te shkruarit te mobilizon per te formuluar ndryshe mendimet, konceptet, idete. Kurse akti i leximit ka papergjegjsherine e te folmes, llap se su be qameti.

Sidoqofte un kuptoj pak a shume se çfar do te thuash ti, por s’kam hall te bej vetem nje dor muhabet, du te shtyj kolegun edhe aty ku si pelqen, qe s’do me then qe e shtyj ne vend te keq, pavarsisht nga te ndjerit e pare. Prandaj “nuk lexohemi mire”, plus qe jam koshient qe ndonjehere mund t’ja fus katunit si çdo gjallese tjeter. Por nuk ka rendesi keto, ka rendesi qe nuk “lexojme francezet” dhe nuk llomotisim nga nentoka.

Prandaj je e lutur te komentosh, qofte edhe kabim, edhe sikur te me thuash ndonje fjale te rende, nga ty, dhe te ngjashem me ty, nuk me ngelet hatri.

Komentet e tua kane qene stimul per mua, edhe kur ka pas keqkuptime te dyaneshme, moskuptime, gabime etj. Le qe nuk ekziston gabim ne bote, gabimi eshte shenje e natyres sone krijuese, qe nuk jemi robote. Gabimi i vertete eshte gje tjeter, eshte moral, psh kur thyen urdheresat e Dekalogut, siç ben Godard rrenacaku dhe Houellebecq kurvjari, dhe kurvjaret dhe rrenacaket qe u shkojne pas, edhe ne kete blog.

Chi sono?
Son forse un poeta?
No, certo.
Non scrive che una parola, ben strana,
la penna dell’anima mia:
follia.
Son dunque un pittore?
Neanche.
Non ha che un colore la tavolozza dell’anima mia:
Malinconia.
Un musico, allora?
Nemmeno.
Non c’è che una nota nella tastiera dell’anima mia:
nostalgia
Son dunque…
che cosa?
Io metto una lente davanti al mio cuore
per farlo vedere alla gente.
Chi sono?
Il saltimbanco dell’anima mia.

Aldo Palazzeschi (1885-1968)

1 Like

Ahaha fjale te renda?? E vuaj shume faktin qe edhe ne ato pak raste qe ma ben zemra te them fjale te renda, nuk preket njeri rende, s’ma marrin seriozisht :stuck_out_tongue_closed_eyes:

Tani po perpiqem te them ate qe mendoj per artin e nentokes: kur ben art percjell nje mesazh te caktuar, shpalos brendesine e shpirtit e mbi te gjitha ndikon mbi psiqiken e spektatorit. Une kam problemin e te berit art per qejf - kur thashe psh katunari nuk ben art se i mjafton natyra e kisha per te thene qe natyra eshte ilac stabilizues per psiqiken e katunarit qe te mos nxjerre papasterite e nentokes e t’i lidhe mjeshterisht ne nje veper artistike, sepse sado sido kjo nuk ndikon per mire tek publiku i tij qofte motra vllai komshiu- epoka moderne mund te kete vepra shume te bukura por nuk ka pergjegjshmeri ne te berit art dhe per kete ka ndikuar pak masivizimi, hapja e kufijve te krijimtarise ndonese ne thelb masivizimi nuk eshte fenomen negativ dmth nuk e ka ai fajin edhe pse sjell deme pa kuptuar (sepse cdo krijim ka nje impakt diku nuk konsumohet ne ajer e arti eshte menyra me e mire per te instaluar gjera tinez ne subkoshiencen e publikut) Masivizimi psh ne muzike ka nis avash avash qe ne periudhen klasike ku shkrimi dhe leximi i muzikes u be me i thjeshte e me i kuptueshem dhe muzikanti u be popullor dhe avash avash u shkeput nga kisha. Muzika si art eshte hipnotike dhe e magjishme, njeriu befas e gjen veten ne nje mood te caktuar duke bere gjera te caktuara pa e ditur se mund ti kete ndikuar muzika psh qe ka nje muaj qe e degjon te cilen bie fjala ia ka rekomanduar ndermjetesi (shoku qe i ka thene mamaka apo babaka zgjidhe me te mire se veten :stuck_out_tongue_winking_eye:). Psh ne diskoteka te caktuara vihet muzike psychedelic trance i rende a gjera te ngjashme me kete me te cilen nuk rezonon fort mire po s’u bere dru ne hashash, ama eshte trend i kohes dhe robi thote ca mgjeti me jahu se provova i cinare bar. Dmth avash avash shtyhet kufiri deri kur?? Deri sa arti “ta shpetoje” boten?

dakord pak a shume me çfare shkruan, por nuk mjafton te kemi deshiren e mire, dhe legjitime, qe te mos behet art si llomotitje katunare e nentokes (mos harro se ky lloj arti ka qene i çensuruar pa rezultat, biles me rezultat negativ, logjika e sotme stadard: meqe tirania e çensuronte, atehere demokracia duhet ta stimuloje), duhet edhe kuptuar pse behet ky art, kur nisi (ose ndoshta i fshehur ka qene gjithmone), si te bejme qe te bitisi. Dmth rrite i çike pjacen e pikpamjes dhe vezhgimit.

Pastaj “nentoka” ne kete rast eshte simbol i nenvetedijes, duhet kuptuar se eshte e natyrshme qe vetedije te llomotise ne kete menyre - siç mendon psikoanaliza -, apo si, qysh e tek?

Nenvetedija permban gjithcka brenda dhe eshte e gatshme te llomotise cfaredolloj gjeje ne cdo moment, mjafton qe ti te percaktosh frekuencen e llomotitjes dhe prej saj dalin tinguj vargje imazhe e me the te thashe. Prandaj dhe cfare njeriu i lejon vetes te llomotise eshte perkufizimi me i mire qe mund t’i besh karakterit te tij, dhe kjo frekuence dominon ne te gjitha aspektet e jetes se tij sado ai s’mund ta njohe veten apo s’mund ta njohin te tjeret. Se paku arti duhet te kontribuoje ne ngritjen e koshiences se njerezimit, duhet te shprehe adhurim per te miren, sepse arti eshte “magjik”; mund te jete e natyrshme qe nenvetedija te llomotise sepse edhe e keqja eshte e natyrshme, edhe semundja e natyrshme eshte, edhe ndotja e natyrshme eshte, por nuk duhet pranuar si normale, nuk i duhen lejuar vetes llomotitjet pa auto-kontroll se ndryshe pasojat bien mbi veten. Dhe llomotitjet pa autokontroll gjenerohen nga frekuencat e 7 mekateve, vere veten ne nje nga keto frekuenca dhe nentoka do llomotise me lloj lloj monstrash. Prej lirive llomotitese ne kete kohe lulezon ankthi dhe depresioni, por shpesh nuk kuptohet qarte ku nisi si nisi cfare pati…duket sikur ka ardhur pa shkak, e mbi te gjitha “natyrshem”.

mir asnje kundeshtim per kto qe thua, por kisha nje gje per provokim, dhe jo vetem provokim:

Menjane adhurimin tend per Moxarit, je e sigurte qe ai vete nuk llomotiste nga nentoka? Ne filmin e bere per te shifet qe ha ha e hu hu bente gjithe diten, gje qe nuk me duket llomotitje e regjizorit. Keshtu ka qene vertet ne realitet.